Chi Thiên niên kiện!

Thiên niên kiện

Thiên niên kiện, Sơn thục, Thần phục - Homalomena occulta (Lour.) Schott, thuộc họ Ráy - Araceae.

Mô tả: Cây thảo sống lâu năm nhờ thân rễ mập, bò dài, thơm, khi bẻ ngang có xơ như kim. Lá mọc từ thân rễ, phiến lá sáng bóng, dài tới 30cm, có 3 cặp gân gốc, 7-9 cặp gân phụ. Cụm hoa là những bông mo, có mo màu xanh, dài 4-6cm, không rụng; buồng 3-4cm, ngắn hơn mo; bầu chứa nhiều noãn. Quả mọng thuôn, chứa nhiều hạt có rạch.

Mùa hoa 4-6, quả 8-10.

Bộ phận dùng: Thân rễ - Rhizoma Homalomenae, thường gọi là Thiên niên kiện.

Nơi sống và thu hái: Cây của miền Malaixia - châu Ðại Dương mọc hoang ở rừng, nơi ẩm ướt cạnh suối hay dọc theo hai bên bờ khe suối. Cũng được trồng để làm thuốc. Trồng bằng thân rễ. Thu hái thân rễ già, rửa sạch, chặt thành từng đoạn ngắn 10-20cm, sấy nhanh dưới nhiệt độ 50oC cho khô đều mặt ngoài rồi làm sạch vỏ, nhặt bỏ các rễ con, sau đó đem phơi hay sấy khô.

Thành phần hóa học: Trong thân rễ có khoảng 0,8-1% tinh dầu tính theo rễ khô kiệt. Tinh dầu màu vàng nhạt, mùi thơm dễ chịu. Trong tinh dầu có chừng 40% l-linalol, một ít terpineol và chừng 2% este tính theo linalyl acetat. Ngoài ra còn có sabinen, limonen, a-terpinen, acetaldehyt, aldehyd propionic.

Tính vị, tác dụng: Vị đắng, cay, mùi thơm, tính ấm; có tác dụng khư phong thấp, bổ gân cốt, chỉ thống tiêu thũng.

Công dụng, chỉ định và phối hợp: Thường dùng chữa phong hàn thấp nhức mỏi các gân xương, hoặc co quắp tê bại. Trong nhân dân, Thiên niên kiện thường được dùng chữa thấp khớp, đau nhức khớp, đau dạ dày, làm thuốc kích thích tiêu hoá. Còn dùng trị đau bụng kinh, trừ sâu nhậy.

Thiên niên kiện còn là nguyên liệu chiết tinh dầu dùng làm hương liệu, và là nguồn nguyên liệu chiết linalol.

Ở Vân Nam (Trung Quốc), thân rễ Thiên niên kiện được dùng trị đòn ngã tổn thương, gãy xương, ngoại thương xuất huyết, tứ chi tê bại, đau dạ dày, viêm dạ dày và ruột, gân mạch khó co duỗi, phong thấp đau lưng đùi, loại phong thấp đau nhức khớp xương.

Cách dùng: Ngày dùng 6-12g dạng thuốc sắc hay ngâm rượu uống. Thường phối hợp với Cỏ xước, Thổ phục linh, Ðộc lực để trị tê thấp, nhức mỏi. Cũng dùng tươi giã ngâm rượu xoa bóp chỗ đau nhức, tê bại và phong thấp. Ðể trị đau bụng kinh, thường phối hợp với rễ Bưởi bung, rễ Bướm bạc, gỗ Vang, rễ Sim rừng cùng sắc uống. Ðể trừ sâu nhậy, dùng thân rễ khô tán bột rắc.

Lá tươi giã với ít muối đắp chữa nhọt độc.
Chú ý: Người âm hư nội nhiệt, táo bón, nhức đầu không nên dùng.

Món ză zắ nấu bằng thịt rắn mối vởi lá non thiên niên kiện:thumbup2::thumbup2::cheer2::cheer2::cheer1::cheer1:

http://www.livecantho.com/images/sto...n_moi_1409.jpg

:cheer3::cheer3::cheer3::cheer3::eat1::eat1::eat1::cheer1::cheer2:

Rắn mối sau khi làm sạch, có thể làm được nhiều món: nấu cháo, chiên giòn, nướng, xào lăn với rau sưng, lá lốt, sả, ớt, lá chanh non, đọt thiên niên kiện... Thịt rắn mối màu trắng, vị ngọt béo, xương giòn. Để nấu cháo, người ta cho thịt rắn mối đã luộc xào qua với hành tỏi, tiêu, mắm... Kế tiếp dùng nước luộc rắn mối bỏ gạo hoặc sắn vào nấu đến khi cháo nhừ thì bỏ thịt rắn mối xào vào cháo, nêm gia vị, tiêu cho vừa ăn.

Người Cơ Tu thường ướp rắn mối đã làm sạch với bột nêm, gói bằng lá non thiên niên kiện (pờ vân) hoặc lá lốt, nướng trên than hồng. Khi chín, mở lá ra, mùi thịt rắn mối quyện với hương lá thiên niên kiện thơm nức.

Món ză zắ nấu bằng thịt rắn mối cũng rất thơm ngon. Dụng cụ nấu món ză zắ là một ống nứa tươi và ngọn mây rừng (adương). Ngọn mây được gọt bớt gai phía đầu, giữ nguyên phần gai ở đoạn cuối. Cho thịt rắn mối và lá lốt, lá tiêu rừng (amất), đọt thiên niên kiện, ít muối, ớt vào ống nứa tươi rồi nướng ống trên lửa.

