Bích Câu Kỳ Ngá»™ - Ä?ặng Trần Côn

Bích Câu Kỳ Ngộ - �ặng Trần Côn

Truyện này kể một sự tích ở nước ta, tức là việc một ngư�i h�c trò tên Trần Tú Uyên gặp một nàng tiên ở đất Bích-câu, bởi thế mới đặt tên truyện là "Bích câu kỳ-ngộ" (sự gặp gỡ lạ lùng ở Bích-câu). Bích-Câu (ngòi biếc) trước thuộc làng Yên-Trạch, tổng Yên-hoà, huyện Th�-Xương, tỉnh Hà-Nội; nay là phố Cát-Linh. Hiện còn đ�n th� Tú-Uyên, bên cạnh nhà Văn-Miếu, là cái di tích của câu chuyện hoang đư�ng này. Truyện này gồm 648 câu, có thể chia làm 4 hồi:

I- Tú-Uyên gặp Giáng-Ki�u, v� ốm tương-tư (1 - 272):

Trần-tú-Uyên, một ngư�i h�c trò nghèo, thư�ng hay đi chơi những nơi thắng-cảnh; một lần đến đất Bích-câu, thấy phong cảnh đẹp, bèn làm nhà ở đấy h�c. Một hôm, ông đi xem hội làm chay ở chùa Ng�c-Hồ (tức chùa bà Ngô ở phố Sinh-từ Hà-Nội). Chi�u đến, sắp v�, chợt thấy bay đến trước mặt một bài thơ có ý ghẹo mình. Trông ra cửa Tam-quan, thấy một ngư�i con gái rất đẹp. Ông bèn đi theo, đến Quảng-văn-đình (nay là chợ cửa Nam Hà-Nội) thì chợt ngư�i ấy biến mất. Từ đấy, Tú-Uyên sinh ra ốm tương-tư.

II- Tú-Uyên kết duyên cùng Giáng-Ki�u (273 - 428):

Sau Tú-Uyên đến Ä‘á»?n Bạch-mã (nay là phố Hàng Buồm) cầu má»™ng. Ä?êm thần bảo ông sáng hôm sau ra đợi ở Cầu Ä?ông (nay ở phố hàng Ä?Æ°á»?ng) thì gặp ngÆ°á»?i con gái ấy. Hôm sau ra đợi mãi đến chiá»?u, chỉ gặp má»™t ông lão bán bức tranh má»™t tố nữ giống hệt ngÆ°á»?i đã gặp hôm trÆ°á»›c. Ông bèn mua vá»?, treo ở nhà, cứ đến bữa ăn, dá»?n hai cái bát, hai đôi Ä‘Å©a, má»?i ngÆ°á»?i trong tranh ăn. Má»™t hôm, ông Ä‘i há»?c vá»?, thấy có mâm cÆ¡m dá»?n sẵn, trong bụng sinh nghi. Hôm sau, ông rình ở má»™t chá»—, thấy ngÆ°á»?i trong tranh bÆ°á»›c ra, ông vá»™i chạy lại há»?i, thì ngÆ°á»?i ấy nói tên mình là Giáng-Kiá»?u ở trên cung tiên xuống, xin kết duyên cùng ông. Giáng-Kiá»?u làm phép biến chá»— nhà của ông thành nguy nga tráng lệ.

III- Giáng-Ki�u giận Tú-Uyên b� đi, sau lại trở v� nhà (429 - 558):

Tú-Uyên lấy Giáng-Kiá»?u được ba năm, thÆ°á»?ng cứ rượu chè say sÆ°a, nàng can ngăn, ông không nghe, lại còn đánh đập. Má»™t lần, nàng quá giận, bá»? ông biến Ä‘i. Ä?ến lúc tỉnh, ông Ä‘i tìm đâu cÅ©ng không thấy, chỉ than khóc thÆ°Æ¡ng tiếc. Má»™t hôm buồn quá, ông toan tá»± vận; chợt nàng Giáng-Kiá»?u hiện ra, ông bèn từ tạ, hai bên Ä‘oàn tụ nhÆ° xÆ°a.

IV- Tú-Uyên và Giáng-Ki�u lên cõi tiên (559 - 648):

Từ bấy gi� Tú-Uyên đối đãi tử-tế với Giáng-Ki�u. Sau sinh được một đứa con trai đặt tên là Chân-Nhi. Nàng Giáng-Ki�u bèn khuyên ong nên lên cõi tiên và trao cho bùa tiên cùng thuốc tiên để ông tu luyện. Rồi một hôm sau khi đã dặn dò Chân-Nhi � lại cõi trần. hai vợ chồng cùng cỡi hạc bay lên cõi tiên.

