Chiếc Lược NgÃ
Nguyễn Quang Sáng
[COLOR=purple]Và o má»™t đêm trá»?i sáng trăng suông, trong má»™t ngôi nhà nhá»?, giữa Tháp MÆ°á»?i mà chung quanh nÆ°á»›c đã lên đầy, nói cho đúng đây là cái trạm của Ä‘Æ°á»?ng dây giao thông, nhà nhá»? nhÆ°ng ngÆ°á»?i lại đông. ChÆ°a đến chuyến Ä‘i, chúng tôi còn phải đợi. Ban ngà y, chúng tôi chẳng biết Ä‘i đâu, hết nằm lại ngồi, có lúc thấy cuồng chân, tháºt tù túng, nhÆ°ng lại có cái thú bù lại là thá»?c cần câu ra khá»?i nhà để câu cá. Ngà y câu cá đã đủ ăn rồi, đêm không ai muốn câu nữa. Trong lúc nhà n rá»—i ấy, chúng tôi thÆ°á»?ng hay kể chuyện. Và tôi nghe câu chuyện nà y của má»™t đồng chà già kể lại. Ông vốn là ngÆ°á»?i hay kể chuyện - nhiá»?u nhất là chuyện tiếu lâm, có cả tiếu lâm kháng chiến nữa, chuyện nà o cÅ©ng là m cho chúng tôi cÆ°á»?i lăn cÆ°á»?i bò. TrÆ°á»›c khi kể, bao giá»? ông cÅ©ng cÆ°á»?i mỉm, mặt trở nên hóm hỉnh, đúng là ông lão có duyên già . NhÆ°ng hôm ấy ông đâm ra khác thÆ°á»?ng. Ông già kể nhÆ°ng vẫn ngồi im, đầu hÆ¡i cúi xuống, trầm lặng, mặt ngÆ°á»›c nhìn ra mênh mông. Chắc là má»™t chuyện cảm Ä‘á»™ng, chúng tôi Ä‘oán nhÆ° váºy và không đùa nữa. Bên ngoà i, má»™t cÆ¡n gió ù ù thổi tá»›i. Cái trạm nà y - má»™t ngôi nhà cất chen và o giữa má»™t chòm cây giữa khu rừng trà m thÆ°a, má»—i khi có má»™t cÆ¡n gió, sóng nối nhau Ä‘áºp và o tà n cây, nhà lại rung lên và lắc lÆ° nhÆ° má»™t con thuyá»?n Ä‘ang chÆ¡i vÆ¡i giữa biển. Sóng Ä‘áºp Ä‘á»?u Ä‘á»?u và o các chòm cây. Ã?à n cò đứng ngủ không yên, má»™t và i con vá»— cánh bay chấp chá»›i. Sóng gió nhÆ° nhắc nhở ông Ä‘iá»?u gì, ông nghiêng tai lắng nghe. Khi cÆ¡n gió thổi qua, mặt nÆ°á»›c trở lại yên lặng, ông má»›i ngẩng lên mà nói. Ông nói vá»›i chúng tôi mà nhÆ° nói vá»›i cả trá»?i nÆ°á»›c váºy, ông không nhìn và o chúng tôi mà nhìn ra biển nÆ°á»›c, chân trá»?i và các vì sao.
- Chuyện xảy ra cách đây đã hÆ¡n má»™t năm rồi, mà má»—i lần nhá»› lại, tôi cứ bà ng hoà ng nhÆ° vừa thấy má»™t giấc mÆ¡ - Ông mở đầu vá»›i giá»?ng trầm đục: - Hôm đó, tôi Ä‘i từ trạm N.G. đến L.A. Khi chiếc xuồng máy Ä‘uôi tôm vừa xô ra bến thì chúng tôi ai cÅ©ng muốn biết ngÆ°á»?i lái ấy là ai. Không phải tò mò mà cần phải biết. Bởi vì trÆ°á»›c khi Ä‘i, ngÆ°á»?i trạm trưởng có báo cáo vá»›i chúng tôi đó là má»™t Ä‘oạn Ä‘Æ°á»?ng dà i, má»™t Ä‘oạn Ä‘i xuồng máy, má»™t Ä‘oạn Ä‘i bá»™, Ä‘i xuồng dá»… gặp trá»±c thăng soi, Ä‘i bá»™ thì dá»… gặp biệt kÃch. Gặp trá»±c thăng soi, anh em phải bình tÄ©nh, không được nhốn nháo, không được tá»± Ä‘á»™ng mà phải tuyệt đối tuân theo sá»± Ä‘iá»?u khiển của ngÆ°á»?i lái. Nói nhÆ° váºy có nghÄ©a là sinh mạng mình phải hoà n toà n phó thác cho ngÆ°á»?i cầm lái ấy có phải không các bạn? Cho nên, tôi cần nhìn, cần biết rõ ngÆ°á»?i Ä‘ang cầm giữ sinh mạng mình. NhÆ°ng trá»?i đã tối rồi, tôi chỉ thấy đó là má»™t cô gái ngÆ°á»?i mảnh khảnh, vai mang cây "cạc-bin" bá xếp của Mỹ, đầu chÃt khăn, dáng Ä‘iệu gá»?n gà ng.
