Tết Nguyên ?án
Ninhthuanpt
Tết Nguyên đán (Tết Cả) là lễ hội lớn nhất trong các lễ hội truy?n thống Việt Nam từ hàng ngàn đ?i nay, là điểm giao th?i giữa năm cũ và năm mới; giữa một chu kỳ vận hành của đất tr?i, vạn vật c? cây. Tết Nguyên đán Việt Nam từ buổi "khai thiên lập địa" đã ti?m tàng những giá trị nhân văn thể hiện mối quan hệ giữa con ngư?i với thiên nhiên, vũ trụ qua bốn mùa xuân-hạ-thu-đông và quan niêm "ơn tr?i mưa nắng phải thì" chân chất của ngư?i nông dân cày cấy ở Việt Nam... Tết còn là dịp để m?i ngư?i Việt Nam tưởng nhớ, tri tâm tổ tiên, nguồn cội; giao cảm nhân sinh trong quan hệ đạo lý (ăn quả nhớ kẻ trồng cây) và tình nghĩa xóm làng ...
Ông Táo hay thần bếp là ngư?i mục kích sự làm ăn của m?i nhà. Theo tập tục hàng năm ông Táo phải thu xếp lên tr?i vào ngày 23 tháng chạp để tâu bày m?i việc dưới trần thế với Ng?c Hoàng. Bởi thế nên, trong ngày này, m?i gia đình ngư?i Việt Nam đ?u làm mâm cơm đạm bạc tiễn đưa "ông Táo ". Ngày ông Táo v? chầu tr?i được xem như ngày đầu tiên của Tết Nguyên đán. Sau khi tiễn đưa ông Táo ngư?i ta bắt đầu d?n dẹp nhà cửa, lau chùi đồ cúng ông bà tổ tiên, treo tranh, câu đối, và cắm hoa ở những nơi trang tr?ng để chuẩn bị đón tết.
Cùng với tranh (tranh dân gian, câu đối), hoa quả là yếu tố tinh thần cao quý thanh khiết của ngư?i Việt Nam trong những ngày đầu xuân. Mi?n Bắc có hoa ?ào, mi?n Nam có hoa Mai, hoa ?ào, hoa Mai tượng trưng cho phước lộc đầu xuân của m?i gia đình ngư?i Việt Nam. Ngoài cành ?ào, cành Mai, mấy ngày tết ngư?i ta còn "chơi" thêm cây Quất chi chít trái vàng m?ng, đặt ở phòng khách như biểu tượng cho sự sung mãn, may mắn, hạnh phúc...
Tết trên bàn th? tổ tiên của m?i gia đình, ngoài các thứ bánh trái đ?u không thể thiếu mâm ngũ quả. Mâm ngũ quả ở mi?n Bắc thư?ng gồm có nải chuối xanh, quả bưởi, quả cam (hoặc quít), hồng, quất. Còn ở mi?n Nam, mâm ngũ quả là dừa xiêm, mãng cầu, đu đủ, xoài xanh, nhành sung hoặc một loại trái cây khác. Ngũ quả là lộc của tr?i, tượng trưng cho ý niệm khát khao của con ngư?i vì sự đầy đủ, sung túc. Ngày Tết, dân tộc ta có nhi?u phong tục hay, đáng được g?i là thuần phong như khai bút, khai canh, hái lộc, chúc tết, du xuân, mừng th?... Từ trẻ tới già ai ai cũng biết, sau đây là một vài phong tục đáng được duy trì phát triển.
Tống cự nghênh tân: Cuối năm quét d?n sạch sẽ nhà cửa, sân ngõ, vứt b? những thứ rác rưởi, cùng làng xóm d?n dẹp nhà th?, lau giặt, cắt tóc, may sắm quần áo mới, trang trí bàn th?, lau chùi bàn ghế ấm chén và m?i thứ thức ăn vật dụng.
Con cháu trong nhà từ phút giao thừa trở đi được nhắc nhở không được nghịch nghợm, cãi c? nhau, không nói tục chửi bậy... anh chị, cha mẹ cũng không quở mắng, tra phạt con em, đối với ai cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ ni?m nở, chúc nhau những đi?u tốt lành.
Hái lộc, xông nhà, chúc tết, mừng tuổi: Ai cũng hy v?ng một năm mới tài lộc dồi dào, làm ăn thịnh vượng, mạnh khoẻ, thành đạt hơn năm cũ. Nhi?u nhà tự đi hái lộc ở chốn đình chùa, nơi tôn nghiêm v? nhà, tự xông nhà hay dặn trước ngư?i "nhẹ vía" mà mình thích đến xông nhà. Nhi?u ngư?i không tin tục xông nhà nhưng cũng dè dặt, chưa dám đến nhà ai sớm, sợ trong năm mới gia đình ngư?i ta xảy ra chuyện gì không hay lại đổ tại mình "nặng vía". Chính vì vậy, sáng mùng Một lại ít khách.
Sau giao thừa có tục mừng tuổi chúc Tết. Trước hết con cháu mừng tuổi ông bà, cha mẹ. Ông bà cũng chuẩn bị ít ti?n để mừng tuổi con cháu trong nhà và con cháu hàng xóm láng gi?ng, bạn bè thân thích. L?i chúc tết thư?ng là sức khoẻ, phát tài phát lộc, những ngư?i năm cũ gặp rủi ro thì động viên nhau "tai qua nạn kh?i" hay "của đi thay ngư?i" nghĩa là trong cái h?a cũng tìm thấy cái phúc, hướng v? sự tốt lành. Nhưng nhìn chung trong những ngày đầu năm, ngư?i ta thư?ng kiêng không nói tới đi?u rủi ro hoặc xấu xa.
Phong tục ta ngày Tết việc biếu quà Tết, t? ân nghĩa tình cảm, h?c trò tết thầy giáo, bệnh nhân tết thầy thuốc, con rể tết bố mẹ vợ... quà biếu, quà tết không đánh giá theo giá thị trư?ng. Nhưng cũng đừng nên gò bó câu nệ sẽ hạn chế tình cảm: không có quà ngại không đến...
Ở Nước ta, vào dịp đầu xuân thư?ng tổ chức mừng th? lục tuần, thất tuần, bát tuần, cửu tuần... tính theo tuổi mụ. Ngày Tết ngày Xuân cũng là dịp m?i ngư?i đang rãnh rỗi, con cháu tụ tập đông vui.
Cũng vào dịp đầu Xuân, ngư?i có chức tước khai ấn, h?c trò, sĩ phu khai bút, nhà nông khai canh, ngư?i buôn bán mở hàng lấy ngày. Sĩ, Nông, Công, Thương "Tứ dân bách nghệ" của dân tộc ta vốn cần cù, ai cũng muốn năm mới vận hội hành thông, làm ăn suôn sẻ. Sau ngày mùng Một, dù có mải vui tết cũng ch?n ngày "Khai ngh?", "Làm lấy ngày". Nếu như mùng Một tốt thì chi?u mùng Một bắt đầu. Riêng khai bút thì giao thừa xong, ch?n gi? Hoàng đạo không kể mùng Một là ngày tốt hay xấu. Ngư?u thợ thủ công nếu chưa ai thuê mướn đầu năm thì cũng tự làm cho gia đình một sản phẩm, một dụng cụ gì đó. Ngư?i buôn bán, vì ai cũng ch?n ngày tốt nên phiên chợ đầu xuân vẫn đông, mặc dầu ngư?i bán chỉ bán lấy lệ, ngư?i đi chợ phần lớn là đi chơi xuân.
C? bạc: Ngày xưa các gia đình có n? nếp quanh năm cấm đoán con cháu không được c? bạc rượu chè nhưng trong dịp tết, nhất là tối 28, 29; gia đình quây quần bên nồi bánh chưng thì ngư?i bố cho phép vui chơi. Tam cúc, c? gánh, c? nhảy, c? tướng, kiệu, chắn, tổ tôm... ai thích trò nào chơi trò ấy. ?ến lễ khai hạ, tiễn đưa gia tiên, coi như hết Tết thì xé bộ tam cúc, thu bàn c? tướng, cất bộ tổ tôm hoặc đốt luôn hoá vàng.
Vì sao có tục kiêng hốt rác đổ đi trong ba ngày Tết: Trong "Sưu thần ký" có chuyện ngư?i lái buôn tên là Âu Minh đi qua hồ Thanh Thảo được thuỷ thần cho một con hầu tên là Như Nguyệt, đem v? nhà được vài năm thì giàu to. Một hôm, nhân ngày mùng Một Tết, Âu Minh đánh nó, nó chui vào đống rác mà biến mất, từ đó nhà Âu Minh lại nghèo đi. Kể từ đó kiêng không hốt rác ngày Tết.