Bốn hồi trên có thể chia ra làm 29 đoạn:

1/ Mở đầu
2/ Cảnh Bích câu
3/ Trần công tử Tú-Uyên
4/ Nỗi buồn của Tú-Uyên sau khi cha mẹ mất
5/ Tú-Uyên nổi tiếng thi-hào
6/ Tú-Uyên đi xem hội chùa
7/ Tú-Uyên gặp mỹ nhân
8/ Tú-Uyên đối thoại với mỹ-nhân dưới cây đa
9/ Sự nghi-hoặc của Tú-Uyên sau khi mỹ-nhân biến đi
10/ Tú-Uyên trở v� mang bệnh tương-tư
11/ Hà-Sinh đến thăm bạn, Tú-Uyên kể rõ sự tình
12/ Hà-Sinh nhắc lại chuyện Lê-Thánh-Tông gặp tiên
13/ Hà-Sinh khuyên bạn không nên mơ-tưởng hão
14/ Tú-Uyên xem bói thẻ và nằm mộng
15/ Gặp ngư�i bán tranh, Tú-Uyên mua v� treo
16/ Tú-Uyên với bức tranh tố-nữ
17/ Tố-nữ trong tranh hiện thành ngư�i thực
18/ Tú-Uyên cùng Giáng-Ki�u chuyện trò
19/ Giáng-Ki�u dùng phép tiên biến hoá
20/ Tú-Uyên cùng Giáng-Ki�u kết duyên
21/ Tú-Uyên say sưa rượu chè, Giáng-Ki�u can không được
22/ Giáng-Ki�u bị ngược đãi, giận bực b� đi
23/ Sau khi tỉnh ra, Tú-Uyên hối hận
24/ Hà-Sinh khuyên-giải Tú-Uyên
25/ Tú-Uyên toan tự-ải, Giáng-Ki�u bỗng hiện v�
26/ Sau khi tái-hợp, vợ chồng Tú-Uyên sinh Chân-Nhi
27/ Giáng-Ki�u khuyên Tú-Uyên tòng tiên
28/ Giáng-Ki�u thuyết v� tiên đạo, Tú-Uyên tỉnh ngộ dần
29/ Sau khi trao nhận tiên phù, hai ngư�i cùng cỡi hạc lên tiên

Mấy trăm năm một chữ tình,
Dưới tr�i ai kẻ l�t vành hoá-nhi
Cơ duyên ngẫm lại mà suy,
Tr�i Nam nào có xa gì cõi Tây.
Tương duyên kỳ ngộ xưa nay,
Trước kia Lưu, Nguyễn; sau này Bùi-Trương.
Kìa ai mê giấc đài Dương,
Mây mưa là chuyện hoang-đư�ng biết đâu?

Thành Tây có cảnh Bích-câu,
C� hoa góp lại một bầu xinh sao!
Ä?ua chen thu cúc, xuân đào,
Lựu phun lửa hạ, mai chào gió đông,
Xanh xanh dãy liễu, ngàn thông,
C� lan lối mục, rêu phong dấu ti�u.
Một vùng non nước quỳnh-giao,
Phất-phơ gió trúc, dặt-dìu mưa hoa.

Tri�u Lê đương hội thái hòa,
Có Trần công-tử tên là Tú Uyên.
Phúc lành nh� ấm xuân-huyên,
So trong tài mạo kiêm tuy�n kém ai.
Thông minh sẵn có tư tr�i,
Còn khi đồng ấu mải vui cửa Trình.
Trải xem phong cảnh hữu tình,
Lâm-toàn pha lẫn thị thành mà ưa.
Li�n khu trùm một lầu thơ,
Lau già chắn vách, trúc thưa giủ rèm.
Thừa hư đàn suối ca chim,
Nửa song đèn sách, bốn th�m gió trăng.
Của chung huy-hoắc đâu bằng.
Chứa kho vàng cúc, chất từng ti�n sen.
Khắp so trong cõi ba nghìn,
Yên-hà riêng nửa, lâm-tuy�n chia đôi.
Thú vui bốn bạn thêm vui,
Khắp trong bể thánh, đủ ngoài rừng tao.

Thoi đưa ngày tháng sương sao,
Ngô vừa rụng lá lại đào nẩy hoa.
Tr�i hôm giục bóng dâu tà,
Xuân già e tuyết, huyên già ngại sương.
Não ngư�i thay! nỗi tang thương,
Trông vùng mây trắng ngất đư�ng non xanh.
Vai còn đôi gánh thâm tình,
Bầu Nhan đã sạch-sành-sanh còn gì!
Mấy phen hạ tới thu v�,
L�t mành nắng rõ, quanh hè tuyết xây.
Chi�u tr�i lạnh ngắt hơi may,
Mai tàn trước gió, liễu gầy sau sương!
Lơ-thơ nửa mái thảo-đư�ng,
Phên th�m l�t gió, vôi tư�ng thấm mưa!
Phong-quang lạ khác dấu xưa,
Ao tù sen rũ, rào thưa, cúc cằn.

Sinh từ gặp bước gian-truân,
Vinh khô g�i nếm mùi trần chút chơi.
Cùng thông dù mặc có tr�i,
Nguôi dần bể khổ, san vơi mạch sầu.
Lôi thôi cơm gi� nước bầu,
Những loài yến-tước biết đâu chí hồng.
Th� xưa đã nặng với lòng,
Dẫu sau trắng nợ tang bồng mới thôi.
Ao nghiên giá bút thảnh thơi,
Tây-hồ tiên-tích mấy nơi phẩm bình.
Thi-hào dậy tiếng Phượng-thành,
Vào phen Lý, Ä?á»—, nức danh Tô, Tào.
Ngửa nghiêng lưng túi phong tao,
Nước, non, mây, gió, chất vào còn vơi.
Châu ken chữ, gấm thêu l�i,
Vàng gieo tiếng đất, hạc khơi bóng thuy�n.
Ä?ã ngÆ°á»?i trong sách là duyên,
Mấy thu hạt ng�c Lam-đi�n chưa giâm.
Lửng lơ chiếc lá doành nhâm,
Cắm thuy�n đợi khách, ôm cầm ch� trăng.