TrÆ°á»›c đó, tôi có được nghe tiếng đồn trạm nà y có má»™t cô giao liên rất thông minh. Má»™t hôm cô dẫn má»™t Ä‘oà n khách sắp sá»a qua sông, cô để khách dừng lại ngoà i ruá»™ng xa. Cô và má»™t anh giao liên nữa tiến trÆ°á»›c dá»?n Ä‘Æ°á»?ng. Ã?ến vÆ°á»?n cây bá»? sông, cô thấy mình đã lá»?t và o ổ phục kÃch của địch. NhÆ°ng cô không bối rối. Cô vừa gá»?i ngÆ°á»?i bạn của mình vừa nói, cô cố ý nói lá»›n cho bá»?n địch nghe: "Tình hình yên, không có gì, anh trở lại dẫn khách Ä‘i, còn tôi sang sông lắc xuồng Ä‘em qua". Trong câu nói ấy có ám hiệu. Anh giao liên liá»?n quay lại, êm ái Ä‘Æ°a khách bá»?c qua ngả khác, vượt sông cách đó Ä‘á»™ má»™t và i cây số. Còn cô ta, trÆ°á»›c khi qua sông cô còn gà i lại hai trái lá»±u đạn. Cô qua sông, thế là thoát. Còn đám biệt kÃch kia, bá»?n nó tưởng tháºt, định hốt cả má»™t Ä‘oà n khách, nên chẳng dám rục rịch, mà cứ chá»?. Chá»? mãi, bá»?n nó biết, nó chá»i rủa nhau, trong lúc lục đục kéo vá»? lá»› quá»› thế nà o lại vấp cả hai quả lá»±u đạn gà i, rụng hết mấy mạng. Qua chuyện đó, ngÆ°á»?i ta thêm thắt rằng cô giao liên ấy có cái mÅ©i rất thÃnh, cô dùng mÅ©i để nghe mùi địch và có thể phân biệt được thằng nà o là Mỹ, thằng nà o là ngụy nữa.
Tôi nghĩ, nếu ngư�i nữ giao liên ấy là cô đang lái chiếc xuồng máy nà y thì mình không đến nỗi lo lắm. Tôi muốn h�i nhưng thấy không tiện nên đà nh phải nói khéo:
- Ở trạm nà y có mấy cháu nữ váºy hở cháu?
- Dạ một chị là chị nuôi với cháu nữa là hai.
Váºy là cô nữ giao liên nà y rồi, tôi cảm thấy mừng. Nghe giá»?ng cô nói, tôi Ä‘oán cô bé Ä‘á»™ mÆ°á»?i tám hai mÆ°Æ¡i là cùng. Tôi cảm thấy mến, muốn há»?i thêm nhÆ°ng thấy cô Ä‘ang lom khom quấn dây và o bánh trá»›n nên lại thôi. Quấn dây và o bánh trá»›n xong, cô đứng thẳng ngÆ°á»?i, quay lại nói vá»›i xuồng sau:
- Tôi đi trước nhé!
Mấy anh giao liên xuồng sau nhao lên:
- Thôi chị Hai đi trước đi.
- Chị út đi mạnh gi�i nhá!
NgÆ°á»?i gá»?i chị Hai, ngÆ°á»?i gá»?i chị út, chẳng biết cô tháºt thứ mấy.
Cô đáp lại mấy câu láu lỉnh, g�i mấy chú giao liên là em rồi quay lại chúng tôi, hạ gi�ng hết sức lễ phép:
- Các bác, các chú, các anh có gì quan trá»?ng nên để trong túi áo, hoặc để trong má»™t cái gói riêng. Lỡ gặp trá»±c thăng bắn hoặc biệt kÃch thì đồ quý không bị mất, bị cháy.
Cô báo cho chúng tôi những Ä‘iá»?u không may có thể xảy ra nhÆ°ng giá»?ng nói lại dịu dà ng - dá»… thÆ°Æ¡ng nữa - khác hẳn vá»›i giá»?ng nói căng thẳng của ông trạm trưởng, nên tôi thấy không lo lắm. Nói xong, cô khom lÆ°ng, giáºt máy. Xuồng rung lên theo tiếng máy nổ giòn, từ từ tách ra khá»?i vòm cây ráºm, rồi rà o rà o lÆ°á»›t tá»›i. Gió thổi mát cả ngÆ°á»?i, mát đến từng chân tóc. Nghe cô dặn, anh em khách lúi húi mở bòng. Còn tôi, tôi có cái gì quý ngoà i giấy tá»?, tiá»?n ăn Ä‘Æ°á»?ng đã để sẵn trong túi? Tôi chợt nhá»› tá»›i cây lược ngà nhá»?. Tôi liá»?n mở bòng, mò lấy cây lược, cho và o túi nhái Ä‘á»±ng giấy tá»?, bá»? và o túi ngá»±c, rồi cà i kim tây lại tháºt cẩn tháºn.
