Nguyễn Bính - TỲ BÀ TRUYỆN

Khi viết truyện thơ này, Nguyễn Bính đã tự nhủ rằng "mong được làm một ngư�i h�c trò nh� của cụ Nguyễn Du".

TỲ BÀ TRUYỆN
~ Nguyễn Bính ~

Tỳ bà ai oán vì ai.
Nước non lặn lội xa khơi tìm chồng.

Ngẫm xem từ trước đến gi�,
Việc đ�i thực biến như c� thất tinh.
Kim năng ngữ, kiếm dục tình,
Ngán cho thế sự nhân tình bấy nhiêu!

Ngày xưa ở quận Trần Lưu,
Có nhà h� Thái ra chi�u hiếm hoi.
Vợ chồng tuổi ngoại sáu mươi,
Khói hương duy được một ngư�i con trai.
G�i tên là Thái Bá Giai,
Vẫn cho khuya sớm dùi mài sử kinh.
Nếp nhà vốn sẵn thông minh,
Giai còn nh� đã nức danh thần đồng.
Văn chương lừng lẩy khắp vùng,
��c trơn bảy bước, thuộc lòng năm xe.

Thầy đồ gặp bạn thư�ng khoe:
“Nó rồi ông Cống, ông Nghè nay mai.
Tài hoa nó đã hơn ngư�i,
Công danh nó hẳn gấp mư�i lũ ta.
Hậu sinh khả úy lắm mà,
Ta như quạ tuổi nó là phượng non.�

��i tươi như những khuyên son.
Thái ông hy v�ng cho con nên ngư�i,
Trước là t� mặt với đ�i,
Sau là vui hưởng phúc tr�i cũng hay.
Thái bà canh cửi luôn tay,
Cơm ăn hôm sớm áo may lạnh nồng.
�àn bà làm tướng bên trong,
Khuyên con Từ Mẫu, th� chồng Mạnh Quang.
�ã tần tảo, lại tao khang,
Dưỡng sinh nghĩa cả đá vàng duyên cao.
�êm ngày nắng xế b� ao,
Mưa khuya vư�n chuối ra vào tóc sương.

Thái sinh mỗi buổi tan trư�ng,
Thư�ng v� qua xóm Hi�n Lương cạnh làng.
Nhà ai vách trúc rèm lan,
Thư�ng nghe văng vẳng tiếng đàn bay ra.
Tiếng đâu thẩm ng�c tươi hoa,
Tiếng đâu nắng xế, trăng tà, mưa khuya.
Tiếng đâu chấp nối chia lìa,
Ngựa lên quan ải chim v� rừng xa,
Tiếng đâu, ô ! Tiếng tỳ bà,
Dừng chân Chung Tử để mà vấn vương.
Thẩn th� sớm nắng chi�u sương,
�àn ai trêu khách qua đư�ng mãi đây.
�àn không là rượu mà say,
�àn không cay đắng mà cay đắng lòng.
Nhà ai? Quạnh vắng vô cùng,
Thắm gieo hiên biếng vàng phong ngõ lư�i.
Tiếng oanh nhại tiếng ai cư�i,
Bóng dương bắt chước bóng ngư�i phất phơ.

Một mình năm ngẩn mư�i ngơ,
Thái sinh ngâm mấy vần thơ cảm hoài.
�êm đêm trong tiếng h�c bài,
Dư�ng như có lẫn một vài tiếng tơ.
Mặt đư�ng thêu nhặt lá ngô,
Bãi nằm xe cát, đò đưa lạnh chèo.
Khắp tr�i gió lộng vi veo,
Sương mai dưới núi, sương chi�u trên sông.
Thái sinh thắc mắc bên lòng,
Ch� mong, nhưng biết ch� mong cái gì ?

Mơ màng như ở, như đi,
Như vương kén lại, như lìa tổ ra.
Như gần thôi lại như xa,
Xót trăng đầu tháng thương hoa cuối mùa.
Bỗng không ai đợi mà ch�,
Ai tin mà tưởng, ai ng� mà oan?
Chi�u thu thơ thẩn bóng vàng,
Có ai xuôi bước cho chàng đi qua.

Nhà ai bặt tiếng tỳ bà,
Trong vư�n thấp thoáng bóng hoa bóng ngư�i.
Bóng ngư�i? Không bóng hoa tươi,
Bóng hoa? Không, cả bóng ngư�i bóng hoa.
Liễu đi�u thua vẽ thướt tha,
�ây là đâu? Phải đây là �ào nguyên?
Cõi trần mà có ngư�i tiên,
Nõn nà như huệ, dịu hi�n như lan.

Thái sinh dừng bước bên đàng,
Hồn say đắm quá tình càng đắm say.
�àn kia âu hẳn tay này,
Sớm chi�u trong gió bay đầy tiếng tơ.
Ngàn thu sóng vỗ vào b�,
Ngàn thu tài tử vẫn ch� giai nhân.

Trong vư�n ngư�i đẹp bâng khuâng,
Nhẹ vin cành thắm, tay ngần ngại tay,
Gió chi�u thổi cánh hoa bay,
Gió chi�u nhắn gởi với ngày thu sơ?
Thốt như linh cảm bấy gi�,
Giai nhân đưa mắt qua b� giậu thưa.
Giật mình: �Ô ! lạ lùng chưa?
Ngư�i nào đứng đó ngẩn ngơ nhìn mình?
Ngư�i nào có vẻ thư sinh
Mà đư�ng đột thế ra tình bướm ong?"

Quay đi ngư�i đẹp lạnh lùng,
Gót son nhẹ bước vào trong buồng đi�u,
Hoa thu rơi rụng thêm nhi�u,
Gió chi�u héo hắt, nắng chi�u héo hon.
Thái sinh như kẽ mất hồn,
Nắng tô mãi bóng u buồn dài ra.

Ngẩn ngơ quên trở v� nhà,
Bỗng đâu một tiếng cư�i xòa bên tai.
“Anh này đứng đợi ch� ai?
Hay là định đứng h�c bài ở đây?�
Thái sinh đ� mặt tía mày,
Ngoảnh đầu nhìn lại mới hay bạn mình.
“�i đâu v� đó ? Lưu sinh!�
Lưu cư�i một tiếng hữu tình mà thưa:
“Huynh ơi! đệ thật không ng�
Từ bao mặt trắng vương mơ má hồng !"

Hai ngÆ°á»?i so bÆ°á»›c thong dong,
Thái rằng: � Xin thú nổi lòng cùng anh.
Từ ngày quen mái nhà tranh,
Tiếng tơ ngư�i đẹp vô tình bay ra,
� lòng nghe vướng tình hoa,
Nhớ nhung không biết có là tương tư?
�êm trư�ng rối cả cơn mơ,
Rút con chỉ thắm thả thơ lá đi�u.
Mỹ nhân vũ mộ vân tri�u,
Biết đâu hàn sĩ sớm chi�u lại qua.
Vừa rồi t� mặt Hằng Nga,
Mây vương tóc liễu son pha má đào.
Mi dài, mắt sáng như sao,
Huynh ơi! �ệ ngỡ lạc vào thiên thai.
Song giai nhân chẳng đoái hoài,
Hững h� nàng rảo gót hài vào trong.
Cửa ngoài thắm rụng vàng phong,
Biết sao mà ng� nổi lòng bấy lâu?
Từ nay sách ủ đàn sầu,
Một thân lẳng đẳng qua cầu nhớ thương�

Lưu Sinh nghe nói t� tư�ng:
“Anh xông vào chốn tình trư�ng làm chi?
�ã mang một tiếng nam nhi,
Trông lên còn lắm bước đi còn nhi�u.
Hay gì bướm ghẹo ong trêu,
Có như Kim Tr�ng, Thúy Ki�u ngày xưa.
Trâm th� quạt ước đong đưa.
Mư�i lăm năm lận se tơ không thành.
Ví chăng cấu kết với tình,
Sao anh không chịu v� trình song thân.
Hai nhà tính chuyện hôn nhân,
�ể cho chỉ Tấn, tơ Tần se chung.
Nên ra nên vợ nên chồng,
�o xanh rực rỡ má hồng đảm đang.
Sáng trăng, trải chiếu hai hàng,
Bên anh đ�c sách, bên nàng quay tơ.
Can gì thương nhớ bâng quơ,
�ắng cay cho gặp hững h� mà chơi “

Thái sinh nghe chửa dứt l�i,
Vội vàng bái tạ rằng: � Tôi không ng�
Mấy l�i anh dạy vừa gi�,
Thực như bó đuốc soi b� ao khuya.
Làm cho tôi tỉnh giấc mê,
Làm cho tôi thấy đư�ng đi phải đư�ng.
Mực đen đèn sáng t� tư�ng,
Một l�i anh đáng làm gương muôn đ�i.“
Chữ rằng: �Ch�n bạn mà chơi.“
Bóng tà đã tắt hai ngư�i chia tay.
�ộ tr�i m�i cánh chim bay,
�ò đưa chuyến cuối tiễn ngày sang đêm.

Nhà lan ngõ trúc êm đ�m,
�ôi song đựng nguyệt bốn th�m đông hoa.
Giai nhân trong ng�c trắng ngà,
Vốn dòng h� Triệu tên là Ngũ nương,
Từ lâu kính võ cao đư�ng,
Hai thân, nữa mái tóc sương, chầu tr�i.

Tủi mình là gái mồ côi,
Ngã ba đư�ng cái đầy l�i bướm ong.
Vậy nên khóa chặt khuê phòng,
�em thân liễu yếu vun trồng hoa tươi.
Lục đào chưa l�t tay ai,
Mùa hoa bán cát cho ngư�i mua buôn.
Bụi hồng chẳng ở chân son,
Xuân xanh tuổi mới trăng tròn gương nga.
Anh Mai, chị Cúc, em Trà,
�ầy vư�n hồng hạnh, một nhà chi lan.

Phụ thân truy�n lại ngón đàn,
Cho con từ buổi từ quan trở v�.
L�i trung vua chẳng thèm nghe,
Cái thanh cao ép một b� thì thôi.
V� nhà dạy trẻ đàn chơi.
Vinh hoa với đám mây trôi khác gì ?
Hạc vàng đôi chiếc bay đi,
Nghìn thu trần thế có v� nữa đâu.