Ng�c hồ có đám chay tăng,
Nức nô cảnh Phật, tưng-bừng hội xuân.
Dập dìu tài-tủ giai-nhân,
Ngổn ngang mã tích xa trần thiếu ai.
Thưởng xuân sinh cũng dạo chơi,
Thơ lưng lưng túi, rượu vơi vơi bầu.
Mảng xem cây phạm thú mầu,
Vầng kim ô đã gác đầu non tê.
Tiệc thô ai nấy cùng v�,
Gió chi�u lay bóng hoa lê la đà.
Bân cầu đàn lũ năm ba,
Thần tiên trưóc mắt ai là kẻ hay!
Sinh vừa tựa liễu nương cây,
Lá hồng đâu đã thổi bay lại gần.
Mắt coi mới t� dần dần,
Mấy giòng chũ viết ba vần bốn câu.
Trông qua lặng ngắt gi� lâu,
?y ai thả lá doành câu ghẹo ngư�i.
Vừa toan h�a lại mấy l�i,
Gió hương đâu đã bay hơi nồng nàn.

Thấy ngư�i trước cửa tam-quan,
Theo sau ba bảy con hoàn nhởn nhơ.
Lạ lùng con mắt ngư�i thơ,
Hoa còn phong nhụy, trăng vừa tròn gương.
Rành rành xuyến ng�c thoa vàng,
Quần Nghê tha thưót, sóng Tương rượm rà.
Mỉa chi�u nét ng�c làn hoa,
Cá chìm mặt nước, nhạn sa lưng tr�i.
Gần xem vẻ mặt thêm tươi,
Mùi hương thoang thoảng thơm rơi ít nhi�u.
Làn thu lóng lánh đưa theo,
Não ngư�i nhăn chút lông nheo cũng tình.
Vốn mang cái bệnh Trương-sinh,
Gặp ngư�i nghiêng nước nghiêng thành biết sao?
Ä?Æ°a tình má»™t nét sóng đào,
Dẫu lòng sắt đá cũng xiêu, l� ngư�i.
Nhân duyên ví chẳng tự tr�i,
Từ-lang chưa dễ lạc v�i non tiên.

Dù mặt lạ đã lòng quen,
Cả li�u đến gốc thu-thiên ướm nàng:
"Quá vui nên trót sỗ-sàng,
"Thử tình cho kẻo bẽ bàng với hoa."
Khách rằng: "Trong hội Vô-già,
"Cửa không, ngàn giác đấy là từ-bi.
"Gió bay những tiếng thị phi,
"Trót lầm thôi có trách gì đến ai"
Gi�ng ki�u nghe l�t vào tai,
Ä?ã gần bể sắc, khôn vÆ¡i sóng tình.
Thưa rằng: "Chút phận thư-sinh,
"Ä?èn từ soi đến tấm thành vá»›i nao!
"Chi-viên nỡ hẹp-hòi sao,
"Mở đư�ng phương tiện chút nào được chăng?"
Răng: "Ä?ây vá»? đạo kim-thằng,
"Trăng hoa sao khéo nói năng những l�i.
"Bến từ có hẹp chi ai,
"Giốc đem thuy�n giác độ ngư�i bến mê.
"Ngán cho bên cõi bồ-đ�,
"Phải đưòng ong bướm đi v� đấy sao?
"Ä?oá hoa sẵn nhạc vàng treo,
"Tiếng oanh chỉ để lao-xao trên cành."
Lặng nghe l�t đến gi�ng tình,
Lòng tham quanh cả bên mình mỹ-nhân.
Rằng: "Ä?ây lầm xuống mê tân,
"Ti�n duyên xin để kim thân tu đ�n.
"Ba sinh cho vẹn mư�i nguy�n,
"Nh� tay kim-tướng, đưa duyên xích-thằng.
"Gậy linh mượn phép cao-tăng,
"Phá thành sầu-khổ cho bằng mới cam.
"Chày sương đợi khách cầu Lam,
"Phẩm tiên may bén tay phàm biết đâu.
"Nước bèo dù có duyên sau,
"Bên sông thử bắc nhịp cầu từ đây."

Ngư�i còn cợt gió, đợi mây,
Gót tiên khách đã trở giầy làm thinh.
Ngóng theo đến Quảng-văn đình,
Bóng trăng trông đã trên cành lướt qua.
Mượn ngư�i thăm h�i gần xa,
Hồng lâu tử các đâu mà đến đây?
Hay là quán nước, làn mây,
Gió xuân thổi xuống chốn này đấy sao?
Dám xin tr� lối cho nao,
Tới non Ng�c dễ ai nào v� a!
?n lòng nhắm liễu thăm hoa,
Biết đâu sắc sắc vẫn là không không.
Thoắt thôi lẩn bóng ngàn thông,
Hương trầm còn thoảng cánh hồng đã khơi.
Xe loan gió cuốn lưng tr�i,
Tiên v� động bích, tình rơi cõi trần.
Ngửa trông năm thức mây vần,
Hồn chưa đến chốn non thần đã mê.