Các bạn! Má»—i lần nhìn thấy cây lược ngà nhá»? ấy là má»—i lần tôi băn khoăn và ngáºm ngùi. Trong cuá»™c Ä‘á»?i kháng chiến của tôi, tôi chứng kiến không biết bao nhiêu cuá»™c chia tay, nhÆ°ng chÆ°a bao giá»?, tôi bị xúc Ä‘á»™ng nhÆ° lần ấy. Trong những ngà y hoà bình vừa láºp lại, tôi cùng vá»? thăm quê vá»›i má»™t ngÆ°á»?i bạn. Nhà chúng tôi ở cạnh nhau gần và m kinh nhá»? đổ ra sông Cá»u Long. Chúng tôi cùng thoát ly Ä‘i kháng chiến, đầu năm 1946, sau khi tỉnh nhà bị chiếm. Lúc Ä‘i, đứa con gái đầu lòng của anh - và cÅ©ng là đứa con duy nhất của anh, chÆ°a đầy má»™t tuổi. Anh thứ sáu và cÅ©ng tên là Sáu. Suốt mấy năm kháng chiến, chị Sáu có đến thăm anh mấy lần. Lần nà o anh cÅ©ng bảo chị Ä‘Æ°a con đến. NhÆ°ng cái cảnh Ä‘i thăm chồng ở chiến trÆ°á»?ng miá»?n Ã?ông không Ä‘Æ¡n giản. Chị không dám Ä‘Æ°a con qua rừng. Nghe chị nói có lý anh không trách được. Anh chỉ thấy con qua tấm ảnh nhá»? thôi. Ã?ến lúc được vá»?, cái tình ngÆ°á»?i cha cứ nôn nao trong ngÆ°á»?i anh. Xuồng và o bến, thấy má»™t đứa bé Ä‘á»™ tám tuổi tóc cắt ngang vai, mặc quần Ä‘en, áo bông Ä‘á»? Ä‘ang chÆ¡i nhà chòi dÆ°á»›i bóng cây xoà i trÆ°á»›c sân nhà , Ä‘oán biết là con, không thể chá»? xuồng cặp lại bến, anh nhún chân nhảy thót lên, xô chiếc xuồng tạt ra, khiến tôi bị chá»›i vá»›i. Anh bÆ°á»›c vá»™i và ng vá»›i những bÆ°á»›c dà i, rồi dừng lại kêu to:
- Thu! Con.
Vừa lúc ấy, tôi đã đến gần anh. Vá»›i lòng mong nhá»› của anh, chắc anh nghÄ© rằng, con anh sẽ chạy xô và o lòng anh, sẽ ôm chặt lấy cổ anh. Anh vừa bÆ°á»›c, vừa khom ngÆ°á»?i Ä‘Æ°a tay đón chá»?. Nghe gá»?i, con bé giáºt mình, tròn mắt nhìn. Nó ngÆ¡ ngác, lạ lùng. Còn anh, anh không ghìm nổi xúc Ä‘á»™ng. Má»—i lần bị xúc Ä‘á»™ng, vết thẹo dà i bên má phải lại Ä‘á»? á»ng lên, giần giáºt, trông rất dá»… sợ. Vá»›i vẻ xúc Ä‘á»™ng ấy và hai tay vẫn Ä‘Æ°a vá»? phÃa trÆ°á»›c, anh chầm cháºm bÆ°á»›c tá»›i, giá»?ng lặp bặp run run:
- Ba đây con!
- Ba đây con!
Con bé thấy lạ quá, nó chá»›p mắt nhìn tôi nhÆ° muốn há»?i đó là ai, mặt nó bá»—ng tái Ä‘i, rồi vụt chạy và kêu thét lên: "Má! Má". Còn anh, anh đứng sững lại đó, nhìn theo con, ná»—i Ä‘au Ä‘á»›n khiến mặt anh sầm lại trông tháºt đáng thÆ°Æ¡ng, và hai tay buông xuống nhÆ° bị gãy.
Vì Ä‘Æ°á»?ng xa, chúng tôi ở nhà được có ba ngà y. Trong ba ngà y ngắn ngủi đó, con bé không kịp nháºn ra anh là cha. Ã?êm nó không cho anh ngủ vá»›i chị. Con bé tÃnh khà tháºt không vừa, nó tuá»™t xuống giÆ°á»?ng, đứng dÆ°á»›i đất chồm lên, nắm tay anh kéo ra. Kéo không được, nó kê miệng cắn. Cho đến ngà y Ä‘i, tay anh vẫn còn hằn sâu những dấu răng của con. Suốt ngà y anh chẳng Ä‘i đâu xa, lúc nà o cÅ©ng vá»— vá»? con. NhÆ°ng cà ng vá»— vá»? con bé cà ng đẩy ra. Anh mong được nghe má»™t tiếng "ba" của con bé, nhÆ°ng con bé chẳng bao giá»? chịu gá»?i. Nghe mẹ nó bảo gá»?i ba và o ăn cÆ¡m thì nó bảo lại:
- Thì má cứ kêu đi.
Mẹ nó đâm nổi giáºn, quÆ¡ Ä‘Å©a bếp dá»?a đánh, nó phải gá»?i nhÆ°ng lại nói trổng:
- Vô ăn cơm!
Anh Sáu vẫn ngồi im, giả v� không nghe, ch� nó g�i "ba vô ăn cơm". Con bé cứ đứng trong bếp nói v�ng ra:
- CÆ¡m chÃn rồi! - Anh cÅ©ng không quay lại. Con bé bá»±c quá, quay lại mẹ và bảo:
- Con kêu rồi mà ngư�i ta không nghe.