Bổng nhiên tr�i thảm đất sầu,
Khăn tang hai giải trên đầu Ngũ Nương,
Của nhà này chút lửa hương,
Bốn dây tơ héo, một vư�n hoa tươi.
Ngũ Nương chẳng chút biếng lư�i,
Hoa đầy sớm sớm, đàn vơi chi�u chi�u.
Gái tơ yên phận nhà nghèo,
Nghĩ chi lá thắm, chỉ đi�u vẫn vơ.

Nào hay vì mấy đư�ng tơ,
Xui nên chấp mối giấc mơ một ngư�i.
Có không, duyên nợ bởi tr�i,
Thái sinh ngay buổi được l�i bạn khuyên.
Vội v� trình với thông huyên,
Xin cho mình được kết duyên cùng ngư�i.
Rằng con đã lớn khôn rồi,
Chăm nghiêng bút để biếng lư�i thần hôn.
Công cha nghĩa mẹ tày non,
Một con lỗi đạo làm con sao đành ?
Xin cho được kết duyên lành,
�ể cho bên hiếu bên tình vẹn đôi.

Hai thân nghe nói mỉm cư�i,
Rồi ra ta sẽ mượn ngư�i dò la.
Ví bằng là gái nết na,
Nhà nghèo thì ch�n dâu ra nhà nghèo.
�ể yên cha mẹ liệu chi�u,
Con còn trẻ, cố mà theo h�c hành,
Chớ đam vào một chữ tình,
Mà hư mà phụ công trình mẹ cha.

Hết mùa lá rụng thu qua
Vư�n mai bừng nở năm ba cánh gầy.
Khắp tr�i vẫn một màu mây.
Gió trôi heo hút mưa bay lạ lùng.
Ai mà gối chiếc đêm đông,
Ngư�i ta lấy vợ lấy chồng ngổn ngang.
Vấn danh nạp thái huy hoàng,
Trong thôn đón rể ngoài làng đưa dâu
Li�n li�n như gió mưa màu,
Trai lành gái tốt đua nhau đá vàng,
Mặt sông băng giá chưa tan,
Thái sinh đã cưới được nàng Ngũ nương,

�ộng phòng t� sáp thêm hương,
Mắt xanh tài tử, má hư�ng giai nhân.
Duyên tế ngộ, nghĩa châu trần
Giữa mùa đông có mùa xuân chen vào.
Chuyên tay hợp cẩn rượu đào
Trong thiên hạ dám men nào đ� say.
Lung linh cuối mắt đầu mày,
Có tay trắng ng�c ch� tay trắng ngà.
Nồng nàn e ấp thướt tha,
Nữa như bạn mới, nữa là ngày xưa.

Sinh rằng: � Từ buổi vương tơ,
Lương duyên nào có ai ng� đến nay.
Kiếp xưa tu hẳn đã dày,
Mới xui chim phượng v� cây ngô đồng.
Gi� đây nên vợ nên chồng,
Trăm năm thật đã th�a lòng khát khao "

Ngũ nương e ấp cuối đầu,
Mặt hoa da phấn ửng màu chu sa.
“Dám thưa thân phận đàn bà,
Mư�i hai bến nước có là lênh đênh.
�ược rày hương lửa ba sinh,
Se duyên quân tử gửi tình tri âm.
Trước là phụng dưỡng song thân,
Sau là sửa túi nâng khăn hầu chàng,
Mong sau tr�n nghĩa đá vàng,
Lấy chồng thì gánh giang san nhà chồng.
Thiếp tôi vụng dại má hồng,
Dám xin quân tử lấy lòng mà thương.�

Sinh rằng: "Hoa đuốc phòng hương.
Em ơi ! Nói chuyện đư�ng trư�ng ấy chi ?
Chén này em hãy cạn đi,
Bóng dương xin hướng hoa quì đêm nay “

Thưa rằng :� Giai lão từ đây,
Phải chi tình nghĩa một ngày hay sao.
Ví chàng thương đến má đào.
Xin cho giải t� thấp cao đôi l�i.
Khuyên chàng đừng lấy làm chơi,
Chăm bên tình ái b� lư�i văn chương.
Vẻ gì một chút phấn hương,
Gắng đi cho hết con đư�ng năm xe.
Nữa mai gió lạnh hoa hòe
Lấy đâu vốn liếng trẩy v� kinh đô ?
Tài trai sự nghiệp là to,
Có đâu coi nặng chuyến đò thê nhi!
�ã lòng vâng chữ vu quy,
Phấn son thiếp dám tiếc gì phấn son ?�

Sinh rằng: � Biển cạn non mòn,
Những l�i em nói xin chôn vào lòng.
Trăm năm kết một giải đồng,
�ắm say duyên mới mặn nồng tình xuân.“

Ngẫm xem l�i nói tân nhân,
Kính yêu gi� lại bội phần kính yêu.
Mùi trinh bạch, nét yêu ki�u,
Thái sinh chẳng dám ra chi�u lả lơi.
Ngũ nương nâng nhẹ chén m�i,
Phô răng thạch lựu, hé môi anh đào.
Tóc mây cánh phượng bồng cao,
Còn giai nhân đến thế nào nữa không ?

Sinh rằng: �Non nước hằng mong,
Cho nghe đôi tiếng tơ đồng được chăng ?�
- “�ã l�i dạy đến xin vâng,
Chỉ e tài m�n phu quân chê cư�i “
Bồ đào tửu, dạ quang bôi.
Tiếng tỳ bà chẳng giục ngư�i lên yên.
Một đàn năm ngón tay tiên,
Một đàn chim mộng tri�n miên bay v�.
�àn như tỉnh, đàn như mê,
�àn se vợi vợi, đàn v� đăm đăm.
Tri âm, đàn g�i tri âm,
�àn ng�i ánh ng�c, đàn ngâm gi�ng vàng.
Phải đây là khúc hợp hoan?
Một bàn tay bốn dây đàn nở hoa.
Ngổn ngang nhưng vẫn khoan hòa.
Ngư�i nghe lẳng lặng để mà đắm say.

Khôn ngăn ý đẹp tràn đầy.
Thái sinh nắm lấy bàn tay đương đàn,
- “Như em tài sắc song toàn:
Anh th� sẽ đúc nhà vàng đón em.�
Ngẩn ngơ bốn mắt trao nhìn,
�ôi môi hé nụ cư�i duyên. Não nùng !
Bên ngoài mưa gió mùa đông.
Lò hương đã nguội sáp hồng thì vơi.
Màn the đôi cánh buông rồi,
Chăn hương gối phấn một tr�i phấn hương.

Mắt ngà men rượu yêu đương,
Thái sinh dần rõ Ngũ nương nõn nà.
Tóc nhung vi�n suốt thân ngà,
Nhụy hồng e ấp tình hoa đầu mùa.
Rùng mình như nếm mơ chua,
Cái tê tái muốn vỡ b� hợp hoan.
Nóng sôi ý phượng tình loan,
Hỡi ơi ! bó thắt đôi làn cánh tay.
Thèm mà nín, khát mà say,
Xốn xang nhựa mạnh tuôn đầy búp tơ.
Mày cao đôi má chín nhừ,
Tân nhân ứa lệ, hoen m� mắt xanh.

Thoắt mà đêm đã tàn canh,
Sáng bong bóng cá, qua mành mưa bay.
Nhành hoa tươi ngại ánh ngày,
Tiếng gà rướt ượt, gi�ng đầy nước mưa.
Chàng đ�c sách, thiếp se tơ,
�êm đêm trăng sáng, làm thơ đầu giư�ng.
Nhà thanh đắp đổi buổi thư�ng,
Quảng chi sớm nắng, chi�u sương phai nhòa.
Tròn nội trợ, vẹn t� gia.
Ra đư�ng vội vội, v� nhà chăm chăm.
Trồng dâu để đợi chăn tằm,
Dậy từ tối đất, đi nằm lặn sao.

Ông bà gương sáng th�m cao,
�ứng ngồi phụng dưỡng, ra vào thân hôn.
Cùng chồng duyên sắt tình son,
Vợ hi�n dâu thảo tiếng đồn gần xa.
Tháng ngày đầm ấm bay qua,
Sánh đôi loan phượng đã tà hai trăng.

Tháng giêng vừa tiết đầu xuân,
Xanh um lá mạ trắng ngần hoa cam.
Mưa xuân rắc bụi quanh làng,
Bà già sắm sửa hành trang đi chùa.
Ông già vào núi đ� thơ,
Trai tơ đình đám, gái tơ hội hè.

Trư�ng An nẩy quế đan trì,
Nhà vua xuống chiếu mở kỳ tân khoa.
Truy�n rằng sĩ tử gần xa,
Thu đèn sách lại để mà tiến cung.
Thi hương, thi hội, thi đình,
Thơm danh kim bảng, th�a tình vũ môn.

Một ngày nghe t� chiếu son,
Thái ông vội vã giục con đăng trình.
Ngậm ngùi một nỗi Thái sinh,
Thiếu niên ai chẳng nặng tình thê nhi ?
Má đào không thuốc mà mê,
Lửa hương hai tháng b� đi sao đành.

Ngũ nương hay rõ sự tình,
Nửa đêm vấn lại tóc xanh khuyên chồng.
Làm trai ở chí tang bồng.
��n ơn cha mẹ, phu công h�c hành.
Bây gi� gặp bước khoa danh
Tr�i cho cơ hội đầu xanh bảng vàng,
Nh� chồng thiếp cũng vẻ vang,
Võng anh đi trước, võng nàng theo sau.

Cớ chi đắm mận, say đào,
Trượng phu giam mãi thân vào buồng hương.
Hãy xin kíp kíp lên đư�ng,
Tài chàng ắt hẳn không như�ng một ai.
Ví như chàng chẳng chịu l�i,
Tội này thiếp gánh tr�n đ�i sao xong !

Thái sinh ý chẳng đẹp lòng
�ưa tay gỡ rối lại vòng tóc xanh.
Ngũ nương châu lệ hai hàng,
Vai non thổn thức, ướt trần cánh tay:
- “Ngũ nương ơi! rõ đắng cay!
Thuốc bùa chi để chồng mày say mê ?
�ể chồng quấn quít buồng khuê,
�ể cho thiên hạ, kẻ chê ngư�i cư�i.
Tàn đi nhan sắc cho rồi,
Vướng chân chồng sống ở đ�i làm chi ?
Mai ngày thiên hạ vinh quy,
Biển c� rợp ngõ, ngựa xe đầy đư�ng.
Ông Nghè toàn những ngư�i dưng,
H�c trò �ức Khổng còn đương ngủ ngày.
Tưởng rằng cá nước rồng mây,
Ng� đâu thiếp đến nỗi này, hỡi ơi !�.

