Tục nhuộm răng đen và quan niệm xưa v� cái đẹp
Tục nhuá»™m răng của ngÆ°á»?i Việt có từ hà ng nghìn năm trÆ°á»›c, má»™t phụ nữ đẹp trong quan niệm của ngÆ°á»?i Việt xÆ°a là phải có "răng láng hạt huyá»?n". Việc nhuá»™m răng rất phức tạp và có những thứ thuốc gia truyá»?n được giữ bà máºt. Hình ảnh quả dÆ°a hấu bổ đôi đã thà nh biểu tượng của ngÆ°á»?i đẹp má Ä‘á»? hồng, răng Ä‘en tuyá»?n. Nó đã Ä‘i và o câu ca dao quen thuá»™c:
Lấy chồng cho đáng tấm chồng,
Bõ công trang điểm má hồng răng đen.
Hay:
Một thương tóc b� đuôi gà ,
Hai thương ăn nói mặn mà có duyên,
Ba thương má lúm đồng ti�n,
Bốn thương răng láng hạt huy�n kém thua.
Cái "cô hà ng xóm răng đen cư�i như mùa thu t�a nắng" trong thơ Hoà ng Cầm là nét đẹp của ngư�i con gái Kinh Bắc, cũng là nét đẹp của ngư�i Việt xưa. Ca dao có câu:
Răng đen ai nhuộm cho mình
Cho duyên mình đẹp, cho tình anh say.
ThÆ°á»?ng thì trai gái khoảng 10 tuổi khi đã thay răng sữa là có thể nhuá»™m răng. Việc nhuá»™m răng phải tuân theo từng bÆ°á»›c sao cho răng đạt mầu Ä‘en bóng. Ä?ầu tiên vắt nÆ°á»›c chanh và o cánh kiến đã được tán nhá»?, rồi ngâm kÃn trong vòng bảy ngà y. Khi cánh kiến đã tan, lấy chất bá»?n bệt ấy bôi lên hai mảnh lá dừa hoặc lá cau rồi ấp và o răng. Ä?á»™ng tác nà y phải là m buổi tối, trÆ°á»›c khi Ä‘i ngủ, sau khi đã xỉa răng, cá»? răng sạch sẽ. Trong khoảng dăm hôm, khi ăn phải tránh nhai để mầu nhuá»™m khá»?i phai. Khi thấy răng có mầu Ä‘á»? già , mầu cánh kiến thì bôi thuốc Ä‘en. Thuốc răng Ä‘en được pha trá»™n bởi phèn Ä‘en và cánh kiến, bôi má»™t, hai miếng là đen kịt. Sau cùng lấy sá»? dừa đốt cho chảy nhá»±a rồi phết nhá»±a và o răng. Ä?á»™ng tác cuối cùng nà y gá»?i là giết răng, là m cho mầu Ä‘en đã nhuá»™m khó phai. Thá»?i gian qua Ä‘i, ăn uống nóng lạnh, chua cay là m mầu Ä‘en của răng nhạt dần. Vá»›i Ä‘Ã n ông chỉ phải nhuá»™m má»™t, hai lần. Còn phụ nữ má»—i năm lại nhuá»™m má»™t lần. Nhuá»™m tá»›i lúc 30 tuổi má»›i thôi.
Năm quan mua lấy miệng cư�i
Mư�i quan chẳng tiếc tiếc ngư�i răng đen.
Răng Ä‘en Ä‘i liá»?n vá»›i má lúm đồng tiá»?n, tóc bá»? Ä‘uôi gà , áo dà i tứ thân, khăn má»? quạ. Răng Ä‘en cÅ©ng Ä‘i liá»?n vá»›i miếng trầu. Ç?n trầu cà ng là m cho răng Ä‘en thêm óng. Miếng cau khô xé nhá»?, cá»? răng thêm sạch, mầu Ä‘en thêm bá»?n.
Ä?ể có má»™t hà m răng Ä‘en bóng phải trải qua má»™t quá trình phức tạp. NgÆ°á»?i bình dân thÆ°á»?ng nhuá»™m theo phÆ°Æ¡ng pháp Ä‘Æ¡n giản, rẻ tiá»?n. NhÆ°ng giá»›i quý tá»™c quan lại thì nhuá»™m theo những phÆ°Æ¡ng pháp thuốc gia truyá»?n có khi được giữ bà máºt. Vì váºy ở Huế, nÆ¡i táºp trung vua và các ông hoà ng bà chúa cùng các quan lại, còn lÆ°u giữ được nhiá»?u công thức chế thuốc nhuá»™m răng, cÅ©ng nhÆ° các thứ thuốc để duy trì mầu Ä‘en bóng của răng.
Ở nông thôn xưa, thư�ng có ngư�i là m ngh� nhuộm răng đi từ là ng nà y sang là ng khác, g�i là "thầy nhuộm răng". Ở Huế lại có các "bà thầy" để nhuộm răng cho các bà mệnh phụ. Ngư�i đó mang theo các thứ thuốc, còn đồ ngh� thì rất đơn giản có thể tìm tại chỗ, đó là tre để chẻ tăm và lá cây để phết thuốc lên. Huế nổi tiếng vì có những phương thuốc gia truy�n, nên thuốc ở đây được bán ra khắp mi�n Bắc.
Theo truyá»?n thuyết, tục nhuá»™m răng Ä‘en ở ngÆ°á»?i Việt có từ thá»?i cổ đại xa xôi, Ä‘i cùng vá»›i tục xăm mình và ăn trầu. Trải qua má»™t nghìn năm đô há»™ của Trung Hoa, mặc dầu kẻ thống trị bắt ngÆ°á»?i Việt ăn mặc theo phong tục phÆ°Æ¡ng Bắc, ngÆ°á»?i Việt vẫn không chịu từ bá»? những táºp tục xÆ°a, coi việc nhuá»™m răng Ä‘en là yếu tố văn hóa để phân biệt vá»›i các tá»™c ngÆ°á»?i khác.
Ä?ến cuối thế ká»· trÆ°á»›c, khi tiếp xúc vá»›i ngÆ°á»?i Pháp, mặc dầu bị đô há»™, nhÆ°ng ngÆ°á»?i Việt Nam vẫn không từ bá»? niá»?m tá»± hà o vá»? hà m răng Ä‘en của mình. Tuy nhiên, sang đến thế ká»· 20, nhất là từ sau chiến tranh thế giá»›i thứ nhất, Việt Nam đã bÆ°á»›c và o má»™t thá»?i kỳ biến đổi xã há»™i sâu sắc. Và o đầu những năm của thế ká»· nà y, nhiá»?u phụ nữ đã cạo hà m răng Ä‘en được nhuá»™m từ năm lên 15, để trở thà nh ngÆ°á»?i phụ nữ má»›i, tham gia và o cuá»™c cải cách xã há»™i, vá»›i các phong trà o đòi nữ quyá»?n, giải phóng đất nÆ°á»›c. Hà m răng Ä‘en đã bị đẩy lùi và o dÄ© vãng, nhÆ°ng ở nông thôn có nÆ¡i nó vẫn được duy trì.
Tạo hóa là m nên cái đẹp cho muôn loà i. NhÆ°ng chÃnh con ngÆ°á»?i má»›i đặt ra những quan niệm, những chuẩn má»±c vá»? cái đẹp. Chỉ có sá»± tiến triển của xã há»™i, của ná»?n văn minh sẽ từ từ là m biến đổi tất cả. Cái tốt, cái đẹp sẽ thắng thế, dẫu chỉ là chuyện cái răng, cái tóc của con ngÆ°á»?i.