Anh quay lại nhìn con vừa khẽ lắc đầu vừa cÆ°á»?i. Có lẽ vì khổ tâm đến ná»—i không khóc được, nên anh phải cÆ°á»?i váºy thôi. Bữa sau, Ä‘ang nấu cÆ¡m thì mẹ nó chạy Ä‘i mua thức ăn. Mẹ nó dặn, ở nhà có gì cần thì gá»?i ba giúp cho. Nó không nói không rằng, cứ lui cui dÆ°á»›i bếp. Nghe nồi cÆ¡m sôi, nó giở nắp, lấy Ä‘Å©a bếp sÆ¡ qua - nồi cÆ¡m hÆ¡i to, nhắm không thể nhắc xuống để chắt nÆ°á»›c được, đến lúc đó nó má»›i nhìn lên anh Sáu. Tôi nghÄ© thầm, con bé Ä‘ang bị dồn và o thế bÃ, chắc nó phải gá»?i ba thôi. Nó nhìn dáo dác má»™t lúc rồi kêu lên:
- Cơm sôi rồi, chắt nước giùm cái! - Nó cũng lại nói trổng.
Tôi lên tiếng mở đư�ng cho nó:
- Cháu phải gá»?i "ba chắt nÆ°á»›c giùm con", phải nói nhÆ° váºy.
Nó như không để ý đến câu nói của tôi, nó lại kêu lên:
- Cơm sôi rồi, nhão bây gi�!
Anh Sáu cứ vẫn ngồi im. Tôi d�a nó:
- Cơm mà nhão, má cháu v� thế nà o cũng bị đòn. Sao cháu không g�i ba cháu. Cháu nói một tiếng "ba" không được sao?
Lúc đó nồi cÆ¡m sôi lên sùng sục. Nó hÆ¡i sợ, nó nhìn xuống, vẻ nghÄ© ngợi, nhắc không nổi, nó lại nhìn lên. Tiếng cÆ¡m sôi nhÆ° thúc giục nó. Nó nhăn nhó muốn khóc. Nó nhìn nồi cÆ¡m, rồi nhìn lên chúng tôi. Thấy nó luýnh quýnh tôi vừa tá»™i nghiệp vừa buồn cÆ°á»?i, nghÄ© chắc thế nà o cÅ©ng chịu thua. Nó loay hoay rồi nhón gót lấy cái vá múc ra từng vá nÆ°á»›c, miệng lầm bầm Ä‘iá»?u gì không rõ. Con bé đáo để tháºt.
Trong bữa cÆ¡m đó, anh Sáu gắp má»™t cái trứng cá to và ng để và o cái chén nó. Nó liá»?n lấy Ä‘Å©a xoi và o chén, để đó rồi bất thần hất cái trứng ra, cÆ¡m văng tung tóe cả mâm. Giáºn quá và không kịp suy nghÄ©, anh vung tay đánh và o mông nó và hét lên:
- Sao mà y cứng đầu quá váºy, hả?
Tôi tưởng con bé lăn ra khóc, sẽ giãy, sẽ đạp đổ cả mâm cÆ¡m, hoặc sẽ chạy vụt Ä‘i. NhÆ°ng không, nó ngồi im, đầu cúi gằm xuống. NghÄ© thế nà o nó cầm Ä‘Å©a, gắp lại cái trứng cá để và o chén, rồi lặng lẽ đứng dáºy, bÆ°á»›c ra khá»?i mâm. Xuống bến, nó nhảy xuống xuồng, mở lòi tói (1) cố là m cho dây lòi tói khua rổn rảng, khua tháºt to, rồi lấy dầm bÆ¡i qua sông. Nó sang qua nhà ngoại, méc vá»›i ngoại và khóc ở bên ấy - chiá»?u đó, mẹ nó sang dá»— dà nh mấy nó cÅ©ng không vá»?. Ngà y mai anh Sáu phải Ä‘i, đó là đêm cuối cùng của hai anh chị, chị cÅ©ng không muốn bắt nó vá»?.
Sáng hôm sau, bà con bên ná»™i, bên ngoại đến rất đông - Cả con bé cÅ©ng theo ngoại nó vá»?. Anh Sáu phải lo tiếp khách, anh nhÆ° không chú ý đến con nữa. Còn chị Sáu thì lo chuẩn bị đồ đạc cho chồng, chị lo xếp từng chiếc áo, gói ghém đồ đạc vụn vặt và o cái túi nhá»?, chị cứ lúi húi bên chiếc ba lô. Con bé nhÆ° bị bá»? rÆ¡i, lúc đứng và o góc nhà , lúc đứng tá»±a cá»a và cứ nhìn má»?i ngÆ°á»?i Ä‘ang vây quanh ba nó. Vẻ mặt của nó có cái gì hÆ¡i khác, nó không bÆ°á»›ng bỉnh hay nhăn mà y cau có nữa, vẻ mặt nó sầm lại buồn rầu, cái vẻ buồn trên gÆ°Æ¡ng mặt ngây thÆ¡ của con bé trông rất dá»… thÆ°Æ¡ng. Vá»›i đôi mi dà i uốn cong, và nhÆ° không bao giá»? chá»›p, đôi mắt nó nhÆ° to hÆ¡n, cái nhìn của nó không ngÆ¡ ngác, không lạ lùng, nó nhìn vá»›i vẻ nghÄ© ngợi sâu xa.
�ến lúc chia tay, mang ba lô lên vai, sau khi bắt tay hết m�i ngư�i, anh Sáu mới đưa mắt nhìn con, thấy nó đứng trong góc nhà .