Khi đã chín, ống ză zắ toả mùi thơm đặc biệt. Khi ăn, người ta dùng dao sắc vạt đầu ống nứa, dùng tay khéo léo vỗ nhẹ cho "hỗn hợp" nhuyễn nhừ ra khỏi ống nứa đựng lên lá chuối tươi. Món ză zắ có vị ngọt tự nhiên của thịt rắn mối quyện với mùi thơm của lá lốt, tiêu rừng, vị cay của ớt, mùi thuốc bắc của thiên niên kiện. Đồng bào thường "nhắm" món ză zắ với rượu tà vạt hay tr'đin.

Theo các bô lão Cơ Tu, thịt rắn mối là một vị thuốc bổ, có giá trị dinh dưỡng rất cao. Trẻ em suy dinh dưỡng, người già, người mới ốm dậy, phụ nữ sau khi sinh… ăn rắn mối rất tốt. Trẻ con, ban đêm ngủ thở khò khè, cho ăn vài chục con rắn mối sẽ khỏi ngay. Sơn nữ dùng mỡ rắn mối làm kem dưỡng da, da mặt mịn màng, tươi sáng, luôn hồng bên ánh lửa trong những đêm lễ hội múa "tung tung za zá"...

Ếch um .. thiên niên kiện

Dân nhà nông thường ví ếch như “gà đồng”, bởi vì thịt ếch trắng, thơm ngon dai nhưng giòn, giàu dinh dưỡng, ăn rất hiền .
Ếch được chế biến thành nhiều món ăn hấp dẫn như : ếch chiên bơ, ếch xào sả, ếch nướng… Đặc biệt, ở vùng cao, đồng bào dân tộc Cờ Tu chế biến món ăn rất đặc biệt từ ếch là: ếch núi nướng trong ống lồ ô .

http://i15.photobucket.com/albums/a3...NienKien01.jpg

Cách làm như sau: ếch núi bắt về, không lột da, mổ bỏ ruột và rửa sạch để ráo, ướp gia vị như muối, tiêu, sả, đọt thiên niên kiện… bỏ vào ống lồ ô, dùng lá thiên niên kiện đậy kín miệng ống, sau đó nướng ống cháy sém trên than hồng. Khi ăn, chỉ việc tách ống lồ ô ra, một mùi thơm toả ra ngào ngạt, món này ăn nóng với bánh tráng nướng thì khỏi phải chê.

Gần đây, người Kinh cũng “biến tấu” món ếch nướng từ ống lồ ô này bằng món ếch um với đọt, cọng, lá non thiên niên kiện. Món này vừa lạ vừa thơm, họ lại cho rằng vừa trị được nhiều bệnh, ăn vào là thấy khoẻ ra. Nghe cũng có lý bởi vì theo đông y, thiên niên kiện, còn có tên là sơn thục, thần phục, họ ráy – Araceae, là cây chứa tinh dầu thơm dễ chịu ... Vị đắng cay, thơm, tính ấm, khu phong thấp, bổ gân cốt, chỉ thống, tiêu thủng… Ngoài ra, thiên niên kiện còn có nghĩa là “ngàn năm tráng kiện”; còn thịt ếch thì bổ dưỡng, thanh nhiệt, giải độc. Nếu không có ếch núi hoặc ếch đồng, thì dùng tạm ếch nuôi, chọn những con cỡ 2 lạng, khoảng năm hay sáu con cho một nồi um là lý tưởng, 1 lạng lá và đọt thiên niên kiện non, 2 chén nước cốt dừa nạo, các loại gia vị vừa đủ như ớt, sả, tỏi, tiêu, đậu phụng… Chế biến như sau : ếch làm sạch, để nguyên da, bỏ ruột, mỗi con chặt thành bốn miếng và ướp sả xắt mỏng, tỏi, bột nêm cho thấm, sau đó xào sơ qua cho vừa chín tới.

http://i15.photobucket.com/albums/a3...enNienKien.jpg
(Lá thiên niên kiện và thịt ếch khi chưa nấu)

Lót lá thiên niên kiện dưới đáy nồi. Cho số thịt ếch đã xào cùng với đọt non, cọng (đã tước vỏ) thiên niên kiện, vào nồi, sau đó đổ nước cốt dừa vào nồi. Đậy nắp và hầm khoảng 10 phút, sau đó cho nhỏ lửa cho đến khi mùi thơm ngào ngạt toả ra thì nhắc xuống. Có thể cho thêm đậu phộng rang giã giập và ớt vừa đủ trước khi ăn. Khi ăn, thịt ếch đã thơm ngon, nhưng lá, đọt, cọng thiên niên kiện còn ngon hơn thịt ếch.

Món này vì đã nêm vừa ăn nên không cần nước chấm. Ếch um lá thiên niên kiện có thể ăn với bánh tráng nướng, bún, rau sống, bánh mì và ăn lúc còn nóng hổi, “vừa thổi vừa ăn”, mới cảm nhận được cái hương vị đặc biệt thơm ngon, bổ dưỡng, mạnh gân cốt của món lạ miệng, đặc biệt hấp dẫn này.

Nhiều người thích trồng trong vườn nhà vài gốc thiên niên kiện, vừa làm cảnh, vừa làm thứ gia vị để xào, nấu, kho… và um ếch, cá, nấu lẩu ăn cho dẻo dai gân cốt.

Bài và ảnh: Lê Quốc Kỳ
(theo SGTT)

Hình ảnh về thiên niên kiện

Rắn mối nướng ăn ngon lắm đó. :grin3:

holiday ăn rồi sao?

hôm nào có nướng kêu lait ăn kẻ vởi nha

thứ mùi vị cho biết
không mai nầy có xuống âm phủ, rồi cũng tiếc là chưa được ăn hết của vật lạ ở trần gian:y09:

Hồi còn nhỏ có ăn 1 lần rồi. Ở miền quê có nhiều lắm.