Thái sinh nghe bấy nhiêu l�i,
Mư�i phần mới quyết cả mư�i phần đi.
- � Thôi đi đừng than khóc làm chi,
Rồi xem anh sẽ vinh quy như ngư�i.
Ngặt vì đư�ng xá xa xôi,
Ti�n lưng gạo bị cậy ai bây gi� ?
Nhà ta thanh bạch từ xưa,
Rách lành đắp đổi, muối dưa lần hồi.
Lấy đâu bạc nén tư�ng r�i,
Vậy nên anh mới chịu ngồi bó tay.�

Ngũ nương nh� nhẹ thưa ngay :
“� anh đã quyết việc này em lo.
Của riêng còn mảnh vư�n hoa.
Xin đem đoạn mại ắt là phải xong.
Xin anh đừng lấy làm lòng,
Của chung: của vợ, của chồng của ai ?
Mong sao chàng được thành tài.
Mẹ cha em hẳn ngậm cư�i suối tiên.“

Thái sinh cảm nghĩa vợ hi�n,
Cầm tay chàng mới thốt lên một l�i :
“Chứng minh có đất có tr�i,
Cho anh đổ để đ�n bồi công em.
Chuyến này đầu bảng khôi nguyên,
Giàu sang b� lúc nghèo hèn có nhau “.

Thưa rằng: �Nghĩa tr�ng tình sâu
Vợ chồng ai dám mong đâu đ�n bồi.
Mai kia thật có như l�i,
Phúc nhà vả cũng phúc tr�i cho anh.
��n bồi đôi đức sinh thành,
Mư�i năm đèn sách công trình biết bao.
Phấn vua tô đến má đào,
Thơm lây được có phần nào là may “.

Vừng hồng vừa rạng ngày mai.
Ngũ nương trình lại với hai ông bà.
Xin cho mình được v� nhà,
�ể lo liệu bán vư�n hoa cho chồng.

Ông bà nghe nói mủi lòng
Rằng :� Con hiếu thảo thật không ai bì
�ầu xanh nào nghiệp duyên gì,
Ai xui con lấy làm chi chồng nghèo ?�

Thưa rằng :� Cha mẹ quá yêu,
Lòng con sợ hãi bao nhiêu cho vừa.
Lẽ loi chút phận trẻ thơ,
Trăm thương ngàn mến cũng nh� mẹ cha.
Vả chăng của cũng chút nhà
Ra gì một mảnh vư�n hoa tồi tàn.
Con v� vư�n tược thành hoang,
Có không chăm được sao bằng bán đi.
Thêm vào lộ phí một ly.
Cho chồng con kịp khoa thi mai này “

Ông rằng :� Thực có là may,
� con hợp với ý thầy đang lo “
Thưa rằng “ Thầy mẹ ưng cho,
Con xin v� gấp để thu xếp dần “

Bà rằng :� Phúc đức vô ngần,
Dâu tôi thực đã mư�i phần đảm đang.
Thôi con tùy tiện mà làm,
Sao cho ổn th�a m�i đàng thì thôi.
Mẹ cha gi� đã già rồi,
Lòng con hiếu thảo chắc tr�i đ�n công.�

Ba ngày thu xếp vừa xong,
Ngũ nương sắm sửa cho chồng đi thi,
Tiểu đồng một đứa thuê đi,
�o tơ đủ bộ ngựa kỳ một đôi.
Bút nghiên l�u chiếu hẳn hoi,
Bạc thoi chẳng thiếu ti�n r�i có dư.

Quá quan xin đủ giấy t�,
Ch�n ngày tháng tốt đợi ngày lên yên.
Nàng còn sửa lễ gia tiên,
Cầu cho chàng được bình yên d�c đư�ng.
Lại làm một lễ tứ phương,
Cầu cho chàng được vào trư�ng hạnh thông.
Cho chàng tên chiếm bảng rồng,
Xem hoa chạy ngựa th�a lòng nam nhi.

�ến gi� lên ngựa phân ly,
Cả nhà tiễn Thái sinh đi bàng hoàng.
Ông nhà khuyên nhủ bảo ban,
�ưa con ba bốn dặm đàng mới lui.

Thái sinh lòng trẻ bồi hồi,
Cầm tay vợ chẳng nỡ l�i mà than :
- � Từ đây cách trở quan san,
Còn đâu ngư�i ng�c trăng vàng đêm đêm.
Buồn đơn bóng chiếc mình em
Mẹ cha tóc bạc càng thêm chạnh lòng “.
Ngũ nương chua xót não nùng
Gượng lau nước mắt cho chồng an tâm.
- “ Thưa rằng vàng đá một thân,
Em xin th� có quỷ thần hai vai.
Thần hồn chẳng dám đơn sai,
Buồn trong há để dặm ngoài băn khoăn.
Thiếp tôi rau tảo rau tần,
Màn the chẳng để gió xuân l�t vào.
Chàng đi dặm ngút đèo cao,
Thân ngàn vàng phải giữ sao cho toàn.
Mong chàng hai chữ bình an,
Chúc chàng bốn chữ bảng vàng lầu xanh.
Cha già, mẹ yếu, vợ lành,
Chàng ơi chóng chóng khoa danh mà v�.
Xin đừng ong bướm si mê,
Kẻo mà bóng liễu bên đê nó dài,
Kinh đô cát bụi mù tr�i,
Ngư�i đi chớ để lạc loài vó câu.�

Nhìn nhau rồi lại nhìn nhau,
Gió bay tà áo loạn màu thiên thanh,
Khôn ngăn vó ngựa lâm hành
Dù muôn tơ liễu buôn mành, lê thê.
Ngư�i đi không b� ngư�i v�,
Thương ơi ! gỗ đá biệt ly cũng buồn.
Nữa là hai vợ chồng son,
Mới hai tháng chẳng chung giư�ng hợp hoan.
Bỗng mà rẽ phượng chia loan,
Buồng sâu vò võ dặm ngàn lẻ loi.
Rừng thưa bóng ngựa khuất rồi,
Từ nay hẳn có hai ngư�i nhớ nhau.

Tớ thầy dong ruỗi vó câu,
Hai bên dặm khách một màu xuân tươi.
Núi xa nổi bật da tr�i,
Sông gần uốn khúc nằm phơi lụa vàng.
Gieo thoi cánh én bên ngàn,
Nương dâu thấp thoáng đôi nàng gái tơ.
�oản trư�ng đình dựng mau thưa,
Liễu nghiên cành yến như ch� tay vin.

Hoa rơi nước chảy theo mi�n,
Buồn chăng hỡi kẻ ngang thuy�n với hoa.
Ngày đi đêm nghĩ dần dà.
Sương mai lác đác nắng tà chênh vênh.
Ngậm ngùi lòng kẻ thư sinh,
Nhớ cha nhớ mẹ nhớ tình gối chăn.
Vắt ngang mây trắng non tần.
Ngẩn ngơ đầu ngựa mây lần ải quan.

C� bồng như tóc chàng Phan,
Canh khuya quán tr� trăng vàng lẻ loi.
�âu còn lược kép giư�ng đôi,
�âu còn cánh cánh tay ngư�i vợ ngoan ?
Và còn đâu nữa tiếng đàn,
Vì đâu con phượng con hoàng xa nhau ?
Sáu mươi ngày đã bao lâu.
Sáu mươi ngày đã vơi đâu ái tình ?

Vì đâu cho bóng lạc hình,
Cái khoa danh khéo cột mình lắm thay.
Thi�n quang chầm chậm vơi đầy,
Ngày thân như tháng, ngày chày như năm.
Tiếng đàn để vắng tri âm,
Buồn hương để lạnh chiếu nằm cho ai,
�o hoa chẳng nở sân Lai,
Cửa thưa đậm bóng hai ngư�i tóc sương.

Một lòng chín nhớ mư�i thương,
Cầu cao gió đoán dặm trư�ng mưa theo,
Vợ son con một nhà nghèo,
Ra đi ai chẳng ít nhi�u xót xa.
Mai rồi chạy ngựa xem hoa,
Phấn vua lộc nước ấy là duyên may.
Bằng không tên chiếm bảng ngoài.
Uổng công h�c vấn thẹn đ�i bút nghiên.

Mư�i năm tốn sách hao đèn,
Mỉa mai chúng bạn ưu phi�n vợ con.
Nghĩ càng bối rối lòng đơn,
Một thầy một tớ lối s�n tịch liêu.
Này đây quán chợ v� chi�u,
Trại nghiêng giáng khói thành xiêu bóng c�.
Này đây bến đợi sông ch�,
Lao đao trong gió mấy b� hoa lau.
Này đây truôn dặm đèo cao,
O o vượn khóc rào rào chim bay.
Này đây quán nước lòng mây,
Ông già hái thuốc rượu say quên v�.
Này đây tửu điếm bên đê,
�ôi con ngựa ốm dong xe chở hàng,
Này đây rải rác xóm làng,
Tiếng nhanh dệt lụa, gi�ng vàng ru con.
Này đây phư�ng phố bán buôn,
Cát bu vó ngựa, bụi dồn bánh xe.
Hết thành thị đến thôn quê,
Cứ cho đầu ngựa quay v� Tràng-an.
Tớ thầy vò võ chinh an,
Kể chi những nỗi gian nan d�c đư�ng.

Thương tình nàng Triệu Ngũ nương,
Giận không phá được cánh rừng trước kia.
Cánh rừng đã m�c phân ly,
Cánh rừng che mất ngư�i đi của nàng.
Gió xuân như gió khổ hàn,
Chao ôi ! lá liễu cũng vàng tiết thu.
Gió bay đầu tóc rối bù,
Nắng phai bóng đá v�ng phu nhạc dồn.

Quay v� dạ vẫn bâng khuâng,
Quay v� hồn vẫn theo gần dặm xa.
Phòng hương đêm ấy trăng tà,
Nàng còn thao thức để mà nhớ nhung.
Rõ ràng chăn vải gối bông,
Màn the chiếu cói nhưng chồng đã xa.
Nhụy hồng khoắc khoải lòng hoa,
Bỗng dưng hai cánh tay mà lẽ loi !
Mộng v� bươm bướm bay đôi,
Mộng đi bươm bướm bay rồi còn đâu ?

