HERPES - Nguyễn Văn Đức, Bác Sĩ

BỆNH HERPES

Nguyễn Văn Đức, Bác Sĩ

Ở Mỹ, hơn 30 triệu người mang bệnh herpes đường sinh dục (genital herpes). Bệnh gây do một loại siêu vi trùng (virus), lây truyền qua giao hợp. Siêu vi trùng herpes vào cơ thể ta qua các màng nhày (mucosa) của miệng hay cơ quan sinh dục, hoặc qua các vết thương trên dạ

Thực ra, có 2 giống siêu vi trùng herpes khác nhaụ Chúng tuy khác giống, nhưng chung một dòng: giống hay tấn công miệng và môi được đặt tên giống số 1, giống hay tấn công cơ quan sinh dục, giống số 2. Địa phương nào, anh hùng nấy: 90% các trường hợp lở môi, miệng, có khi quanh mặt, gây bởi siêu vi trùng herpes, là do giống 1; trong khi 80% các vết lở đường sinh dục, gây bởi siêu vi trùng herpes, là do giống 2.

Như vậy, ta có đến hai loại bệnh herpes: herpes môi miệng (orolabial herpes) và herpes đường sinh dục (genital herpes).


Herpes môi miệng


Trận công kích đầu tiên của bệnh herpes môi miệng có thể rất nặng, hay thấy ở trẻ con và người trẻ tuổị Bệnh gây nóng sốt, bứt rứt, đau nhức các bắp thịt, đau cổ họng, nổi hạch ở cổ. Cổ họng, vòm miệng, nướu, lưỡi, môi của người bệnh đầy những vết lở đau khiến khó ăn uống. Triệu chứng kéo dài từ 3 đến 14 ngàỵ Đây là bệnh gây do siêu vi trùng (virus), nên dùng trụ sinh chẳng ăn thua gì, không làm căn bệnh thuyên giảm mau hơn. Sự chữa trị gồm các phương cách giúp người bệnh bớt đau và dễ chịu, trong lúc chờ căn bệnh qua đị

Sau trận công kích đầu tiên gây khổ sở 3 đến 14 ngày, siêu vi trùng herpes giống 1 rút êm vào một hạch thần kinh có tên "trigeminal ganglion" trên óc, nằm dưỡng quân. Sau đó, người bệnh thỉnh thoảng lại có những vết lở mọc quanh miê.ng. Ấy là những lúc siêu vi trùng giống 1 từ hạch thần kinh ra dạo chơị Trong vòng 1-2 tuần, các vết lở đóng vẩy, lành dần, không để lại thẹọ Những vết lở này hơi đau, hoặc ngứạ Uống trụ sinh hoặc thoa kem trụ sinh không ăn thuạ Chỉ cần thoa chút vaseline, nếu vết lở làm ta khó chịụ


Herpes đường sinh dục


Triệu chứng của bệnh herpes đường sinh dục là những vết thương trông như những hạt nước nhỏ, xuất hiện trên dương vật người đàn ông, trên và chung quanh bộ phận sinh dục người phụ nữ bị bê.nh. Có khi chúng xuất hiện trong âm đạo, trên cổ tử cung hoặc quanh hậu môn. Những hạt nước nhỏ này mau chóng bể vỡ, tạo những vết loét ngứa hoặc nóng. Nếu có nhiều vết herpes quây quần gần nhau, người bệnh có thể tiểu tiện hoặc đi lại khó khăn vì đaụ Trong vòng một tuần hay hơn, các bong bóng nước dập vỡ, sau đó đóng vẩy và lành dần, không để lại thẹọ

Giống bệnh herpes môi miệng, trận công kích đầu tiên của bệnh herpes đường sinh dục cũng thường nặng nhất. Nhiều người bệnh thấy mệt mỏi, nóng sốt, đau nhức bắp thịt, các hạch ở háng sưng to và đaụ Có vị đau dữ lắm, đi cầu, đi tiểu không được.