Lần trăng ngơ ngẩn ra v�,
Ä?èn thông khêu cạn, giấc hoè chÆ°a nên.
Nỗi nàng canh cánh nào quên,
Vẫn còn quanh quẩn ngư�i tiên khéo là?
Bướm kia vương lấy sầu hoa,
Ä?oạn tÆ°Æ¡ng-tÆ° ấy nghÄ© mà buồn tênh!
Có khi gẩy khúc đàn tranh,
Nước non ngao-ngán ra tình hoài nhân.
Cầu hoàng tay tựa nên vần,
Tương-Như lòng ấy, Văn-Quân lòng nào.
Có khi mượn chén rượu đào,
Tiệc mồi chưa cạn, ng�c dao đã đầy.
Hơi men chưa nhấp đã say,
Như xông mùi nhớ, như gây gi�ng tình.
Có khi ngồi suốt năm canh,
Mõ quyên điểm nguyệt, chuông k�nh nện sương.
O�i tai những tiếng đoạn trư�ng,
Lửa tình dễ nguội, sông Tương khôn hàn.
Có đêm ngắm bóng trăng tàn,
Tiếng quyên hót sóm, trận nhàn bay khuya.
Ngổn ngang cãnh n� tình kia,
Nỗi riêng, riêng biết, dãi d� với ai!
Vui xuân chung cảnh một tr�i,
Sầu xuân riêng nặng một ngư�i tương tư.
lòng yêu tay tả nên thơ,
Mảnh tình phong với mảnh t� đưa theo.
Aả Hằng ví nặng lòng yêu,
Rẽ mây mở lối tinh-thi�u cho nao!
H�i cho giáp mặt hoa đào,
Vư�n xuân chẳng lẽ ngăn rào mãi ru!

Ä?ồng song có gã há»? Hà,
Sớm tình mới h�i lân-la gót đầu.
Cớ sao chuốc não mua sầu,
Bữa thư�ng ngao-ngán như màu nhớ ai?
Bấy nay vắng vẻ thư-trai,
Vóc sương nghe đã kém vài bốn phân.
Nguồn cơn ng� với cố nhân,
Hoạ may sẽ giúp được phần nào chăng?
Ä?iá»?u đâu thá»±c khéo nhÆ° rằng,
Nói vào hợp ý, khôn bưng lòng ngư�i.
Song mà tình chẳng riêng ai,
Bệnh tương tư có trải mùi mới hay.
Ngư�i ngu đấng thánh xưa nay,
Tình chung chẳng ở vòng này hay sao?
Nói dù nghe cũng thế nào,
Lặng dù, nghe cũng nao-nao chẳng đành.
Bệnh căn khôn lẽ dấu quanh,
Cầm tay mới kể đinh ninh m�i đi�u.
Nói bao nhiêu, tưởng bấy nhiêu,
Ghê cho sắc ng�c dễ xiêu lòng vàng.
Những là tiếc phấn say hương,
Nên vò lưới nhện mà vương tơ tằm.
Sầu dư�ng bể, khắc như năm,
Xương mai chịu được mấy lăm mà gầy!
Nghìn xưa âu cũng thế này,
Gánh sầu san-sẻ ai đầy ai vơi?
Lạ cho cái giống hương tr�i,
Biết năm biết thuở, biết đ�i nào quên.

Hà nghe nói hết căn nguyên,
Nghĩ xem chuyện ấy quả nhiên rằng kỳ.
Chẳng thần nữ, cũng tiên-phi,
Duyên xưa còn có chút gì hay không.
Lá hồng ra mối chỉ hồng,
Nước bèo kia cũng tương phùng có phen.
Ng�c-Liên nghe có Hoa-tiên,
Thánh-Tông thủa trước qua mi�n ấy chơi.
Lầu chuông bỗng gặp môt ngư�i,
Ngâm câu thần kệ, vịnh bài quốc âm.
Ngự khen tú khẩu cẩm tâm,
Mến riêng vì sắc, yêu thầm vì thơ.
Rước v� rắp gạn tóc tơ,
Gót tiên bỗng thoắt bao gi� còn đâu?
Mư�i lăm năm n� chưa lâu,
Còn di tích đó là lầu v�ng tiên.
Lạ tai nghe những chẳng tin,
Thử coi cho thấy nhỡn ti�n mà ghê.
Nhận ra trong lá thơ đ�,
Bút tiên chi để điểm mê lòng phàm.
Những là én bắc nhạn nam,
Cánh hoa mặt nước dễ làm sao đây?
Tuy rằng cách trở đông tây,
Dẫu xa, xa cũng có ngày gần nơi.
Gác xuân cách mấy dặm khơi,
Nhân duyên đành để gió tr�i thổi đưa.

Hà rằng: "Hương lửa duyên ưa,
"Có khi tình trước còn ch� hội sau.
"Ä?ành rằng ký ngá»™ nan cầu,
"Biết đâu non thẳm doành sâu mà tìm.
"Biết đâu nhắn cá gửi chim,
"Vớt trăng dưới nước, mò kim trong doành.
"Biết đâu ả Tố, nàng Quỳnh,
"Cớ chi nhớ quẩn sầu quanh khéo là.
"Chuốc mua lấy nợ phong hoa,
"Mối tơ phó mặc trăng già phải nao!
"Xuân sang xuân đã già nào,
"Ch� sau mai nở thì đào chẳng lâu."
Vắt tay ngẵm nghĩ xưa sau,
Như ai cất hẳn gánh sầu thoảng không.
Nói cư�i tươi tắn thong dong,
Ä?ổi lòng phong nguyệt ra lòng vân-thiên.
Thôi mong khách, lại ch� tin,
Thư hồng ngày m�i, chăn uyên đêm dài.
Bâng khuâng một mối viễn hoài,
Khi trong sân tuyết, khi ngoài tr�i tây.
Ngày thư�ng ngắm cảnh am mây,
Ngư�i buồn xui cả c� cây cũng buồn.
Còn tr�i, còn nước, còn non,
Mây xanh nước biếc vẫn còn như xưa.
Hoa đào còn đó trơ trơ,
Mà ngư�i năm ngoái bây gi� là đâu?
Vù vù gió thổi rèm lau,
Càng như chất mối tơ sầu vào thêm.