Há xui chàng mịch phong hầu.
Tài trai ai thoát kh�i cầu công danh.
Nhớ thương cho mấy cũng đành,
Nặng ai khoa giáp nhẹ mình phu thê.
Cơm gạo hẩm, củi phên che,
Chuyện xưa còn đó riêng gì mình ta ?
Phương chi còn mẹ còn cha,
Con chưa danh phận, lòng già khó nguôi.

Gi� đây chàng đã vắng rồi,
Dám chăm thương nhớ để lư�i thần hôn.
Một mình chi�u sớm ban hôm,
Ra tay gánh vác giang sơn nhà chồng.
Khi ấp lạnh, khi quạt nồng,
Một thân hiếu thảo, vui lòng hai thân.
Thắt lưng buộc bụng chuyên cần,
Trưa còn trèo núi, sáng ăn cơm đèn.

Hạt mưa bao quản phận hèn,
Lòng son chẳng bận chê khen miệng đ�i.
L�i oanh nhẹ nét xuân tươi,
Rách lành xiêm áo ng�t bùi cơm canh.
Chong đèn dệt lụa cho nhanh,
Một con thoi suốt ba canh đi v�.
Kể từ một biết trên đê,
Bốn bên hàng xóm thôi nghe tiếng đàn.

Tri âm đã vắng tai chàng.
Nhện giăng dây đứt bụi hàn phím long.
Gái trinh chỉ biết một chồng,
Vắng chàng điểm phấn trang hồng với ai ?
�iểm trang cho lắm cũng hoài,
Tổ cho ong bướm ngõ ngoài vo ve.
Liễu bồ nhớ rập thương che,
C� thơm đã dụng hoa lê trắng ngần.

Hỡi ơi! Kẻ Việt ngư�i Tần,
Trông xa chỉ thấy mấy lần non xanh.
V� chi�u mây trắng bay nhanh,
Chuông chùa triêu mộ, trống thành thu không.
Từ lâu giam cấm nỗi lòng,
�êm nay cho thiếp nhớ chồng một phen.
Lâm râm dế c� sâu th�m.
Bóng trăng xanh biết hoa đèn đ� tươi.

Nhớ xưa này ghế chàng ngồi,
Chàng vẽ bút th�, thiếp mài nghiên trăng.
Rồng bay phượng múa nào bằng,
Tiếng ngâm cao điệu mạch văn xuôi dòng.
Tay gần khép mở cánh song,
Lược trôi hai suối gương lồng một tranh.
Cung đàn tiếng tiếng đàn hanh,
Dây văn dây vũ điệu bình điệu cao.

�êm nay lại nhớ đêm nào
Chồng tôi xa vắng gió vào chi đây ?
�êm nào để đến đêm nay
Nằm vơi trăng xế nhớ đầy gối nghiêng.
Nét xuân còn để y nguyên,
Buồn xuân còn thoảng hương nguy�n thanh tâm.
Gái xuân đem lại mùa xuân,
Nõn như hai cánh tay rần thì thôi.

�êm nay mộng cả hai ngư�i
Ngổn ngang hình ng�c lả lơi ý vàng.
�êm gi� tình thiếp ngổn ngang,
Cửa thiên thai ngõ nhưng chàng đã xa.
Tương tư cho hết canh gà,
Nằm gan lại sợ việc nhà ai coi.
Rào thương lấp nhớ cho rồi,
Cha già mẹ yếu dám r�i đạo con.
Nhớ chi xuân hết nay còn,
Ngày hao gió tỉa đêm mòn mưa pha.

Thái Sinh dong ruổi đư�ng xa,
V�i trông trước mặt đã là Trư�ng An.
Tưng bừng phố d�c đư�ng ngang.
Cung son rực rỡ điện vàng nguy nga.
Chật đư�ng sĩ tử gần xa,
Mưa xuân đã héo hoa trà mới tươi.
Tớ thầy tìm chốn nghỉ ngơi,
Sáng sau chải chuốt ra chơi phố phư�ng.

Kinh đô gái đẹp dị thư�ng,
Hoa thua màu thắm liễu như�ng vẻ thanh.
Vàng đeo ng�c giắt đầy mình,
Lụa đi�u sắc ánh, gấm xanh da tr�i.
Khi không cũng đắm được ngư�i.
Mắt đưa gươm bén miệng cư�i dao tâu.
Thái Sinh dạo gót hồi lâu,
Không ai cắt cứa mà đau đớn lòng.
Phồn hoa trăm tía nghìn hồng,
Phút giây quên kẻ phòng không đợi ch�.
Guồng đ�i rối rít lòng tơ,
Nước men tráng lệ phai màu thủy chung.
Thi hương thi hội vừa xong,
Thái-sinh thực đã th�a lòng nam nhi.
Tên treo đầu bảng hai kỳ,
Tiếng tăm nổi dậy bốn b� đất kinh.

Tuần sau nhập điện thi đình,
Tài cao h�c rộng phúc lành duyên may.
Dầy thêm chữ tốt văn hay,
Chín lần lên chấm năm mây xuống bài.
Truy�n loa kéo bảng cửa ngoài
Trạng Nguyên là Thái Bá Giai ấp Trần.
Bỗng mà rực rỡ phong vân,
Thái Sinh còn ngỡ mình nằm chiêm bao.

Vua ban dạ yến lầu cao,
Mũ hoa giải tía áo bào đai xanh.
Trư�ng An mưa thuận gió lành,
Vua cho ngựa chạy cấm thành xem hoa.
Ngẫm mình rạng vẻ tân khoa,
Cao v�i lộc nước sáng lòa ơn vua.
Khi xưa áo vải anh đồ,
Ngựa hoa áo gấm bây gi� quan sang.
Trong tri�u khuyết chức Nghị lang
Vua li�n xuống chiếu lúc chàng tại kinh.
Thang mây đ�u bước công danh,
Mãng vui thành thị nhẹ nhàng qua hương.
�ua đòi kiểu cách quan trư�ng,
Ch�n nơi luồn cúi tìm đư�ng giao du.
Mâm đào lý, chén tạc thù,
�ặng sơn buổi sớm dạ du canh trư�ng.
Bén mùi liễu ng� canh trư�ng,
Hà mô lăng hạ, Tầm-dương giang đầu.

Chưa sang giàu đã sang giàu,
Tuyệt nhiên quan tr�ng hết sầu hết thương.
Nhớ gì hai mái tóc sương,
Tào khang một chút phấn hương quê mùa.
Những ai ngày tưởng đêm mơ,
Lên lầu tựa cửa đợi ch� những ai ?
Lòng ngư�i chóng đã đơn sai,
Má tơ lệ ứa, cửa sài bóng nghiêng.
Trăng già sao khéo vô duyên
Chân con nhạn lẻ buộc thân chỉ đi�u

Có quan thừa tướng h� Ngưu,
Quy�n cao chức tr�ng đầu tri�u vẽ vang.
Thái Sư bậc nhất giàu sang,
Hiếm hoi duy được một nàng gái tơ.
�ặt tên là Ng�c tiểu thơ
Ng�c còn đợi giá mối ch� giư�ng đông.
Thái Sư lòng vẫn nhủ lòng,
Phi tài Thám Bảng đừng hòng se duyên.
Khoa này lại có Trạng Nguyên,
Thái Sư chắc dạ : “Rễ hi�n là đây !�
Truy�n cho sắm sửa ch�n ngày,
Nem công chả phượng đặt bày yến diên.
Thiếp sang m�i Thái trạng nguyên,
Thiếp vừa nhận được, Trạng li�n đi ngay.
Thâm nghiêm cổng chắn tư�ng dày.
Vương thân trực thẳng, giương mày liễu cong.
Lầu đãi nguyệt, gác chinh phong,
�á m� rêu bước hồ trong mây đào.
Hạc vàng cất tiếng xôn xao,
Bâng khuâng Trạng ngỡ lạc vào Thiên-thai.

Thái Sư đón khách cửa ngoài,
Cùng nhau nhẹ bước lên đài chu sa.
Xuân tàn rồi hết mùa hoa,
Chín mươi chín thống cẩm trà còn tươi.
Thái sư nhìn khách cả cư�i,
"Bấy lâu mới t� mặt ngư�i văn nhân.
G�i là đôi chén tẩy trần
Muốn cùng quan trạng kết thân lâu dài."
Sinh rằng : “Ngài dạy quá l�i,
Dám đâu đũa mốc mà chòi mâm son.
Ngư�i tiện chức, kẻ quy�n môn,
Bao dung cho được vuông tròn là may.�
Rằng: “ Sao Trạng nhín mình thay,
Bây gi� chức nh� may này quan cao.
Ơn vua có hẹp ai nào,
�ôi ta một bước một sau đó mà.
Ngày nay quan Trạng tân khoa,
�ừng nên câu chấp mới là tình thân.�

Nghe l�i Thừa tướng ân cần
Thái sinh lòng mới mư�i phần ung dung.
Bóng dương đã tắt lửa hồng.
�ài son này bóng chi�u phong bốn b�.
Chuông chùa ràn rạn xa nghe,
�ình nghinh tân chủ khách v� song song.
Trong ngoài sáp t� đèn chong,
Cột cao kết lá mai vàng treo hoa.
Mâm son đũa ng�c chén ngà,
Dinh quan thừa tướng quả là thần tiên.
Kẻ hầu, đầy tớ, uy nghiêm,
Sinh ca nhả nhạc nổi lên từng hồi.
Chia ngôi chủ khách cùng ngồi,
Rượu dâng mùi quế trầm khơi màu huy�n.
Bắt vào câu chuyên hàn huyên,
Văn chương khách nói, uy quy�n chủ khoe.
Ngư�i nghiên bút, kẻ ngựa xe,
M�i l�i m�i đẹp, m�i b� m�i hay.