Chắc anh cũng muốn ôm con, hôn con, nhưng hình như cũng lại sợ nó giẫy lên lại b� chạy, nên anh chỉ đứng nhìn nó. Anh nhìn nó với đôi mắt trìu mến lẫn buồn rầu. Tôi thấy đôi mắt mênh mông của con bé bỗng xôn xao.
-Thôi! Ba đi nghe con! - Anh Sáu khe khẽ nói.
Chúng tôi, má»?i ngÆ°á»?i - kể cả anh, Ä‘á»?u tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi. NhÆ°ng tháºt lạ lùng, đến lúc ấy, tình cha con nhÆ° bá»—ng nổi dáºy trong ngÆ°á»?i nó, trong lúc không ai ngá»? đến thì nó bá»—ng kêu thét lên:
-Ba... a... a... ba!
Tiếng kêu của nó nhÆ° tiếng xé, xé sá»± im lặng và xé cả ruá»™t gan má»?i ngÆ°á»?i, nghe tháºt xót xa. Ã?ó là tiếng "Ba" mà nó cố đè nén trong bao nhiêu năm, tiếng "Ba" nhÆ° vỡ tung ra từ lòng nó, nó vừa kêu vừa chạy xô tá»›i, nhanh nhÆ° má»™t con sóc, nó chạy thót lên và dang hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó.
Nó vừa ôm chặt lấy cổ ba nó vừa nói trong tiếng khóc:
-Ba! Không cho ba đi nữa! Ba ở nhà với con!
Ba nó bế nó lên - nó hôn ba nó cùng khắp. Nó hôn tóc, hôn cổ, hôn vai và hôn cả vết thẹo dà i bên má của ba nó nữa.
Trong lúc đó, ngoại nó cho tôi biết, đêm qua, bà đã tìm hiểu được vì sao nó không chịu nháºn ba nó. Bà há»?i:
-Ba con, sao con không nháºn?
-Không phải - đang nằm mà nó cũng giẫy lên.
-Sao con biết là không phải? Ba con đi lâu, con quên rồi chứ gì?
-Ba không giống, cái hình ba chụp với má,
- Sao không giống, đi lâu, ba con già hơn trước thôi.
-CÅ©ng không phải già , mặt ba con không có cái thẹo trên mặt nhÆ° váºy.
?/font> ra váºy, bây giá»? bà má»›i biết. Té ra nó không nháºn ba nó vì là cái vết thẹo, và bà nó cho biết, ba nó Ä‘i đánh Tây bị Tây bắn bị thÆ°Æ¡ng - bà nhắc lại tá»™i ác mấy thằng Tây ở đồn đầu và m cho nó nhá»›. Nghe bà kể nó nằm im, lăn lá»™n và thỉnh thoảng lại thở dà i nhÆ° ngÆ°á»?i lá»›n. Sáng hôm sau, nó lại bảo ngoại Ä‘Æ°a nó vá»?. Nó vừa nháºn ra thì ba nó đã đến lúc phải Ä‘i rồi.
Trong lúc đó, nó vẫn ôm chặt lấy ba nó. Không ghìm được xúc động và không muốn cho con thấy mình khóc, anh Sáu một tay ôm con, một tay rút khăn lau nước mắt, rồi hôn lên mái tóc con:
-Ba đi rồi ba v� với con.
-Không! - Con bé hét lên, hai tay nó xiết chặt lấy cổ, chắc nó nghĩ hai tay không thể giữ được ba nó, nó dang cả hai chân rồi câu chặt lấy ba nó, và đôi vai nh� bé của nó run run.
Nhìn cảnh ấy, bà con xung quanh có ngÆ°á»?i không cầm được nÆ°á»›c mắt, còn tôi bá»—ng thấy khó thở nhÆ° có bà n tay ai nắm lấy trái tim tôi. Tôi bá»—ng nảy ra ý nghÄ©, muốn bảo anh ở lại và i hôm. NhÆ°ng tháºt khó, chúng tôi chÆ°a biết mình sẽ Ä‘i táºp kết hay ở lại. Chúng tôi cần vá»? đúng ngà y, nháºn lệnh để kịp chuẩn bị. Thế là đến lúc phải Ä‘i rồi, má»?i ngÆ°á»?i phải xúm lại vá»— vá»? nó, mẹ nó bảo:
-Thu! �ể ba con đi. Thống nhất rồi ba con v�.
Bà ngoại nó vừa vuốt tóc nó vừa dỗ:
-Cháu của ngoại gi�i lắm mà ! Cháu để ba cháu đi rồi ba sẽ mua v� cho cháu một cây lược.
Con bé lại ôm chầm ba nó một lần nữa và mếu máo:
-Ba v�! Ba mua cho con một cây lược nghe ba! - Nó nói trong tiếng nấc, vừa nói vừa từ từ tuột xuống.