Chạnh đâu nhớ chuyện bốc tiêm,
Tới đ�n Bạch-mã, giải ni�m cầu duyên.
Khấn rồi ra góc tây hiên,
Nén hương tắt đ�, ng�n đèn nh� to.
Bóng trăng vừa xế cành ngô,
Giấc hoè dìu-dịu, chăn cù êm êm.
Thấy ngư�i cao mũ rộng xiêm,
Tay cầm thiết bảng, trang nghiêm khác v�i.
Trước sân sang sảng dạy l�i,
Rằng: "Mai sớm đợi ta ngoài sông Tô;
"L� là oanh yến hẹn-hò,
"Cầu Ä?ông sẵn lối, cầu ? đó mà!"
Vội mừng chợt tỉnh giấc hoa,
Sao vừa nhàn-nhạt, tr�i vừa eo eo.
Lòng yêu phải bước chân theo,
Xăm xăm ra đó vắng teo thấy gì.
Nước trong vắt, c� xanh rì,
Thạch-ki�u thấy đó giai kỳ nào đâu?

Trông mong đã suốt gi� lâu,
?m cây mãi thế, ra màu cũng quê.
Chán chi�u thơ thẩn ra v�,
Xem tình dở tỉnh dở mê nực cư�i.
Bỗng may lại gặp một ngư�i,
Tay mang tranh vẽ, gót d�i đư�ng hoa.
Li�n tay xin lĩnh xem qua,
Truy�n-thần một tượng Tố-nga rành rành.
Dịu dàng vẻ đạm màu thanh,
Như ngư�i gặp Quảng-văn đình ngày xưa.
Càng nhìn nét bút càng ưa,
Chàng Vương dẫu mạc bao giò cho nên.
Mua v� treo chốn thư-hiên,
Như ai đem ng�c giải phi�n lại cho.

Mưa hoa khép cánh song hồ,
Sớm khuya với bức h�a đồ làm đôi.
Mâm chung một, đũa thêm hai,
Thơ trao dưới nguyệt, rượu m�i trước hoa.
Tưởng gần thôi lại nghĩ xa,
Có khi hình ảnh cũng là phát phu.
?m tr�i vừa tiết trăng thu,
Ngàn sương rắt bạc, lá khô rụng vàng.
Chi�u thu như gợi tấm thương,
Lòng ngư�i trông xuống sông Tương mơ hình.
K� bên năn nỉ bày tình,
Nỗi nhà thuở trước, nỗi mình ngày xưa.
Từ phen giáp mặt đến gi�,
Những là ngày tưởng đêm mơ đã chồn.
?ấy ai điểm phấn tô son,
Ä?ể ai ruá»™t héo, gan mòn vì ai?
Buồn đào nửa bước chẳng r�i,
Nghìn vàng đổi được trận cư�i ấy chăng?
Rày xin bẻ khoá cung trăng,
Vén mây mở mặt chi Hằng, chút nao!
Chợt trông mấp máy miệng đào,
Mặt hoa há»›n-hở dÆ°á»?ng chào chúa Ä?ông.

Cho hay tình cũng là chung,
Khách tiên chưa dễ qua vòng ái ân!
Một khi ra việc tràng văn,
Trở v� đã thấy bát trân sẵn sàng.
So xem phong vị khác thư�ng,
Mùi hoa sực nức, mùi hương ngạt-ngào.
Bếp tr�i sẵn đấy hay sao?
Của đâu thấy lạ, lòng nào chẳng nghi?
Rạng mai cứ buổi ra đi,
Liệu chừng thoắt trở lại nhà thử coi.
Sẩy đâu thấy sự lạ đ�i:
Trong tranh sao có bóng ngư�i vào ra?
Nhơn nhơn mày liễu mặt hoa,
Này ngư�i khi trước, đâu mà đến đây?

Nàng đương trang điểm nào hay,
Cửa ngoài sẽ hé cánh mây bước vào.
Vội-vàng đánh tiếng ra chào,
Bên mừng, bên lệ, xiết bao là tình!
Rằng:"Bấy lâu một chữ tình,
"Gặp đây xin t� tính danh cho tư�ng".
Nàng rằng: "Bồ liễu phận thư�ng,
"Vì mang má phấn, nen vương tơ đi�u.
"Vốn xưa thiếp khách thanh-tiêu,
"Tiên-thù là hiệu, Giáng-Ki�u là tên.
"Ba sinh đã nặng vì duyên,
"Ä?em thân liá»…u yếu, kết nguyá»?n đào thÆ¡.
"Nhân duyên đã định ngày xưa,
"Tơ trăng xe đến bây gi� mới thân.
"Cũng là nh� đức tiên-quân,
"Ä?oá hoa biết mặt chúa xuân từ rày."
Sinh rằng: "Trong bấy lâu nay,
"Nhắp sầu, gối muộn, có ngày nào ngơi!
"Ä?ã rằng: Tác hợp duyên trá»?i,
"Lám chi cho vẩn lòng ngư�i lắm nau?"
Nàng rằng: "Xin quyết gieo cầu,
"Tấm son th� với trên đầu xanh xanh.
"Dám đâu h�c thói yến oanh,
"Mặn tình trăng gió, nhạt tình lửa hương.
"Gieo thoi trước đã dở dang.
"Sau nên nát đá phai vàng như chơi.
"Mái Tây còn để tiếng đ�i,
"Treo gương kim cổ cho ngư�i soi chung.
"Lạ chi hoa với gió đông,
"Tiếc hương, vả cũng nể lòng chim xanh.
"Một mai mưa gió bất tình,
Vóc tàn, nên để yến oanh "hững h�.
"Nghĩ trong thân-phận yếu thơ,
"Làm chi để tiếng s�-s� lại sau?"