Ba tuần so rượu nữa say,
Thái sư mới ý giải bày truyện riêng :
- “ Từ ngày nội tướng quy tiên,
Thực không biết chữ tục huy�n ra sao.
Tr�i cho một gái má đào,
Tiện đây để g�i ra chào Trạng nguyên.�
Thị tỳ cuối dạ l�i truy�n,
Thoắt thoi đã thấy thuy�n quyên bước vào,
Nghiêng đầu nàng mỉm miệng chào,
Thái sinh đáp lễ lòng xao xuyến lòng.
Ngư�i đâu phấn ngát son nồng.
Lụa tơ uyển chuyển luyến vòng huy sinh.
Chao ôi ! đôi mắt đa tình,
Cái môi mong v�ng, cái mình thon thon.
Rượu nồng, dê béo, gái non,
Trạng quên hết cả Trạng còn nhớ chi.
Xem tình khứ nhãn lai my
Thái sư biết đích Trạng si mất rồi.
Truy�n cho con rót chén m�i,
Chúc ngư�i chức tr�ng, chúc ngư�i quan cao.
Tay tiên rót chén rượu đào,
�ổ đi thì tiếc uống vào thì say.
Phòng hoa đã trổ gót hài.
Tiệc hoa đã có một ngư�i bạc đen.
Chủ rằng : “�ây chút thuy�n quyên,
� ta muốn để kết duyên cùng ngư�i.
Trai tài gái sắc vừa đôi,
Nên chăng Trạng ng� một l�i cho hay !�

Thái sinh trong dạ ngất ngây,
Phần mê son phấn, phần say sang giàu.
Phần lo Thừa tướng quy�n cao,
Từ hôn rồi biết thế nào mai đây.
Hay hèn ngư�i nắm trong tay,
Dãy ra khôn nhẽ mà bay đư�ng nào ?
Vả chăng một bước sang giàu,
Dễ xin mà được, dễ cầu mà xong.
Thế là cha mẹ hết mong,
Thế là tình nghĩa vợ chồng ra tro.
Thái sinh làm bộ thẹn thò,
- “ Thưa rằng lòng trẻ dám ng� duyên may.
Lượng trên hạ cố thân này ?
Tình sâu nghĩa nặng ơn dày xiết bao.
Hồ tù được tắm trăng cao.
Ba sinh biết trả thế nào cho xong !�
Thái sư thấy Trạng bằng lòng,
Mừng thầm công việc đã xong mư�i phần.
Ch�n ngày làm lễ thành thân,
�ể cho hai đứa thanh xuân động phòng

Chín cây bạch lạp t�a hồng,
Trầm hương chín chiếc lư đồng khói xanh.
Hoa tươi chín chiếc ngân bình
Khép xong lục trúc buông mành lưu ly.
Hầu trong chín ả nữ tỳ,
Chín nghiêng đặt lược, chín quỳ dâng gương.
Lệnh truy�n đệm trải màn buông,
Xong rồi chín ả tìm đư�ng lui đi.

Ng�c nương môi m�ng yên chi,
�o xiêm tuần tự biệt ly thân ngà.
Cổ tay nõn tháo vòng ra,
Rút trâm tóc xổ màu da thêm hồng.
�ư�ng cong, ôi ! những đư�ng cong,
�ến đong đưa, đến não nùng, đến hay
Cao cao thôi lại dày dày,
Trắng trong màu tuyết tròn đầy gương nga.
Thái sinh rộn rực tình hoa.
Ôi ! con bướm lại lân la nhụy đào.
Hoa xuân đêm mới nghẹn ngào,
Ngư�i đen bạc lại đắm vào phấn son.
Cành tơ nõn, búp xuân tròn,
Mày cong nét liễu môi thon hình thuy�n.
Khó khăn cũng thể lên tiên,
Xót xa cũng thể thuy�n quyên gặp chồng.
Lụa đào xé lẻ hư không,
Cái son mất mát cái hồng ngổn ngang.

Chúa xuân sao nỡ vội vàng,
Tình xuân gắn chặt cánh màn lan tiêu.
Chán chư�ng gối lệch chăn xiêu,
Tay non r�i rã, nét ki�u châu chan.
Sáp chong vẫn t� hồng nhan,
Trầm hương vẫn t� từng làn khói xanh.
Ng�c nương th� thẻ l�i oanh,
Trong câu e ấp có tình lả lơi.
Rằng :� Xin h�i thật một l�i,
L�t trong hai cánh tay ngư�i đã ai ?
Kh�i sao trăng gió tình trai,
Thiếu chi thiên hạ hoa nhài áo xanh.�

Nghe câu h�i bất thình lình,
Thái sinh chợt nhớ đến tình tào khang
Ä?êm nao má»?m đá chảy vàng,
Ä?êm nao thánh thót cung đàn Ä‘uốc hoa.
Ä?êm nao ấp ngá»?c ôm ngà,
Ä?êm nao nhÆ° thế, thế mà đêm nay...
Xa nhau nào đã bao ngày,
Ä?ã phai má»? đã đổi thay không ngá»?.
Khi xưa gánh nặng ai ch�,
Qua cầu ai đợi bây gi� quên nhau.
�o ai may chửa nhạt màu,
Liễu ai bẻ tặng bên cầu còn tươi.
Ä?ã quên sao, đã phụ rồi,
Cánh tay đêm ấy cho ngư�i đêm nay.

Nhưng thôi gi� đến nước này,
Nhớ chi câu chuyện những ngày đã qua.
Im đi sự cửa là nhà,
Liệu l�i bướm nói cho hoa vừa lòng.
"Há»?c trò Ä?ổng Tá»­, Ôn Công
Hết đâu câu chuyện vợ chồng ra sao,
Mà toan ướm mận thử đào,
Lưu lang thực quả chưa vào Thiên thai.
Ng�c chưa giũa, đá chưa mài,
Nàng ơi ! Trai vẫn là trai nguyên lành,"

Nàng rằng :â€? Ä?ừng nói dối quanh,
Chắc là chàng đã gởi tình cùng ai.
Cứ lòng thiếp đoán không sai
Cố hương hẳn đã có ngư�i tử sinh.�

Tân lang có tật giật mình,
Vội vàng bưng kín miệng bình cho yên :
“Lòng tr�i tác hợp cho nên,
Xe tơ chóng vánh kết duyên lâu dài.
Song song gái sắc trai tài,
Ng� nhau chi thế cho hoài đêm xuân.
Chưa h� quen một giai nhân,
Chưa h� gối cánh tay trần của ai.�

Ä?êm xuân ai bảo là dài,
Ä?ã lùn bóng sáp, đã phai hÆ°Æ¡ng trầm.
Má hồng là đá nam châm.
Tu mi là sắt để nằm cạnh nhau.
Bình cam lộ, ánh lưu cầu,
Trộn chung một suối, một màu mây xanh.
Não ngư�i những nét đồng trinh,
Thân tơ lả lả, lửa tình xiêu xiêu.
Dâng lên như nước thủy tri�u,
Hoa nuông ý buớm, bướm chi�u tình hoa.
Sáp không ai nối nữa mà
Ä?á»™ng phòng bá»—ng chốc chan hòa bóng đêm.
Tiếng xô chăn gối êm đ�m,
Nh� to hơi ngắn, gi�ng m�m lả lơi.

Vợ chồng như đũa có đôi.
Hai con ngư�i ấy không r�i nhau xa.
Ban ngày uống rượu xem hoa,
Ä?êm đêm chong sáp để mà gối chăn.
Thái sư kén được văn nhân,
Bắt chàng ở rể cho gần cha con.
Nuông chi�u hai vợ chồng son,
Thái sinh thực đã vuông tròn giàu sang.
Ä?i lên ngá»?c, giẫm lên vàng,
Mặc toàn gấm vóc, ăn toàn cao lương.
Xé trăm vuông lụa khi buồn,
Ä?óng mÆ°á»?i cổ ngá»±a chật Ä‘Æ°á»?ng khi Ä‘i.
Quả tươi mong vãi biên thùy,
Soi gương giếng nước, vẽ my tay chàng.

Thái sinh từ được giàu sang,
Ä?ã quên mây núi Thái hàng vẫn bay,
Ä?ã quên ngÆ°á»?i vợ thÆ¡ ngây,
Một thân tấm cám tự ngày hàn vi.
Quên rồi chớ nhớ làm chi,
Ngư�i ta quan Trạng thiếu gì giai nhân.
Thiếu gì ng�c chuốt vàng dâng
Nơi quy�n quí, cái phong vân thiếu gì.
Quên rồi chớ nhớ làm chi,
Ngư�i ta quan Trạng thiết gì cố nhân.
Gái quê nghèo khó ngu đần,
Gái quê sửa túi nâng khăn vụng v�.
Chẳng thương thì mấy chẳng chê,
Tham vàng b� ngãi ra gì ai ơi !
Ä?ổi thay chá»›p mắt tình Ä‘á»?i,
Rượu làm đ� mặt vàng xui đen lòng.
Th�i gian đi nhẹ như không,
Mà tàn nhạt hết sắc hồng màu xanh.
Tháng ngày lần lữa bay nhanh,
Lòng ai đã bạc hết tình chồng con.
Có như nước chảy đá mòn,
Chỉ còn vui đó chẳng còn thương đây.
Vừng trăng khi khuyết khi đầy,
Lòng ngư�i cứ mỗi một ngày một vơi.
Quên cho đến hết thì thôi,
Những ngư�i xa ấy là ngư�i đã xa
Nào cha mẹ, nào cửa nhà,
Ngư�i thục nữ, tiếng tỳ bà trôi xuôi.
Nói l�i rồi lại ăn l�i
Ngư�i như cóc chẳng bôi vôi, chẳng v�.
Bạc đen đã vẹn m�i b�,
Thương gì mùa hạ, tiếc gì mùa xuân.

Ng�c nương h�i đến song thân,
Thản nhiên sinh đáp :� Từ trần đã lâu.�
Chao ôi ! chữ hiếu là đầu,
Bạc ra cửa miệng tội cao bằng tr�i.
Ngư�i mà đến thế thì thôi,
Ä?á»?i phồn hoa cÅ©ng là Ä‘á»?i bá»? Ä‘i.
Ä?ã qua Ä‘Æ°á»?ng ấy quên xe,
Ä?ã qua bến ấy nhá»› gì đến sông...

Ngũ nương vẫn nhớ thương chồng.
Th� hai thân vẫn một lòng dâu con
Hỡi ơi ! đôi mắt đã mòn,
Nhớ ai bằng gái còn son nhớ chồng ?
Rộn ràng buổi chợ đương đông.
C� huyên chẳng có hoa hồng cứ bay.
Xuân thu đắp đổi từng ngày.
Kể từ xa cách đã đầy nửa năm.