Triệu chứng của bệnh thường xuất hiện trong vòng 2-7 ngày sau khi giao hợp (sexual contact) với người mang bệnh herpes. Cũng có khi triệu chứng phát ra chậm, vài tháng sau đó, khiến người bệnh, nếu có nhiều bạn cùng ngủ chung giường (sexual partners), khó biết ai là người đã tặng món quà này cho mình.

Có cách chữa trị hữu hiệu làm giảm những triệu chứng gây do bệnh herpes đường sinh dục của bạn, trong lần công kích thứ nhất của nó. Điều quan trọng là bạn đi viếng bác sĩ sớm, ngay khi bạn nghĩ: "Chết cha, chắc bị herpes rồi". Đừng dùng mấy viên "Ampi" vớ vẩn ở nhà. Nếu đúng bạn bị herpes, thuốc acyclovir (Zovirax) sẽ giúp triệu chứng của bạn mau chóng thuyên giảm. (Hai thuốc mới Famvir và Valtrex được xem cũng hữu hiệu không kém Zovirax).

Phúc bất trùng lai, họa vô đơn chí, lắm khi nhiều họa cùng xảy ra một lượt. Nếu bạn nhiễm herpes, cùng lúc bạn có thể nhiễm những bệnh truyền do tình dục (sexually transmitted diseases) khác: giang mai, lậu, chlamydia, AIDS... Sao không? Trong lãnh vực y khoa, bác sĩ xin phép nghĩ xa hơn bạn một chút, và trong lúc thăm khám, sẽ tìm xem bạn có nhiễm thêm những bệnh này không. Bác sĩ sẽ đề nghị bạn thử máu tìm bệnh giang mai (syphilis) và AIDS, hai bệnh nguy hiểm thường không gây triệu chứng gì đặc biệt có thể khám thấy, trong gia đoạn sớm của chúng.

Khổ thay, bệnh quỉ chưa có thuốc tiên. Trong trận tổng tấn công đầu của herpes, acyclovir chỉ có thể giúp các triệu chứng của bạn mau chóng thuyên giảm, song không tiêu diệt được quân thù. Quân herpes, sau đó, sẽ di tản chiến thuật vào những hậu cứ trong các hạch thần kinh của cột xương sống. Nằm chờ thời, dưỡng quân, nhiều tháng, có khi nhiều năm.

Có người may mắn, không bao giờ bị herpes tấn công lần nữạ Nhưng rất nhiều người đã có duyên gặp gỡ herpes, cái duyên ấy theo đuổi, có khi mỗi tháng. Những trận tấn công sau của herpes thường nhe.. Tổng hành dinh herpes, đặt tại những hạch thần kinh của cột xương sống, lâu lâu lại gửi ít quân du kích ra quấy phá, gây vài vết loét nho nhỏ, với ít triệu chứng. Nhiều người bệnh có thể tiên đoán trước, lúc du kích herpes sắp quấy phá, do thấy tê, nóng ở chỗ những vết loét sắp xuất hiện. Thường ở chỗ có những vết loét đã xuất hiện trong lần tấn công đầụ

Nếu những trận tấn công sau của herpes nhẹ, không gây nhiều triệu chứng khó chịu, bạn không cần phải dùng acyclovir, vì thuốc không giúp nhiều, lại đắt tiền. Triệu chứng khó chịu hơn, bạn có thể dùng thuốc trong 5 ngàỵ Nếu bạn trong năm bị herpes làm phiền trên 6 lần, rất khó chịu, bác sĩ có thể sẽ đề nghị bạn dùng thuốc mỗi ngày (2 đến 3 lần) để ngừa những trận tấn công kế tiếp của herpes. Cho đến nay, người ta thấy việc dùng acyclovir, lâu hơn 6 năm, để ngừa các cơn herpes tái phát, vẫn không gây hại gì cho cơ thể. Tuy vậy, mỗi năm, ta thử ngưng thuốc, xem không có thuốc, herpes còn trở lại làm phiền bạn không.

