Hương Ẩm

Những khi kỳ thần bái xã và những khi công việc gì đồng dân hội tụ ăn uống, g�?i là hương ẩm. Hương ẩm sổ, dân gian con giai từ sáu, bảy tuổi đã vào sổ hương ẩm. Khi mới vào phải kiếm giầu rượu, trước lễ thần, sau tình với làng, làm nhận giầu rượu rồi biên tên vào sổ, từ đó được vào chiếu tiệc làng và phải đóng góp. Lớn ít tuổi nữa phải biện thủ lợn mâm xôi v�?ng tư văn hoặc v�?ng hàng giáp hàng xã, nơi chiết can một vài đồng bạc, rồi dân làng viết giấy ký kết giao cho ng�?i ấy làm bằng. Hai mươi tuổi lại phải biện dăm ba đồng bạc v�?ng lên lình g�?i là hàng lình. Tình nghiã là đã đến tuổi được vàp chấp lịnh, làm đàn anh cho b�?n đó tuỳ việc tang ma.

Các nơi ruộng đầm, đất trồng cây, thư�?ng lại lệ vụn vặt như v�?ng ti�?n thả cá, v�?ng ti�?n trồng cây hoặc một vài quan hoặc một vài ti�?n kẽm, nghĩa là sắp được theo vào món lợi nào thì trước hết phải v�?ng lệ ấy.

�?ến lượt phải giữ tù cửa đình cửa miếu thì g�?i là ông từ hoặc g�?i là ngư�?i thủ từ.

Năm mươi hoặc năm mươi lăm tuổi thì lên lão hạng. Lão hạng phải v�?ng đến vài ba chục bạc hoặc phải biện lễ con lợn mâm xôi đem ra đình lễ thần, rồi m�?i v�? làng uống rượu. Nơi tr�?ng phong thể thì lên lão hạng cũng giở ra cách ăn mừng m�?i khách khứa.

Sáu bảy mươi tuổi lên đến bực tứ trụ, hoặc bực cụ cả, lại phải v�?ng lần nữa, cũng phải biện lễ lợn rượu để thân m�?i làng, bấy gi�? mới là ngư�?i hoàn toàn trong làng.

Từ lúc mới vào làng cho đến lúc lên tứ trụ, mỗi ngư�?i tất cả phải cắt lần lượt nhau mà chứa trưởng hoặc là chứa đăng cai một lần hoặc nhi�?u lần. Nơi mỗi ngư�?i chứa đăng cai một năm, nơi mỗi ngư�?i chứa đăng cai vài tháng. Khi chứa đăng cai, bao nhiêu lễ vật tế tự và các khoản nhu dụng ăn uống phải thừa biện cả, nơi lấy ti�?n công giao cho đăng cai đứng biện, nơi đăng cai biện trước, làng xẽ bổ mà thu v�? sau, nơi đăng cai phải chịu một mình, nơi phần thu biện riêng đồ lễ, đăng cai chỉ phải chịu cái phí tổn dưa tương củi lửa và biện mâm bát, chiếu ngồi mà thôi.

Khi việc hội tụ ăn uống thì cứ chiếu ngôi hương ẩm mà ngồi. Ai đương ngồi dưới mà chân chức sắc chức dịch ngồi vượt lên trên thì phải v�?ng thăng thứ.

Lễ ngồi, hoặc tại đình, hoặc tại tư gia bao gi�? cũng yhàng chức sắc ngpồi gian giữa, làng nào lệ tr�?ng sĩ thì bốn ông tứ trụ cũng được ngồi cùng với chức sắc. Còn một bên thì làng lý dịch, một bên thì làng lão hạng. Hàng phe hàng giáp, phe nào theo hàng dưới phe ấy mà ngồi.

Nhi�?u nơi tr�?ng hức sắc thì xây riêng một cái bệ cao để ông chức sắc tiên chỉ ngồi một mình một chiếu. Nơi xây riêng một bệ chỉ để ai đỗ tiến sĩ hoặc làm quan đến tam tứ phẩm mới được ngồi, nếu không thì chiếu ấy cứ để không.

�?ồ tế thần hoặc lễ vật gì, lễ xong cắt ra biếu bán, rối phá ra làm cỗ, mỗi cỗ bốn ngư�?i ngồi. Cỗ chia ra làm nhi�?u thứ, cỗ trợ tế, cỗ quan viên, cỗ hàng phe hàng giáp, ai dự hạng nào thì cỗ ấy. Nhi�?u ngư�?i chân n�?, vừa chân kia thì một mình ăn đến ba, bốn phần.

Ngư�?i làm tiêu chỉ, nào cỗ biếu, thịt biếu, nào phần n�? phần kia, khi đến gánh thịt vào nhà.

Nói tóm lại thì một ngư�?i lo v�? ngôi hương ẩm trong làng, từ lúc bé đến lúc già chưa hết nợ, nếu thiếu một ít nào thì kẻ chê ngư�?i trách, khi không mặt nào mà giám ra đến làng, mà nào như thế đã xong đâu, còn khi ma chay giỗ tết, lo riêng công việc của nhà, khi phu phen thuế má, lo gánh vác việc chung của nước. Thành ra nhất sinh chỉ những lo là lo, vì thế ngư�?i giầu đến nỗi hao mòn của cải, ngư�?i nghèo đến nỗi vay công lĩnh nợ, ngư�?i không sao được nữa thì b�? làng mà đi. Ấy thực là một tục hủi bại, làm cho ngư�?i ta vất vả quanh năm mà không được lúc nào sung sướng.

Vậy thì tục này nên cải lương làm sao cho tiện? Thiết tưởng nên b�? hết lệ lảm nhảm và bớt việc tế tự, việc ăn uống để ho dân làng được chuyên sức v�? ngh�? nghiệp làm ăn, mà không phải phi�?n phí gì thì dân làng có lẽ giàu có được.