Tin chồng vẫn bặt hơi tăm.
Ngày trông nhạn vắng đêm nằm bướm bay.
Buồn lòng lại sợ cho ai,
Biết đâu may rủi đư�ng dài ra sao.
Trư�ng An ở mãi nơi nào,
Ä?ể cho cha mẹ ra vào bâng khuâng.
Ä?ể cho thÆ¡ dại má»™t thân,
Trăng non liễu yếu thêm phần đắng cay.
Tiếc không có cánh mà bay.
Tìm chàng góc bể chân mây cũng là.
Ra đi ? – Thân gái đư�ng xa,
Sớm hôm cha mẹ cửa nhà cậy ai ?
Ä?ành thôi nay lại chá»? mai,
Ä?ành thôi thở ngắn than dài đêm thâu.
Hay là chàng đã quên nhau,
B� nơi áo vải mà cầu cao sang.
Lẽ đâu chàng nỡ phụ phàng,
Còn cha mẹ đó còn làng nước đây.
Dù cho b� một thân này,
B� quê hương, b� mẹ thầy hay sao !
Nhưng mà h�c rộng tài cao.
Nghĩ như ngư�i ấy lẽ nào bạc đen.
Mư�i năm theo đạo thánh hi�n,
Một ngày dễ đã dám quên cương thư�ng.
Hay là tai nạn d�c đư�ng,
Tớ thầy lưu lạc v� phương tr�i nào.
Hay là chàng đã … nhưng thôi,
Lạy tr�i phò hộ chồng tôi tốt lành.
Chàng ơi ! Có thấu cho tình,
Trăm nghìn lo nghĩ một mình thân em
Bóng trăng thu rãi đầy th�m,
Bởi lo cha mẹ nên thêm nhớ chàng.
Tư�ng xiêu treo mãi thân đàn,
Bốn dây thương nhớ một bàn tay hoa.
Ch� mong như suốt đêm qua
Chàng ơi ! một tháng là ba mươi ngày.
Lần lần lá rụng rồi đây
Tơ đàn rã rượi, cho tay lỗi đàn.
Tiếng đâu rào rạt rộn ràng.
Ngựa ai, ai cưỡi qua ngàn lá khô ?
Tiếng đàn xao động bô sơ,
Hẹn ai, ai đẩy ngang b� dâu xanh.
Buồn hương bong bóng mình mình,
Gió hiu hiu hắt qua mành mành hoa.
Ngư�i v� chỉ những ngư�i ta,
Gió mơ hồ g�i đư�ng xa quên v�.
Nay rồi mai lại ngày kia,
Nhớ mong ch� đợi đến khi …hỡi chàng ?

Suốt tr�i đổ nắng chan chan,
Nắng khô sông rộng, nắng vàng rừng thưa.
Tr�i làm mấy tháng không mưa,
Bao nhiêu đồng đất nẻ khô như sành
Mùa màng mất sạch sành sanh,
Dân gian lo sợ mà đành bó tay.
Ngư�i sang Bắc, kẻ v� Tây,
Vợ con phiêu bạc, tớ thầy biệt ly.
B� nhà, b� cửa kéo đi,
Ä?ò ngang sông vắng, chợ thì hết đông.
Túng vô độ, đói vô cùng,
Ngư�i ta đã biết cảm sung cháo d�n.
Ngũ nương mới thực lo phi�n,
Nhà nghèo lại gặp truân chuyên thế này,
Bao nhiêu của cải riêng tây,
Nàng đem bán rẻ từng ngày ăn đong.
Gắng cho cha mẹ yên lòng,
Ä?Æ°á»?ng xa vẫn chẳng thấy chồng vá»? cho.
Thất thư�ng bửa đói bửa no.
Hôm nay đã vậy lại lo mai này,
Nàng thì vóc liễu thêm gầy,
Mẹ cha lại mấy bữa rầy không cơm.
Tảo tần thương một thân đơn,
Ng�n rau lá c� qua cơn đói lòng.
Thiên tai cơ cận khắp vùng,
Tr�i cao thăm thẳm đầy đồng nắng hoe.

Tri�u đình xót nỗi dân quê.
Lấy lÆ°Æ¡ng Hà Ná»™i chở vá»? Hà Ä?ông.
Huyện quan thông sức khắp vùng,
Ä?úng ngày ai nấy phải cùng lên Nha
�t nhi�u chi nữa cũng là,
Cái tin phát chẩn đồn xa dần dần.
Nghe tin có phát chẩn bần,
Ngũ nương chẳng quản đư�ng gần hay xa,
Canh năm vừa rạng tiếng gà,
Lẻ loi thân gái bước ra ngại ngùng.
Trên tr�i sao hãy còn đông,
C� mòn một lối đồng không bốn b�.
Cơ hàn lạnh tái lạnh tê,
Sương thu xuống gió thu v� bồng bênh.
Rừng gần cây mất màu xanh,
Ä?ỉnh non trông thấy, trống thành nghe xa.
Nữa ngày mới tới huyện nha.
Ä?ông nhÆ° kiến những ngÆ°á»?i ta ngạt ngào.
Một tuồng rách rưới in nhau,
Một tuồng mặc v�, mình sầu hom hom.
Bà bồng cháu, chị dắt em,
Con thơ lạc mẹ, ngư�i chen với ngư�i.
Tiếng than tiếng khóc b�i b�i.
Ngồi trên có đến ông tr�i cũng đau.
Ä?ến giá»? nổi hiệu trống chầu,
Ngư�i ta cứ giẫm lên nhau mà vào !
Ng�n roi vun vút mưa rào,
Tiếng van lại tiếng kêu gào điếc tai.
Ngũ nương vóc liễu mình mai,
Ä?ổi hai mắt lệ lấy vài đấu lÆ°Æ¡ng.

Chàng đi hoa nở đầy đư�ng,
Cơ hàn biết thiếp đoạn trư�ng này chăng ?
V� thôi xay, giã, vần,sàng,
Vội vàng vo gạo, vội vàng thổi cơm.
Ng�t bùi lưng thảo, lưng thơm,
Mẹ cha chắc dạ là con vui lòng.
Con mà nhịn đói cũng xong,
Mẹ cha nhịn đói, lòng không sao đành.
Dối rằng đã có phần mình.
Bao nhiêu cơm gạo riêng dành hai thân.
Còn mình nấu cám mà ăn,
Miễn sao sống được qua lần thì thôi.
Cám không phải của ng�t bùi,
Ngư�i không là lợn nuốt trôi sao đành
Khi xưa bác mẹ hi�n lành
Mà nay cay đắng riêng mình mới oan

Thương thân thêm nổi nhớ chàng,
Lòng đau chín khúc lệ tràn đôi mi.
Ngư�i đi bằn bặc không v�,
Dãi dầu đô đức ê ch� một thân.
Nghẹn ngào vừa khóc vừa ăn,
Ông bà nhẹ bước lại gần mới hay.
“Tr�i ơi ! Sao đến nỗi này!
Cám kia ai bắt tội này ? Con ơi !
Chồng con nó b� con rồi,
Mẹ cha làm khổ một đ�i con đây.
Sinh ơi ! mày phụ vợ mày,
Mày đi mất mặt, không quay đầu v�.
Quên tình phụ tử phu thê,
Vô nhân bạc nghĩa chết đi cho rồi.
Con đi vui thú quê ngư�i,
Ä?ể dâu gánh hết nợ Ä‘á»?i hay sao ! “
Ngũ nương tươi tỉnh má đào
Rằng :� Con kh�e mạnh thế nào cũng xong !
Mẹ cha đầu bạc răng long,
Có như thế mới yên lòng làm con.
Cho dù ngày tháng mai mòn,
Ä?inh vi thúc thủy lòng con dám rá»?i.
Xin thầy mẹ cứ yên vui,
Chồng con chắc chả phải ngư�i bạc đen.
Một là đư�ng xá chưa quen,
Hai là đất khách cạn ti�n đò giang,
Hoặc là tên chiếm bảng vàng,
Nhà vua giữ lại làm quan trong tri�u.
Mẹ thầy hi�n đức bao nhiêu,
Chồng con ắt chẳng gặp đi�u không may.
Lòng con dám quản chua cay,
Sớm hôm hầu hạ mẹ thầy là vui “
Ông bà nghe bấy nhiêu l�i,
Tạm ngăn gi�t thảm, tạm vơi lòng sầu.
“Ví dù còn có kiếp sau,
Mẹ xin trở lại làm dâu cho mày.�

Ä?ói no ngày cÅ©ng qua ngày,
Lá thu khô đã rơi đầy vư�n đông.
Bệnh già kéo đến như không.
Ba ngày chạy chữa Thái ông từ trần.
Ti�n không đủ một vuông khăn,
Ngũ nương đem ít áo quần bán đi.
Cửa nhà đang lúc hàn vi,
Miễn sao cho đủ lễ nghi g�i là.
Thêm thương một nỗi mẹ già,
Bóng dâu đầu bãi, nắng đà ngang sông.
Sớm khuya bà chỉ đau lòng,
Có con mà đám ma chồng không con.
Hay đâu gió tủi trăng h�n.
Thái bà lâm bịnh từng cơn ly bì.
Ä?ói no thôi có quản gì,
Ngũ nương một dạ đình vi đã đầy.
Ti�n đâu thang thuốc lúc này,
Còn lo rau cháo một ngày đôi phen.
Một thân mấy nỗi lo phi�n,
Nghĩ b� nào cũng chẳng yên b� nào.
Tin ngư�i vẫn bặt âm hao
Nhớ ra dặm cát, thương vào buồng the.
Úa mòn sắc liễu bên đê,
Ngựa sinh quy, chẳng thấy v� cố hương.
Tóc dài tủi lược h�n gương.
Lòng tơ biết mấy canh trư�ng ngổn ngang.
Ä?ợi cho áo gấm vá»? làng,
Có khi hai chiếc lá vàng đã rơi.
Mới hay khe khắt là đ�i,
Ä?ắng cay là thiếp..chao ôi ! là chàng !
Mẹ chàng chẳng thuốc chẳng thang,
Chê cơm chán cháo lòng càng đắng cay.
Nơi nào chàng hỡi có hay,
Ngõ ngưng sương bạc,vư�n hay lá vàng.

Có ngư�i viễn khách qua làng,
Tin đồn lại đến tai nàng Ngũ nương.
Nàng v� trình mẹ t� tư�ng,
Rằng :�Xin dâng mẹ tin mừng ngày vui.
Chồng con đỗ Trạng nguyên rồi,
Làm quan ở đấy từ hồi đăng khoa “.
Thái bà nghe nói xót xa :
“Con ơi đừng nói nữa mà mẹ đau
Nó gi� thương nhớ gì đâu,
Cầm như chiếc nón qua cầu gió bay.
Mẹ gi� sống chết kể ngày,
Sâu nông cậy một thân mày thủy chung.
Sinh con ai nở sinh lòng,
Ng� đâu nó cũng lộn vòng bạc đen.
Ới ông ơi ! Có linh thiêng,
Ä?ón tôi chầu chá»±c tòa sen cho rồi !
Sống dai chỉ khổ dâu thôi "
Ngũ nương vội vã tìm l�i khuyên can :
“Mẹ đừng lo nghĩ miên man ?
Cho hao mình hạc cho tàn bóng trăng.
Hẳn là tr�n đạo quân thần,
Chồng con chưa nhẽ buông thân mà v� “.
Thái bà khi tỉnh khi mê,
Nghe tin vui chính là nghe tin buồn,
Thương dâu lại giận h�n con,
Ng�n đèn trước gió chẳng còn chắc chi.