Những trận tấn công của herpes, thường xảy ra vào những lúc bạn căng thẳng tinh thần (stress) hoặc đang bê.nh. Vậy, giúp sức khỏe luôn trong tình trạng tốt bằng cách ăn uống đều hòa, vận động thường xuyên, ngủ nghỉ đầy đủ, may ra sẽ tránh được những cơn tấn công liên tiếp của herpes. Và cũng nên cố tránh những căng thẳng. Có người ngờ rằng quần áo bó sát (như quần jeans) hoặc đồ lót chật, cũng làm herpes tái phát nhiều hơn.

Trong một trận công kích của herpes, có vài việc bạn có thể tự làm ở nhà để đỡ khó chịu:

- Dùng thuốc mua không cần toa (Tylenol, Aspirin...) để chữa đau và nóng sốt nếu có.

- Ngâm chỗ có vết herpes với nước ấm, khoảng 5 phút, ngày 2-3 lần.

- Nếu đau nhiều, bạn dùng kem giúp giảm đau nhức (anesthetic cream), thoa lên chỗ đaụ Bạn có thể nhờ bác sĩ biên toa cho bạn mua loại kem nàỵ Bạn cũng có thể dùng bọc nước đá (ice bag) áp vào chỗ đaụ

- Tránh mặc quần hay quần lót chật.

- Mặc đồ lót bằng chất bông (cotton) thay vì chất hóa học (synthetic materials), vì chất bông mát, không làm bí hơi, không khí ra vào chỗ lở đau dễ hơn.

- Giữ vùng bị lở sạch và khộ Tắm xong, tránh chà xát vùng lở với khăn tắm, ngược lại, chỉ nên dùng khăn tắm thấm cho khô (pat dry). Hoặc dùng máy thổi làm khô tóc (hand held hair dryer set on cool) thổi khô vùng bị lở. Nhớ thổi mát thôi (set on cool), đừng để máy nóng, sơ.... phỏng. Nếu dùng khăn tắm thấm khô vùng lở, dùng xong, nên thay khăn khác lau mình, hầu tránh đem siêu vi trùng từ chỗ lở đến các nơi khác. Sau đó, thay giặt quần áo và khăn tắm bằng thật nhiều nước ấm.


Biến chứng của herpes


Herpes, tuy phiền toái, thường là bệnh không nguy hiểm cho người lớn. Song, phụ nữ bị herpes, trong lúc sanh nở, có thể lây truyền bệnh cho cháu bé sơ sinh, khi cháu bé đi qua đường sinh dục người phụ nữ ra góp mặt với đờị Bệnh herpes ở trẻ sơ sinh có thể rất nặng, gây tử vong (20% các trẻ bị herpes nặng, toàn diện, sẽ chết). Những trẻ may mắn sống sót, sau hay có các biến chứng thần kinh nặng, hoặc hay bị herpes tái phát.

Nếu bạn từng bị herpes đường sinh dục và nay mang thai, bạn nên cho bác sĩ sản khoa của bạn biết. Lúc chuyển bụng, rủi bạn đang có những vết loét gây do herpes, để tránh cho em bé khỏi lây bệnh khi đi ngang qua đường sinh dục phía dưới của bạn, bác sĩ sẽ mổ phía trên để lấy em bé rạ Chồng hay bị herpes đường sinh dục tái phát, vợ mang thai, hai vợ chồng nên tránh giao hợp vào những tháng cuối, khi người vợ sắp sanh.

Các nhà nghiên cứu còn nghĩ rằng trong nhiều trường hợp, siêu vi trùng herpes góp phần gây ung thư cổ tử cung. Phụ nữ mang bệnh herpes nên đi khám bác sĩ hàng năm nhờ thăm khám và làm vết phết cổ tử cung tìm ung thư (Pap smear).