Nói thôi rút chiếc trâm đầu,
Biến hình li�n thấy đôi hầu theo ra.
Tưng bừng sắm sửa tiệc hoa,
Bình trầm đưa khói, chén hà đậm hương.
Gi�ng tình sánh với quỳnh-tương,
Giả say sinh mớ toan đư�ng lần khân.
Thưa rằng: "Túc trái ti�n nhân,
"Không dưng dễ xuống cõi trần làm chi.
"Song còn mấy bạn tương tri,
"Bấy lâu chưa có chút gì là đâu.
"Trước xin từ biệt cùng nhau,
"Chữ duyên này trở v� sau còn dài."
Nghe l�i nói cũng êm tai,
Chìu lòng chi nỡ ép nài mưa mây.
Trước sân mừng cuộc tỉnh say,
Tiếng vui đãi nguyệt, tiệc bày đối hoa.
Bóng mâ bỗng kéo quanh nhà,
Thảo am thoát đã đổi ra lâu đài.
Tư�ng-quang sáng một góc tr�,
Nhởn nhơ áo, mũ, xiêm, hài, biết bao!
Ngư�i yểu điệu, khách thanh-tao,
Mỗi ngư�i một vẻ, ai nào kém ai.
Lả-lơi bên nói bên cư�i,
Bên mừng cố hữu, bên m�i tân-lang.
Ä?ong Ä‘Æ°a khoe thắm Ä‘ua vàng,
Vũ-y thấp-thoáng, Nghê-thư�ng thiết tha.

Yến tân chuốc chén năm ba,
Ngư�i còn vui tiệc, khách đà cáo say.
Kẻ ra nương bánh xe mây,
Ngư�i vào trong gấm vui-vầy bạn loan.
Lả-lơi cư�i với hoa-nhan,
Trải chăn thúy-vũ, buông màn phù-dung.
Phòng tiên dìu-dặt chén đồng,
Rèm tương giủ thấp, trướng hồng treo cao.
Ngẩn-ngơ hé cửa động đào,
Mây tuông bể ái, mưa rào sông ân.
Mấy vàng đổi được khắc xuân.
Xưa nay tài-tử, giai-nhân lạ gì?
Cho hay thiên tải giai kỳ,
Trăng già xe đã phải thì đào non.
Cũng là môt mốt tơ son,
Năm-trăm năm cũng vuông tròn từ đây.
Ä?àn cầm từ thủa bén dây,
Khi đằm thắm đã, b� ngày nhớ nhung!
Khi gió mát, lúc trăng trong,
Bầu tiên chuốc rượu, tơ đồng nối dây.
Khi tuyết xuống, lúc hương bay,
Câu thơ trên gác, bàn vây bên bình.
Tài hoa-quốc, sắc khuynh thành,
Cầm, kỳ, thi, tửu, đủ vành trần duyên.
Ngươi tao-nhã, khách thuy�n-quyên,
Phong, hoa, tuyết, nguyệt, là tiên trên đ�i.
Nhà lan sum-h�p ban mai,
Ä?ã trong tần-tảo, lại ngoài ty-ca.

Dần dần năm đã kể ba,
Hạnh và độ thắm, liễu và phần son.
Duyên ai tính đã vuông tròn,
Nào hay nợ trước chút còn dở-dang.
Trần-sinh từ thủa gặp nàng,
Vui-vầy mê-mả nên càng quá xưa.
Môt ngày say mấy canh thừa,
Khuyên can nàng mới ng� thưa ít nhi�u.
Rằng: "Xin gửi một hai đi�u,
"Thân trăm-năm nỡ b� li�u thế ư!
"Thiếu gì những chuyện ngày xưa,
"Còn bia miệng đó trơ trơ chưa mòn!
"?ấy ai dỗi gót bên non,
"Bóng trăng Thái-thạch là hồn ai say!
"Ví còn lầm trước chưa hay,
"Thì đem gương ấy sau này mà soi."

Ngán thay khuyên-nhủ đến l�i,
Nưóc kia dội đá có mùi gì đâu.
Thôi ngày tr�n, lại đêm thâu,
Cạn chung Lý-Bạch, nghiêng bầu Lưu-Linh.
Ma men quanh-quẩn bên mình,
Cho đàn trễ phím, cho bình nhạt hương.
Mải-mê say tỉnh tâm-trư�ng,
Liệu bài nàng lại tìm đư�ng van-lơn.
Trái tai vả lại ngứa gan,
Ä?ang tay nỡ dập hoa tàn tả-tÆ¡i.
Dây đồng đứt hẳn làm đôi,
Cánh bèo theo ng�n nước trôi cũng rầu!
Nàng càng tầm-tả tuôn châu,
Ngán nhân tình khéo ra màu thắm phai.
Rằng: "Thôi, tôi đã quá l�i,
"Xui lòng nghĩ lại một hai kẻo mà..."
Sinh đang vui chén la đà,
Vẩn-vơ tính qủi hồn ma biết gì.
Nói thôi, nói cũng chi chi,
Nghe ra tiếng nặng như chì, gi�ng say!
Nàng rằng: "Duyên-nợ bấy nay,
"Thương ôi nước đổ bốc đầy được đâu
"Tiếc cho nỗi vợ chồng Ngâu,
"Doành thu nên để bắc cầu mấy phen!
"Sá chi nữa, cái hoa hèn,
"Nghĩ làm chi nữa cái duyên cũ-càng.
"Ä?ã lòng rẻ thúy chia hÆ°Æ¡ng,
"Ä?ành lòng rẫy ngá»?c, ruồng vàng thì vâng.
"Thôi thôi, thôi cũng cầm bằng,
"Tơ hồng phó trả bà trăng cho rồi."
Lạy rồi, đứng lại sân ngoài,
Bên bàn say tỉnh mặc ngư�i ngồ trơ

Sinh còn đương cuộc nào ng�,
Tỉnh dần dần lại, bây gi� biết sao?
Biết phương nào, biết chước nào.
Có chăng còn lúc chiêm bao h�a là!
Non thần mấy dặm đư�ng xa,
Khói mây man-mác dễ mà h�i, vay!
Cát vàng bụi bạc xa bay,
Mây trên mặt đất, non xây chân tr�i.
Ngắt chừng bể thẳm doành khơi,
Ä?Æ°á»?ng xa bao nả tình dài bấy nhiêu.
Buồn trông quãng vắng đư�ng queo,
Gió lay nhẹ lá, sương gieo nặng cành.
Buồn trông cửa bể mông-mênh,
Con thuy�n thấp-thoáng cuối gh�nh ngổn-ngang.
Buồn trông cuối phố hàng Ä?Æ°á»?ng,
Cánh hồng man-mác, hạt sương đầm-đìa.
Buồn trông theo giải Tô-khê,
Chim kêu bụi rậm, trâu v� đồng không.
Cảnh buồn như giục tấm lòng,
Lại thêm vấn-vít mấy vòng tơ vương.
?ấy ai phải vía chàng Trương,
Non tiên cách một bước đư�ng nên xa.
Hay là lỗi sổ Hằng-Nga,
Ä?êm đông vò-võ bóng tà sao thÆ°a.
Nghĩ tình nên những ngẩn-ngơ,
Ai lên đư�ng ấy, ai ch� đợi ai?
Dần dần trăng tối gió may,
Nghĩ sao cho xiết sự đ�i phôi-pha!
Trêu ngươi chi bấy trăng già,
Xe dây m�ng-mảnh ỡm-� mà chơi.
Cho nên cách trở đôi nơi,
Hoa trôi cửa động, nước xuôi cõi trần.
Nghĩ riêng, riêng những ăn-năn,
Phấn hồ, còn đó, tinh-thần nào đâu?
Càng thêm ngao-ngán trăm chi�u,
Giấc nào nào nhắp, bữa nào nào ngon.
Xác ve ngày một héo mòn,
Xác gan con vượn, mơ hồn cái quyên.
Tả lòng tay thảo mư�i thiên,
Mấy câu mấy chữ, mấy nghìn câu rơi.

Hà-sinh phải buổi sang chơi,
Xót tình khế-hữu liêu bài giải-khuyên:
"Biết đâu rằng quỉ rằng tiên,
"Một may một rủi thôi phi�n não chi.
"Dù tiên duyên đã mãn kỳ,
"Ch� cho duyên hợp châu v� mõn hơi!
"Hãy xin gắng-gượng làm tươi,
"Gánh sầu trút cả cho ngư�i phải nao!
"Lỡ ra khi đến thế nào,
"Mà cho mắt tục trông vào sao nên."
Rằng: "Xưa trót đã nặng nguy�n,
"Phải đem vàng đá mà đ�n mới xuôi.
"Cũng đành cho thế-gian cư�i,
"Còn hơn cam phụ với ngư�i tri-âm.
"Duyên xưa âu chẳng xe lầm,
"Bao gi� kéo hêt tơ tằm mà hay!
"Công đâu nghĩ mướn lo vay,
"Dẫu mòn bia đà khôn lay tấc lòng."
Xem chi�u nói cũng như không,
Hà-sinh ra ý sượng-sùng cáo lui.

Khách đà v� chốn tây-trai,
Một mình một bóng đứng ngồi sao yên.
Quyết tìm khắp nước non tiên,
Ä?em duyên giai lão đính nguyá»?n lai sinh.
Giải là giủ sẵn bên mình,
Cũng li�u trắng nợ, trần tình thử xem!
Gió hương đâu bỗng lai rèm,
Bóng hoa đâu đã trước th�m lả-lơi.
Ä?Æ°Æ¡ng khi rằng má»™t rằng hai,
Sịch hài nàng đã tớ nơi bao gi�!
Mặt trông mặt, hãy ngẩn ngơ,
Nào hay đã tỉnh còn ng� rằng mê.
May sao may khéo đi v�,
Chậm chân chút nữa còn gì là ai!
Mắt nhìn chung cả con ngươi,
Bên lòng mừng tủi, bên l�i hợp tan,
Sinh rằng: "Từ vắng phương-nhan.
"Lòng theo trăng, bể, mây ngàn thiếu đâu.
"Quản bao bể rộng sông sâu,
"Ä?ã toan quên cả cái cầu tÆ°-sinh.
"Dám đâu riêng phụ với tình,
"Dưới vàng có đất, trên xanh có tr�i.
"Kể chi những sự đã rồi,
"Sắt son ghi tạc một l�i từ đây."
Thưa rằng: "Cầm đã bén dây,
"Có tri âm đó, cuốn dây sao đành.
"Cũng công hương lửa ba sinh,
"Nguồn ân chưa cạn, sóng tình còn xao."
Ä?inh ninh gắn bó tất giao,
Trước sau nối gót trướng đào song song.
Vư�n xuân hoa đã quen ong,
Từng xa-xôi lắm, lại nồng nàn thêm.
Mấy thu gối ấm chăn êm,
Cửa cài then nghĩa, phòng niêm khoá tình.

Trên đào vừa thấy tinh oanh,
Gốc giao sớm đã nối cành quế Yên.
Chân Nhi rơi chút dấu tiên,
Một mai dành để dõi truy�n thi thư.
Sinh càng chăm-chút sớm trưa,
Cá mong rẽ sóng, rồng ch� tung mây.

Ä?Æ°á»?ng trá»?i chÆ°a má»?i cánh bay,
Thung-dung nàng lại giãi-bày một hai.
Rằng: "Coi cho thấu sụ đ�i,
"Giam danh khoá lợi, những ngư�i thế-gian.
"Tr�i thu mây hợp, lại tan,
"Ngày xuân hoa nở, hoa tàn mấy lăm.
"Gẫm trong tám, chín mươi năm,
"Bóng câu cửa sổ, dễ cầm mãi ru!
"Thịt xương gửi đám Diêm-phù,
"Sinh sinh hóa hóa trong lò hồng-quân.
"Ä?ố ai vượt khá»?i lòng trần,
"Sông mê chìm nổi, thế-nhân đã đầy.
"Anh hùng những mặt xưa nay,
"Trăm năm nát vớt c� cây cũng là.
"Dần dần tháng tr�n ngày qua,
"Má hồng mấy chốc đã ra bạc đầu.
"Thôn hoang mấy nắm cổ khâu,
"ấy ná»?n Ä?ồng-tÆ°á»›c, hay lầu Nhạc-dÆ°Æ¡ng.
"Chưa đầy một cuộc tang thương,
"Non đồng cũng lở, núi vàng cũng nghiêng.
"Sao bằng ngày tháng cung tiên,
"Vui chung tám cõi, xuân riêng bốn mùa.
"D�c ngang bốn bể, năm hồ,
"Khắp trong ba cõi chín châu mặc dầu.
"Ra vào kim khuyết quỳnh-lâu,
"Treo tranh yên-thủy, giắt bầu ki�n-khôn.
"Ä?i vá»? tuyết Ä‘iếm hoa thôn,
"Thông r�n nhịp phách, suối tuôn ngón đàn.
"Một này trong thú thanh-nhàn,
"Mấy trăm mươn cảnh nhân-hoàn đ� sao!
"Khuyên chàng sớm nghĩ lấy nao,
"Gà lồng, hạc nội, bên nào là hơn?"

Mảnh riêng sinh những bàng hoàng,
Tuy say cõi tĩnh, chưa tan lòng phàm.
Trót xưa túi sách con gươm,
Ví ta Sào, Hứa, ai làm Y, Chu?
ThÆ°a rằng: "Ä?ã tiếng trượng-phu,
"Sụ đ�i vinh nhục chi cho bận lòng.
"Ví ham nghìn tứ, muôn chung,
"Con chim bay mãi cũng trong khuôn tr�i.
"Làm chi cho bạn tiên cư�i,
"Ai vui viên hạc, ai vui yên-hà,
"Vẩn-vơ trong đám phồn hoa,
"Ba mươi sáu động, ai là chủ nhân?"
Sinh nghe tỉnh chuyện ti�n-nhân,
Rửa dần bụi tục, t� dần lối mê.
Rằng: "XÆ°a Hoàng-Ä?ế, An-Kỳ,
"Nào phương thoát hoá tu từ sao đây?"
Nàng rằng: "Thiên đạo nhiệm thay,
"Ki�u, Tùng xưa cũng thế này chứ sao!
"Vả chàng dự bậc thanh-tao,
"Mà xem trong sổ Tiên-tào có tên.
"H�c sao cho hết chân truy�n,
"Tu sao cho hết tinh-huy�n thì tu."

Tay trao một đạo tiên-phù,
Môt phương h�a-tảo, một lò kim-đan.
Ä?Æ°á»?ng tu sẵn cách khảo bàn,
Rượu sen thắm gi�ng, trà lan thơm lòng.
Dần theo gió liễu, trăng đồng,
Thân phàm như chấp cánh lông nhẹ nhàng.
Ä?Æ°Æ¡ng khi lốt trắng Ä‘iểm vàng,
Tỉnh say Vương-mẫu, mơ-màng Lão-quân.
Mây đưa năm sắc tư�ng vân,
Hạc đâu đôi chiếc, trước sân đón ngư�i.
Dang tay cỡi hạc cả cư�i,
Nhủ Chân-Nhi lại nối l�i th� xưa:
"Còn kỳ dậy gió tuôn mưa,
"Mai sau gặp gỡ bấy gi� sẽ hay!"
Nói rồ thẳng rẽ đư�ng mây,
Trông theo cánh hạc v� tây tuyệt v�i.
Bồng lai riêng một bầu tr�i,
Màn hoa, cầu đá, mấy nơi thiên thành.