Ngũ nương khuyên giải làm gì.
Lòng riêng cảm thấy đi�u gì không hay.
Tơ tình lỡ dở rồi đây.
Ä?am mê biết tính tá»± ngày nào chung.
Bây gi� cách mặt xa lòng,
Ngư�i ta đoái lục tham hồng một phương.

Thái bà sắp biệt cõi dương,
G�i nàng dâu đến bên đư�ng mà than.
“ Vợ chồng kẻ Bắc ngư�i Nam,
Ä?ầu xanh tuổi trẻ ai làm nhỡ con.
Kinh kỳ trướng phủ quy�n môn,
Bạc vàng xe ngựa phấn son thiếu gì.
Sang giàu thì b� hàn vi,
Nó không v�, quyết không v� nữa đâu.
Thương con mư�i sáu tuổi đầu,
Câu “sang đổi vợ“ là câu thế thư�ng.
Con gi� một nắng hai sương,
Mẹ đi con ở giữa đư�ng bơ vơ,
Ch�n ngư�i quân tử mà th�,
Ôm con thuy�n nát đợi ch� làm chi.�
Ngũ nương châu lệ đầm đìa :
“Chồng con dù chẳng có v� cũng thôi.
Cũng đành b� héo xuân tươi,
Dám đâu một gái đi hai lần đò.
Mẹ còn mạnh chán chưa lo,
Ráng ăn chút ít chóng cho lại ngư�i."
Thái bà im lặng mỉm cư�i,
Mà trong khóe mắt sáng ng�i hạt châu.
Bà nhìn cho kỹ con dâu,
� bà muốn nói một câu tận tình.
Dù cho l�i nói không thành,
Một nhìn cũng t� ng�n ngành xót thương.
Thác v� đôi ngã âm dương,
Nghìn thu một sớm thiên đư�ng là đây.

Ngũ nương chi siết đắng cay,
Nhà nghèo gi� biết ma chay thế nào ?
Của riêng đã nhẵn như bào,
Biết tìm đâu thấy, biết đào đâu ra,
Nát lòng xẻ bảy chia ba,
Nỗi mình đơn chiếc, nỗi nhà tang thương.
Lấy đâu cỗ ván lưng cơm,
Thoi vàng giấy nén nhang thơm phụng th�.
Mong ai đôi mắt đã m�,
Khóc cha khóc mẹ bây gi� ai hay.
Một mình tính đó toan đây.
Chỉ duy còn mớ tóc mây đáng ti�n.
Ä?en nhÆ° mun, óng nhÆ° huyá»?n,
Chi�u dài chấm đất, chất m�m như tơ.
Cắt lòng một lưỡi dao đưa,
Than ôi ! đôi ngã tóc tơ chia lìa.
Kiếm nhà quy�n quí bán đi,
Món hàng đã hiếm thiếu gì ngư�i mua.
�t nhi�u lo liệu cho vừa,
Mồ yên mả đẹp bây gi� đã xong.
Thương thay phận gái xa chồng,
Tóc xanh đã ngắn má hồng lại phai.
Ä?au lòng thiếp lắm chàng Æ¡i !
Thần hôn thiếp dám đơn sai đâu mà.

Theo nhau cha mẹ v� già,
Chàng đi nước thẳm non xa chẳng v�.
Nỡ nào nghĩa cắt tình chia
Nỡ nào được Sở quên T� cho đang.
Thiếp như áo rách giấy tàn,
Vinh hoa rồi đấy biết chàng tính sao ?
Thương thay liễu yếu thơ đào,
Một thân mang nặng biết bao nhiêu tình.
Ma chay mồ mả đã đành,
Tìm chồng xem cái duyên mình ra sao ?

Ngũ nương cửa đóng ngõ rào,
Ä?em hai bảo vật tìm vào TrÆ°á»?ng An.
Bức tranh cha mẹ bên chàng,
Tỳ bà đây một cây đàn ngày xưa.
Bức tranh hôm sớm phụng th�,
Dù con lưu lạc bao gi� dám quên.
Tỳ bà g�i chút tài riêng.
D�c đư�ng đàn hát kiếm ti�n độ thân.
Tuổi son sớm đã thanh bần.
Tr�i xanh còn bắt phong trần nữa đây.
Vàng ngư�i đắm, rượu ngư�i say,
Lòng này ai biết thân này ai thương.
Trước khi từ biệt gia hương,
Nàng làm một lễ cáo tư�ng vong linh,
G�i là bát nước lưng canh.
Bốn bên cha mẹ thấu tình cho con
Dưỡng, sinh, tống, tử đã tròn,
Con xin lặng lội nước non tìm chồng.
Làm ngư�i có thủy có chung,
Cúi không thẹn đất, ngửa không thẹn tr�i.
Sống đâu không thẹn với đ�i.
Chết đi không thẹn với ngư�i cõi âm.
Cúi đầu quì lạy bốn thân,
Gieo cầu rút đất cho gần dặm xa.
Giữa đư�ng tai nạn thì qua,
Trư�ng An chả mấy chốc mà đến nơi.
Tìm chàng để gặp mà thôi,
Chắc chi đồn đại như l�i ngư�i ta.
Thăm xong phần mộ hai nhà,
Ngũ nương lủi thủi bước ra kh�i làng.

Trên đầu hai nếp khăn tang,
Một t� tranh một cây đàn tả tơi.
Mùa đông rét cắt da tr�i,
Gió giàn trước mặt, sương phơi đầy đồng.
Một thân sương gió não nùng,
B� đê : này chổ đưa chồng năm xưa.
Gió xe tơ, liễu bơ ph�,
Nàng còn dừng lại ngẩn ngơ nỗi mình.
Bỗng nhiên dĩ vãng hiện hình,
Ngày xưa – Ôi ! thuở thanh bình còn đâu.
Vư�n hoa đâu nở muôn màu,
Tử tiên, hồng phấn, tú cầu, đỗ quyên.
Cha thương mến, mẹ diệu hi�n,
B� con thơ dại cõi tiên vội vàng,
Vư�n nhà chăm chút sớm khuya,
Mùa đào đ� nụ, mùa lê trắng ngần.
Ngư�i nào đứng đó băn khoăn,
Duyên đâu chỉ Tấn, tơ Tần lại se.
Cái đêm hôm ấy đêm gì ?
Chén đâu hợp cẩn cung tỳ lương duyên,
Nắng hồng đã t� gương sen,
Ä?á»™ng phòng sá»±c nhá»› mùi hÆ°Æ¡ng Ä‘á»™ng phòng,
Song song đấy vợ đây chồng.
Say sưa đắp những đư�ng vòng cánh tay,
L�i th� như thể hát hay
Muốn đem tài sắc dựng ngay nhà vàng,
�i ân thiếp thiếp, chàng chàng.
Ä?ắm say đến ná»—i không màn công danh,
Nửa đêm vấn lại tóc xanh,
Ä?Æ°a chồng đây chốn truá»?ng đình là đây,
Ngư�i đi ngót một thu nay …
Ôi ! ngày xưa chỉ là ngày xa xưa !
Bây gi� nói đến bây gi�,
Có như cả một bài thơ não nùng.
Nghĩ câu phận gái chữ tòng,
Ä?ầu tang tóc rối, tìm chồng phÆ°Æ¡ng xa.
Cũng li�u đất khách xông pha,
Mai đây thân phận rồi ra thế nào.
Ngại ngùng bước thấp bước cao,
Mắt xanh lệ ứa, má đào châu sa.

Ngổn ngang rừng khổ rừng già,
Song le đư�ng khổ cũng là đư�ng cong.
Xạc xào chợ vẫn bên sông,
Ti�u phu khói củi, mục đồng than trâu.
Ä?ò nan cắm lẻ bến sầu
Chi�u đông tr�i cũng ngã màu biệt ly.
Mái tranh khói nổi sắc chì,
Bộ hành đã tắt ngư�i đi sang cầu.
Chàng ơi ! chàng ở v� đâu,
Xa xôi có rõ tình nhau thế này.
Khi xưa đôi lứa sum vầy,
Bây gi� ra kẻ ăn mày ăn xin.
Ä?ây không lẻ gạo quan tiá»?n,
Mà trong lòng cái ưu phi�n chan chan.
Ví mà chàng đã cao sang,
Còn thương đến kẻ cơ hàn này không ?
Nhớ chăng tình nghĩa vợ chồng.
Nhớ chăng l�i hẹn hoa phòng đêm xưa ?
Mây đùn tr�i lập cơn mưa,
Ngũ nương tìm chốn ngủ nh� qua đêm,
Năm canh gan héo ruột m�m,
Năm canh mưa r� nát th�m nhà ai.

Sáng sau chẳng quản đư�ng dài,
Lại bơ vơ lại lạc loài lại đi
Thấy đâu đình đám hội hè,
Rẽ vào đàn hát dở ngh� kiếm ăn.
Trư�ng An đâu phải đư�ng gần,
Hồng nhan còn phải phong trần bao nhiêu.
Tha hương lội suối băng đèo,
Ngư�i đi chỉ bóng cùng theo với ngư�i.
Tỳ bà ai oán vì ai,
Nước non lặng lội xa khơi tìm chồng.
Nắng mưa dầu dãi má hồng,
Ä?ắng cay chà xát tấm lòng xuân tÆ¡.
Ä?Æ°á»?ng trần khăn gối gió Ä‘Æ°a,
Ti�n rơi thiên hạ cơm thừa ngư�i ta.
Suối vàng mẹ mẹ cha cha,
Ng� đâu thân phận con ra thế này.
Thành xiêu c� đổ bóng gầy.
Bên sông gấp gấp tiếng chày giặt sa.
Mưa bay đồi núi phai nhoà,
Tiếng chuông sơn tự, canh gà ải quan.
Ä?ôi vÆ°á»?n cúc nở mÆ¡ màng,
Hiu hiu giãi một sắc vàng buồn tênh.
Ngang đư�ng quán rượu chênh vênh,
Long đong vó ngựa trôi nhanh xuống đồi.
Xóm làng rãi rác nơi nơi,
Lụa ngư�i ngư�i dệt, con ngư�i ngư�i ru.
Thị thành cát bụi bay mù,
Ngổn ngang một lũ trong tù đào sông.
Dần dà đã hết mùa đông,
C� cây e ấp giữa lòng lá non,
Xuân v� khắp cả giang sơn,
Ä?á»? hay cá»­a cÅ© xanh rá»?n lầu xÆ°a.
Ä?ón xuân thiên hạ nhởn nhÆ¡,
Leo đu ngoài nội đ� thơ trong đình.
Xôn xao gái tốt trai lành,
Thương ôi ! ti�u tụy một mình Ngũ nương.
H�i thăm từng một độ đư�ng,
Bao lâu rồi chẳng đến Trư�ng An cho.