Tuy hiếm khi xảy ra, nhưng siêu vi trùng herpes có thể tấn công và gây bệnh nguy hiểm ở mắt. Nên tránh sờ chỗ loét do herpes, rồi bôi lên mắt. Luôn nhớ rửa tay bằng xà-phòng và thật nhiều nước, nếu có việc phải sờ đến chỗ bị herpes.


Phòng ngừa herpes


Bị herpes phiền phức lắm. Các cụ ta có nhiều lời khuyên hay đáo để, chẳng hạn, "chọn mặt gửi vàng". Trao đổi tâm tình trong cuộc sống, bạn hãy chọn một người bạn tin cậy, một người đàng hoàng, không phải dân chơi bờị Nếu may cái tâm tình của "hai trẻ" càng lúc càng sâu đậm, đến một lúc... đi đến hôn nhân, một vợ một chồng. Chưa ai bị herpes. Tuyệt.

Khổ, ở cái đất Mỹ, người ta đã quen với lối thử hàng trước rồi mới mua hàng saụ Cẩn thận, dù đã đến giai đoạn tin nhau trao hết cho nhau, khi chưa lấy nhau, bạn cũng chẳng nên tin... hết, chẳng nên tin ai bằng tin chính mình. Vì có thể người mà bạn đang đặt hết lòng tin tưởng, biết đâu trước đây đã thử hàng với nhiều người khác, trong người đang có siêu vi trùng herpes, siêu vi HIV (gây bệnh AIDS) và... nhiều thứ ghê gớm khác. Vậy, nếu giao hợp là việc không tránh được:

- Luôn luôn dùng bao cao su (condom) khi giao hợp.

- Chớ nên giao hợp với người đang có những vết loét bất thường trên bộ phận sinh dục. Nhưng nhớ rằng người bị herpes, vẫn có thể truyền bệnh cho người khác khi không có vết thương nhìn thấy, vì nhiều người đã có sẵn siêu vi trùng vài ngày trước tại chỗ sẽ có vết loét xuất hiện. Hoặc siêu vi trùng vẫn còn hiện diện ở đấy vài ngày sau khi vết thương gây do herpes đã lành.

- Ngược lại cũng vậy, mang bệnh herpes đường sinh dục, bạn không nên giao hợp với ai khi đang có vết thương do herpes, dù chỉ... sơ sơ bên ngoài (if you are infected with herpes, avoid all sexual and genital contact during an attack, including rubbing against your partner). Làm vậy tội chết. Những lúc ấy, cũng đừng nên cho ai khác mặc chung quần áo hoặc dùng chung khăn tắm.

- Nếu bạn đang có vết lở ở môi miệng, đừng hôn ai để lây bệnh cho ngườị Cũng đừng cho người khác dùng chung những vật dụng dùng ăn uống như muỗng, nĩa, đĩa, ly...

Sau nữa, chưa kết hôn, trong mỗi giai đoạn của cuộc đời độc thân, bạn chỉ nên ngủ cùng giường với một người bạn tình. Nay người này, mai người khác, rất dễ bị lây bê.nh.

Bài viết này để tặng những bạn còn độc thân vui tính. Nhưng cũng có ý tặng các vị không còn độc thân, song có máu phiêu lưu, thỉnh thoảng làm những chuyến viễn du ngoài gia đình (xin phép vợ về Việt Nam thăm mẹ già, tiện ghé thăm những người em chưa hề biết mặt, vì đói khổ, bán thân nuôi miệng). Mong những vị này sợ AIDS, sợ herpes, sợ nhiều thứ khác nữa, sẽ chùn chân, dừng bước phiêu lưụ "Ta về ta tắm ao ta, Dù trong dù đục, ao nhà vẫn hơn". Ao nhà bao giờ cũng sạch hơn ao người đã lắm kẻ tắm lộị


BS. Nguyễn Văn Đức

:idea: