Tiểu sỠXuân Quỳnh
Xuân Quỳnh
(1942-1988)
Tên tháºt: Nguyá»…n Thị Xuân Quỳnh, vốn là diá»…n viên múa từ năm 13 tuổi, có thÆ¡ đăng báo năm 19 tuổi, trở thà nh nhà thÆ¡ chuyên nghiệp sau khi qua lá»›p bồi dưỡng những ngưá»?i viết văn trẻ khóa đầu tiên cá»§a Há»™i Nhà Văn Việt Nam (1962-1964).
Chá»§ Ä‘á»? thÆ¡ Xuân Quỳnh thưá»?ng là những vấn Ä‘á»? ná»™i tâm: ká»· niệm tuổi thÆ¡, tình yêu gia đình... Hiện thá»±c xã há»™i, sá»± kiện Ä‘á»?i sống hiện diện như má»™t bối cảnh cho tâm trạng. Do váºy thÆ¡ Xuân Quỳnh hướng ná»™i, rất tâm trạng cá nhân nhưng không là thứ tháp ngà xa rá»?i Ä‘á»?i sống. ThÆ¡ chị là đá»?i sống Ä‘Ãch thá»±c, Ä‘á»?i sống cá»§a chị trong những năm đất nước còn chia cắt, còn chiến tranh, còn nghèo, còn gian khổ, là những lo toan con cái, cÆ¡m nước, cá»a nhà cá»§a má»™t ngưá»?i phụ nữ, ngưá»?i phụ nữ là m thÆ¡ thưá»?ng ngược xuôi trên má»?i ngả đưá»?ng bom đạn. Xuân Quỳnh không là m ra thÆ¡, không chế tạo câu chữ mà chị viết như kể lại những gì chị đã sống, đã trải. Nét riêng cá»§a Xuân Quỳnh so vá»›i thế hệ nhà thÆ¡ hiện đại cùng thá»?i chÃnh là ở khÃa cạnh ná»™i tâm đó. ThÆ¡ chị là thÆ¡ mang tâm trạng. Thá»?i ấy nhiá»?u bà i thÆ¡ thiên vá»? phản ánh sá»± kiện, cốt để được việc cho Ä‘á»?i, còn tâm trạng tác giả thưá»?ng là tâm trạng chung cá»§a xã há»™i, vui buồn tác giả hòa trong vui buồn chung cá»§a công dân. Tâm trạng thÆ¡ Xuân Quỳnh là tâm trạng nảy sinh từ Ä‘á»?i sống cá»§a chÃnh chị, từ hoà n cảnh cá»§a riêng chị. Viết trên đưá»?ng 20 là bà i thÆ¡ chiến tranh nhưng lại mang ná»—i lòng trăn trở xao xác cá»§a má»™t ngưá»?i Ä‘ang yêu. Có bà i bá»? bá»™n chi tiết hiện thá»±c như má»™t ký sá»±. Những năm ấy, đúng là ký sá»± vá»? Ä‘á»?i sống Hà Ná»™i những năm chống Mỹ, nhưng nó không thà nh ký mà vẫn là thÆ¡ do ná»—i lòng riêng cá»§a tác giả đã tạo nên má»™t mạch trữ tình xâu chuá»—i các chi tiết rá»?i rạc cá»§a ngà y thưá»?ng lại, tổ chức nó thà nh kết cấu cá»§a bà i thÆ¡. Xuân Quỳnh có tà i tá»?a lên các chi tiết ngẫu nhiên quan sát được từ Ä‘á»?i sống má»™t từ trưá»?ng cảm xúc cá»§a ná»™i tâm mình, biến các chi tiết Ä‘á»?i trở nên thÆ¡, có sức gợi, sức ám ảnh kỳ lạ (Trá»?i trở rét, Không Ä‘á»?, Gió Là o cát trắng, Mùa hoa doi, Hoa cá»? may...)
ThÆ¡ Xuân Quỳnh già u tình cảm, tình cảm sâu và tinh tế nhưng lẩn khuất phÃa sau tình cảm ấy lại là tư tưởng có tÃnh khái quát, triết lý (CÆ¡n mưa không phải cá»§a mình, Ä?ồi đá ong và cây bạch đà n, Chuyện cổ tÃch vá»? loà ìi ngưá»?i, Những ngưá»?i mẹ không có lá»—i...) Ä?ấy là những triết lý nảy sinh từ Ä‘á»?i sống, nó có tÃnh thá»±c tiá»…n, giúp Ãch tháºt sá»± cho ngưá»?i Ä‘á»?c nháºn thức và xá» lý việc Ä‘á»?i, không phải thứ triết lý tư biện, viá»…n vá»?ng mà chẳng dùng được và o việc gì.
Ä?á»? tà i, đối vá»›i Xuân Quỳnh, không phải là quan trá»?ng. Ä?iá»?u chị quan tâm là chá»§ Ä‘á»?. ThÆ¡ Xuân Quỳnh bao giá»? cÅ©ng có tứ, chị dùng tứ để bá»™c lá»™ chá»§ Ä‘á»?. Ä?ây là má»™t đóng góp đáng quý cá»§a Xuân Quỳnh vì giai Ä‘oạn ấy thÆ¡ chúng ta rất lá»?ng vá»? tứ. Xuân Quỳnh có năng khiếu quan sát. Chị quan sát bằng tất cả giác quan và phong phú trong liên tưởng. Chi tiết vốn quen thuá»™c bá»—ng trở nên má»›i lạ, tạo ý vị cho câu thÆ¡. Má»™t mà u cá»? mùa xuân: Cá»? bá»? đê rất lạ/ Xanh như là chiêm bao. Tiếng mưa trên lá cá»?: Mưa trên cá»? bà ng hoà ng rồi vụt tạnh.
CÅ©ng có thể vì có tà i quan sát mà ở má»™t số bà i Xuân Quỳnh ham tả, ham kể. Kể có duyên nhưng vẫn là m loãng chất thÆ¡. Những bà i thÆ¡ dà i cá»§a Xuân Quỳnh thưá»?ng dà i vì ráºm chi tiết.
Xuân Quỳnh được coi là nhà thÆ¡ nữ hà ng đầu cá»§a ná»a cuối thế ká»· 20.