Lem nhem mặt bụi mày tro,
Mắt thơ kém biếc má thơ nhạt đào.
Ä?êm sÆ°Æ¡ng ngày nắng từ bao,
�m o thục nữ xanh xao liễu hồ.
Gặp kỳ nguyên đán bấy gi�
Ngũ nương ráng sắm đủ đồ hương hoa.
Treo tranh lên một gốc đa,
Lại quay v� hướng quê nhà phương đông.
“Có thương con trẻ long đong,
Phù cho được gặp mặt chồng nay mai.
Dù chàng ăn ở đơn sai.
Cũng xin chẳng dám nửa l�i làm chi.
Hay hèn đành thói nữ nhi,
Lỡ ra thôi có tiếc gì thân con.
Cốt sao tình hiếu vuông tròn.
Cốt sao giữ tấm lòng son vẹn toàn.
Giàu sang cũng thể nghèo nàn,
Chết đi cũng đến hai lần tay không ? “
Từ phần r� lệ ngùi trông,
Ä?Æ°á»?ng xa dặm thẳm cá»? bồng lại bay.

Lần lần đàn hát đó đây,
Mùa xuân hết chín mươi ngày như chơi.
Nắng lên đã chói quê ngư�i,
Ti�n sen đã đúc xanh tươi mặt hồ,
Nghe đồn sắp đến kinh đô,
Ngũ nương lòng những nữa lo nữa mừng.
Phần lo duyên phận nửa chừng,
Tay nâng chén muối, đĩa gừng nhớ quên ?
Phần mừng mai mốt Trạng nguyên
Tha hương gặp gỡ vợ hi�n thủy chung,
Bấy lâu cách mặt xa lòng,
Mẹ cha đã khuất mà chồng chẳng hay.
Chàng nên danh phận dư�ng này,
Mồ hai thân đã m�c đầy c� xanh.
Biết bao công đức sanh thành,
Làm con phải nhớ lấy tình mẹ cha.
Trống chiêng rộn rã nẻo xa,
Dư�ng như ở đó ngư�i ta hội chùa.
Ngũ nương thân thể m�i rừ,
Lòng sương từ sáng đến gi� chưa ăn.
Tìm đư�ng cố gắng dừng chân,
Rẽ vào đàn hát qua lần lấy no,
Ä?ến nÆ¡i quã thá»±c há»™i chùa,
Thiện nam tín nữ đông như kiến đàn.
Ngũ nương cất nhẹ tiếng vàng,
Dạo lên một khúc đoạn tràng quen tay.
Tiếng đàn đậm nhạt mây bay,
Nhặt thưa gió quyện vơi đầy tri�u âm.
Bỗng không vò võ cung Hằng,
Bỗng không nổi sóng đất bằng cung Ngô.
Bỗng không cát trắng đất Hồ,
Bỗng không nước đục đôi b� sông Ngân,
Như xa thôi lại như gần,
Cao dần lại thấp, thấp dần lại cao.

Hát rằng: � Chín chữ cù lao.
Làm con phải trả thế nào hỡi ai !
Con nuôi cha mẹ kể ngày,
Mà công cha mẹ xem tày bể non.
Thiếp tôi mư�i sáu tuổi son,
Vợ chồng sum h�p mới tròn hai trăng.
Chồng tôi ứng thí Tràng An,
Sớm trông chi�u ngóng đã tàn thu đông,
Phận nuôi cha mẹ thay chồng,
Dám đâu quỳ hoắc héo lòng hôm mai.
Ä?á»— xanh má»?c kín bãi rồi,
Một năm đằng đẵng chồng tôi không v�.
Một mình cày mướn may thuê,
Gặp năm kém đói giữa khi thanh bần.
Lấy gì phụng dưỡng hai thân,
Mẹ cha lại b� cõi trần mà đi.
Ä?em lòng tá»­ biệt sinh ly,
Mồ công cố đắp quản gì một thân.
Một t� tranh một cây đàn.
Ä?i hành khất tá»›i Tràng An tìm chồng.
Biết rằng có gặp nhau không.
Biết rằng gặp có một lòng như xưa.
Thôi thì thân gái hạt mưa
Vũng lầy giống ng�t cũng ch� ngư�i ta.
Nửa năm b� cửa b� nhà,
Nằm gai nếm mật đư�ng xa dặm dài.
Lòng này than thở cùng ai,
Chàng ơi ! sao chẳng đoái hoài quê hương ?
Hay gì lưu lại bốn phương,
Nhớ câu <phụ mẫu tại đư�ng> hay quên ?
Hay là bầu rượu lắm men,
Mảng vui quên hết l�i em dặn dò.
Dù chàng phú quí kinh đô,
Mà hai thân đã yên mồ từ lâu.
Vậy thì chín chữ cù lao,
Chàng ơi ! Trả đến kiếp nào cho xong ?�

Tay run gi�ng yếu não nùng.
Ngư�i nghe ai cũng chạnh lòng rơi châu.
Còn đương gi�ng ướt t� sầu,
Trống c� rộn rã từ đâu tiến vào,
M�i ngư�i nhốn nhác xôn xao,
Giạt ra như�ng lối võng đào kiệu hoa.
Vợ chồng quan Trạng tân khoa.
Hiệu còi d�n bước, tiếng loa d�n đư�ng.
Ngũ nương đứng nép bên đư�ng,
Trông lên thật đã rõ ràng, than ôi !
Xa nhau mới một năm tr�i,
Ngư�i ngồi trên kiệu phải ngư�i đâu xa.
Ngư�i ngồi trên kiệu trông ra,
Giật mình nhận thấy để mà quay đi.
Vòng sau quay kín nữ tỳ,
San hô cẩn bánh, lưu ly buông mành.
Ngũ nương ng� cả mắt mình,
H�i ngư�i bên cạnh xem tình thực hư.
Ngư�i rằng :� Con rễ Thái sư,
Vợ chồng ý hẳn vào chùa hành hương “
Nàng rằng :� Tôi kẽ viễn phương.
Xin cho được biết t� tư�ng h� tên.�
NgÆ°á»?i rằng :â€? Ä?ệ nhất uy quyá»?n,
Ông này vừa đổ Trạng Nguyên năm rồi,
Chính tên là Thái Bá Giai,
Rể quan Thừa tướng ai mà không hay ! “
Ngũ nương nghe hết l�i này.
Ruột gan thắt quặn, mặt mày tối tăm.
Thôi, thôi, thôi chẳng còn nhầm,
Ä?ứng đây nào có phải nằm chiêm bao ?

Bây gi� chức tr�ng quy�n cao,
Vợ con thừa tướng ai nào nhớ ai ?
Hỡi ơi ! được cá quên chài
Ä?ược cây quên búa, được ngÆ°á»?i quên ta,
Ä?ược rày quên mẹ, quên cha,
Ä?ến nhÆ° phụ mẫu nữa là phu thê.
Khi xưa nói nói, th� th�,
Bây gi� bẻ khóa trao chìa cho ai.
Duyên mình đến thế thì thôi,
Cam thân nghèo khổ mặc ngư�i giàu sang.
Nhất tâm b� ngãi quên vàng.
Công hầu khanh tướng cũng bằng vất đi.
Ä?ã lầm má»™t chữ vu qui,
Thân này thôi dám bận gì đến ai ?
Uổng đ�i quần vải thoa gai ?
Qua đư�ng h� hững con ngư�i ăn xin.
Nàng bèn cắn ngón tay tiên,
Giở tranh cha mẹ viết lên vài dòng.
“Tôi Ngũ nương h� Triệu,
Quê ở quận Trần Lưu.
Vợ chồng hai tháng mới cùng nhau
Nam Bắc đôi nơi đã cách rẽ,
Phận là gái vì chồng nuôi bố mẹ,
Nhà thì nghèo nhi�u nỗi đáng thương tâm,
Khi dưỡng sinh ăn cám để như�ng cơm,
Lúc tống tử lo ma mà cắt tóc,
Lòng thiếu phụ tơ vò chín khúc,
Mồ công cô tay đắp hai ngôi.
Tỳ bà ai oán vì ai.
Nước non lặn lội xa khơi tìm chồng“
Nàng tìm đến chốn trai phòng,
Ä?Æ°a tranh quì lạy sÆ° ông cậy lá»?i.
Từ bi ngư�i hãy vì tôi,
Dâng tranh này tới mặt ngư�i Trạng nguyên.
Dù ngài có h�i căn duyên,
Xin sư đừng có nói thêm l�i nào.

Trư�ng An xe ngựa xôn xao,
Phơi đầy gấm vóc, chất cao bạc vàng.
Vui rực rỡ, sướng huy hoàng,
Cái giàu vô tận, cái sang vô cùng.
B� quên đây cái thủy chung,
B� quên đây một tấm lòng bơ vơ.

Nàng đi trong bóng chi�u m�.
Nàng đi trong tiếng chuông chùa ngân nga.
Nàng đi với chiếc tỳ bà
Nước non thôi hết ai là tri âm.
Nàng đi từng bước âm thầm.
Ä?ầu xanh tóc ngắn áo chàm màu tang.
Nàng đi hạc nội mây ngàn,
Bóng đêm vùi lấp bóng nàng rồi thôi.

Chập ch�n ánh lửa ma trơi,
Từ nay thực có một ngư�i bị quên,
Sang sông trót lỡ chuyến thuy�n,
Tiếng tỳ bà có nổi lên lần nào !
Hay là huy�n tuyệt diệu cao,
Nghìn thu chẳng để l�t vào giai nhân.
Từ khi lạc với cây đàn,
Chẳng ai còn thấy bóng nàng Ngũ nương.