Sau đó hai chúng tôi trở lại miá»?n Ã?ông. Chúng tôi là cán bá»™ Ä‘oà n thể, chúng tôi không Ä‘i táºp kết. Từ năm năm mÆ°Æ¡i tÆ° đến năm mÆ°Æ¡i tám, năm mÆ°Æ¡i chÃn và những năm khó khăn, các bạn đã biết rồi. Vá»? công việc và đá»?i sống ở rừng, tôi có thể kể cho đến sáng, có đêm bị biệt kÃch vây bắt đến ba lần, có ngà y không gạo ăn, ăn toà n là bắp, nhÆ°ng thôi, đó là chuyện khác. Tôi xin trở lại mối tình cha con của bạn tôi. Những đêm rừng, nằm trên võng mắc chỉ thấy tấm ny lông nóc, lúc nhá»› con, anh cứ ân háºn sao mình lại đánh con. Ná»—i khổ đó cứ giầy vò anh - má»™t hôm hai đứa Ä‘ang rì rầm kể, anh bá»—ng ngồi báºt dáºy:
- Phải rồi! ở rừng nà y, ngư�i ta thỉnh thoảng có bắn voi, mình phải là m một cây lược bằng ngà cho con bé mới được.
Và anh ao Æ°á»›c có má»™t khúc ngà , má»™t khúc ngà voi. Tháºt may mắn, sau đó không lâu, vì thiếu thức ăn, anh em nghÄ© đến chuyện Ä‘i săn, Ä‘i săn bằng tên thuốc chá»› không phải bằng súng. Lúc đó rừng vẫn còn phải giữ im lặng. Tháºt ra thì anh em không Ä‘i săn voi, nhÆ°ng tình cá»? lại gặp nó. Anh em định thả nó, nhÆ°ng anh Sáu quyết định bắn.
Tôi hãy còn nhớ buổi chi�u hôm đó - buổi chi�u sau một ngà y mưa rừng, gi�t mưa còn đ�ng trên lá, rừng sáng lấp lánh. �ang ngồi là m việc dưới tấm ny lông nóc, tôi bỗng nghe tiếng kêu. Từ con đư�ng mòn chạy lẫn trong rừng sâu, anh hớt hải chạy v�, tay cầm khúc ngà đưa lên khoe với tôi. Mặt anh hớn hở như một đứa trẻ được quà .
Sau đó anh lấy vá»? đạn hai mÆ°Æ¡i ly của Mỹ, Ä‘áºp má»?ng là m thà nh má»™t cây cÆ°a nhá»?, cÆ°a khúc ngà thà nh từng miếng nhá»?. Những lúc rá»—i, anh cÆ°a từng chiếc răng lược, tháºn trá»?ng, tá»· mỉ và cố công nhÆ° ngÆ°á»?i thợ bạc. Chẳng hiểu sao tôi thÃch ngồi nhìn anh là m và cảm thấy vui vui khi thấy bụi ngà rÆ¡i má»—i lúc má»™t nhiá»?u. Má»™t ngà y, anh cÆ°a được má»™t và i răng. Không bao lâu sau, cây lược được hoà n thà nh. Cây lược dà i Ä‘á»™ hÆ¡n má»™t tấc, bá»? ngang Ä‘á»™ ba phân rưỡi, cây lược cho con gái, cây lược dùng để chải mái tóc dà i, cây lược chỉ có má»™t hà ng răng thÆ°a. Trên sóng lÆ°ng lược có khắc má»™t hà ng chữ nhá»? mà anh đã gò lÆ°ng, tẩn mẩn khắc từng nét: "Yêu nhá»› tặng Thu, con của ba". Cây lược ngà ấychÆ°a chải được mái tóc của con, nhÆ°ng nó nhÆ° gỡ rối được phần nà o tâm trạng của anh. Những đêm nhá»› con, anh Ãt nhá»› đến ná»—i hối háºn đánh con, nhá»› con, anh lấy cây lược ra ngắm nghÃa rồi mà i lên tóc cho cây lược thêm bóng, thêm mượt. Có cây lược, anh cà ng mong gặp lại con. NhÆ°ng rồi má»™t chuyện không may xảy ra. Má»™t ngà y cuối năm năm mÆ°Æ¡i tám, năm đó ta chÆ°a võ trang - trong má»™t tráºn cà n lá»›n của quân Mỹ - ngụy, anh Sáu bị hy sinh. Anh bị viên đạn của máy bay Mỹ bắn và o ngá»±c. Trong giá»? phút cuối cùng, không còn đủ sức trăng trối lại Ä‘iá»?u gì, hình nhÆ° chỉ có tình cha con là không thể chết được, anh Ä‘Æ°a tay và o túi, móc cây lược, Ä‘Æ°a cho tôi và nhìn tôi má»™t hồi lâu. Tôi không đủ lá»?i lẽ để tả lại cái nhìn ấy, chỉ biết rằng, cho đến bây giá»?, thỉnh thoảng tôi cứ nhá»› lại đôi mắt của anh.
- Tôi sẽ mang vá»? trao táºn tay cho cháu.
Tôi cúi xuống nhìn anh và khẽ nói. �ến lúc ấy, anh mới nhắm mắt đi xuôi.
Các bạn ạ! Trong những ngà y Ä‘en tối ấy, ngÆ°á»?i sống phải sống bà máºt thì cÅ©ng đã Ä‘Ã nh má»™t lẽ, còn ngÆ°á»?i chết cÅ©ng phải chết bà máºt nữa. Má»™ của anh không thể đắp cao lên được - tìm thấy mồ mả, chúng sẽ Ä‘Ã o lên và tìm ra dấu vết - cho nên ngôi má»™ của anh là ngôi má»™ bằng, bằng phẳng nhÆ° mặt rừng váºy. Tôi lấy dao khắc và o má»™t gốc cây rừng cạnh chá»— anh nằm là m dấu cho dá»… nhá»›.
Sống nhÆ° thế và chết nhÆ° thế, há»?i váºy là m sao mà chịu được? Chúng ta buá»™c phải cầm súng.
Sau khi có căn cứ khá an toà n, ngÆ°á»?i nhà tôi có đến thăm. Tôi định gởi cây lược ngà vá»? cho cháu Thu. NhÆ°ng chị Sáu và cháu Thu không còn ở là ng nữa. Qua những lần tố cá»™ng, những tráºn cà n, những tráºn đốt là ng dồn dân của bá»?n Mỹ, không có mấy năm mà là ng nÆ°á»›c tan tác Ä‘i nhiá»?u lắm. Má»—i ngÆ°á»?i Ä‘i má»—i nÆ¡i chẳng ai được tin ai. NgÆ°á»?i nhà tôi bảo có lúc nghe chị Sáu chạy lên Sà i Gòn, có lúc lại nghe chị Sáu lại quay vá»? Ã?ồng Tháp, vì thế mà tôi giữ mãi cây lược của cháu.
Tôi cầm cây lược nhìn ngắm, lòng thấy bùi ngùi.
Trong lúc đó tiếng máy vẫn nổ giòn, và tôi lại muốn nhìn rõ cô giao liên - ngÆ°á»?i Ä‘ang giữ sinh mạng của mình. Ã?êm không tối, cÅ©ng không sáng, ná»?n trá»?i trà n qua nhiá»?u lá»›p mây má»?ng, rải rác má»™t và i chòm sao. Trá»?i sáng máºp má»? - Tôi chỉ nhìn thấy được dáng ngÆ°á»?i của cô giao liên, gÆ°Æ¡ng mặt nhÆ° hÆ¡i tròn và má»™t đôi mắt, đôi mắt của ngÆ°á»?i con gái tháºt là khó tả. Chẳng hiểu cá»› sao, từ cái ánh mắt ấy, tôi dần dần thấy má»™t ngÆ°á»?i quen, quen lắm. Tôi cố nhá»›, nhá»› không ra, tôi thấy mình lẩn thẩn.
Bỗng có tiếng kêu thất thanh:
- Máy bay !
- Máy bay !
Xuồng li�n chòng chà nh, như có ngư�i định lao xuống, ngư�i nhốn nháo và nhi�u tiếng lao nhao lên:
- Tấp và o !
- �âu?
- Ã?èn nó ở phÃa sau kìa!
- Tấp và o, tấp và o. Phản lực!
Cô giao liên cho máy nổ nh� dần, quay lại sau một lúc rồi bảo:
- Không phải đâu, sao trên tr�i đó mà .
Trong lúc má»?i ngÆ°á»?i Ä‘ang lo, có ngÆ°á»?i hoảng hốt, có ngÆ°á»?i định nhảy thì giá»?ng của cô bình tÄ©nh nhÆ° váºy đó. Có ngÆ°á»?i chÆ°a tháºt tin, nhÆ°ng trÆ°á»›c thái Ä‘á»™ thản nhiên của cô, má»?i ngÆ°á»?i lại ngồi yên. "Sao trên trá»?i đó mà ", giá»?ng nói nhá»? nhẹ và ngá»?t ngà o. Và cô lại cho máy nổ to.
Sau mấy ngà y Ä‘i bá»™, được ngồi trên chiếc xuồng máy tháºt là thÃch thú. NhÆ°ng nghÄ© đến máy bay, tôi lại thấy phiá»?n. Tiếng máy Ä‘uôi tôm nổ to quá nhÆ° át cả tiếng máy bay. May mà gặp cô giao liên bình tÄ©nh, cô mà rối, chắc có ngÆ°á»?i đã nhảy rồi, xuồng chắc cÅ©ng chìm mất. Tôi cố không nghÄ© gì khác, táºp trung lắng nghe tiếng máy bay.
Xuồng bắt đầu và o má»™t quãng kinh trống, hai bên bá»? không có má»™t ngôi nhà , xa xa má»™t chòm tre, má»™t lùm cây, hai bên là cánh đồng hoang. Tôi sốt ruá»™t muốn cho xuồng lao nhanh hÆ¡n. Hình nhÆ° hiểu tâm trạng tôi, cô cho máy nổ to. Sóng trÆ°á»›c mÅ©i xuống trà o lên kéo thà nh những đợt sóng dà i, là m run rẩy đám cá»? hai bên bá»?, vá»— báºp bá»?nh các giá»? lục bình và các đám nghá»?(2) má»?c hoang.
Trong lúc má»?i ngÆ°á»?i Ä‘ang yên tâm, Ä‘ang thÃch thú ngồi trên chiếc xuồng lao nhanh thì cô giao liên tắt máy báo tin:
- Máy bay!
Cô vừa nói vừa tấp sát lại bụi tre. Chiếc xuồng sau cÅ©ng tấp lại. Rõ rà ng là có tiếng máy bay, tiếng cánh quạt "lạch bạch" của đám trá»±c thăng Mỹ. Tôi chẳng biết cái lá»— mÅ©i của cô thÃnh đến cỡ nà o, còn cái tai của cô rõ là thÃnh tháºt, tiếng máy bay lẫn trong tiếng máy Ä‘uôi tôm, tháºt khó nghe.
Xuồng chòng chà nh, có ngư�i chới với muốn té:
- Nó còn xa lắm! - Cô trấn tÄ©nh chúng tôi - Các bác, các chú bÆ°á»›c lên phân tán má»?ng, tìm núp và o chá»— kÃn. Nếu nó có soi tá»›i các bác, các chú nhá»› đừng Ä‘á»™ng Ä‘áºy - Trong lúc cô nói, anh em khách đã vá»?t lên bá»? hết rồi. Tôi là ngÆ°á»?i cuối cùng. Tôi vừa bÆ°á»›c lên thì cô bảo:
- Bác cứ ở đây Ä‘i. Xuồng Ãt ngÆ°á»?i không sao!
Nếu má»™t ngÆ°á»?i nà o khác bảo nhÆ° váºy, tôi chắc không nghe. TrÆ°á»›c thái Ä‘á»™ của cô, ngồi cùng má»™t chiếc xuồng vá»›i cô tôi thấy vững hÆ¡n ngồi trong công sá»±.
�ám trực thăng Mỹ từ đầu kinh soi lần lần tới, tiếng động cơ của nó rầm rộ, như hà ng chục chiếc tầu thủy đang chạy. ánh sáng ng�n đèn soi của nó mỗi lúc một gần. B�n Mỹ, ngụy thư�ng đi ba chiếc, một chiếc tìm ngư�i, tìm mục tiêu, còn hai chiếc soi đèn thì bắn.
- Lấy lá cây che kÃn, đừng Ä‘á»™ng Ä‘áºy nhé! - Cô lại nhắc tôi.
Ã?ó là lần đầu tiên tôi bị trá»±c thăng soi, khi ngá»?n đèn của nó soi qua - cái thứ ánh sáng chói chang và tiếng cánh quạt Ä‘áºp trên đầu, tôi thấy xuồng mình rõ quá, tôi thấy cái be dà i, thấy những lá»— trống của ba lô dÆ°á»›i lá»›p lá ngụy trang, thấy cá»? quặn lên nhÆ° trong má»™t cÆ¡n lốc, tôi nghÄ©: "Thôi chết rồi". Tôi rút vai thu mình cho nhá»? lại. NhÆ° Ä‘oán được tâm trạng của tôi, cô lại nhắc:
- Nó không thấy rõ mình như mình thấy mình đâu!
Lần nà y, l�i cô nói với tôi không hiệu quả nữa. Phút chốc tôi lại muốn lao xuống nước. Nhưng tôi kịp trấn tĩnh.
Rồi cái ánh sáng ma quỷ ấy xa dần với tiếng động cơ rầm rộ mỗi lúc mỗi xa. �êm lại m� m� đi. Tôi vẫn ngồi im vì còn lo nó quay trở lại. Cô giao liên nói như an ủi tôi:
- Nó là m coi dữ váºy, nhÆ°ng nó chẳng thấy cái gì đâu. Miá»…n là mình bình tÄ©nh, đừng Ä‘á»™ng Ä‘áºy - Ã?oạn cô nhìn ra cánh đồng, gá»?i anh em khách. Anh em có ngÆ°á»?i Æ°á»›t nhem, vừa thay quần áo, vừa chá»i rủa. Xuồng lại nổ máy.
Quá ná»a đêm, Ä‘oà n chuyển lên Ä‘i bá»™ - Chúng tôi Ä‘i men theo bá»? mẫu, băng qua cánh đồng, bá»? mẫu chá»— bùn lầy, chá»— lồi lõm, chá»— nhầy nhụa, chúng tôi Ä‘i sát và o nhau và hầu nhÆ° thay phiên nhau trượt té váºy. - NgÆ°á»?i nà y Ä‘ang lom khom ngồi dáºy, ngÆ°á»?i khác lại đánh "ạch" ngã xuống ruá»™ng, chúng tôi, dép cầm tay, mò mẫn Ä‘i từng bÆ°á»›c, cứ thế mà đi. Gần đến bá»? sông, giao liên cho chúng tôi dừng lại, phái trinh sát Ä‘i bám Ä‘Æ°á»?ng.
Hai trinh sát Ä‘i khoảng hai mÆ°Æ¡i phút thì đụng biệt kÃch. Lần nà y bá»?n nó không nằm phục trong đám vÆ°á»?n dá»?c bá»? kinh, nó chồm ra ngoà i ruá»™ng. Súng nổ tá»›i tấp. Ã?ạn rÃt veo véo qua đầu chúng tôi.
- Nằm xuống! Cô giao liên ra lệnh - Anh Tư dẫn khách đi, tôi ở lại.
Chẳng hiểu sao, lúc đó tôi muốn kéo cô cùng Ä‘i. Qua giá»?ng phân công của cô, tôi Ä‘oán cô là nhóm trưởng. Vừa nghe tiếng cô, nhìn lại cô đã vụt chạy đâu rồi. Ã?ạn Ä‘an thà nh lÆ°á»›i rÃt qua đầu chúng tôi, rÆ¡i "chéo chéo" trên mặt ruá»™ng, khiến chúng tôi phải nằm dán ngÆ°á»?i và o bá»? mẫu không sao ngóc đầu lên được.
Trong lúc đó, phÃa bên trái, bá»—ng có nhiá»?u tiếng "cạc bin" nổ. Láºp tức Ä‘Æ°á»?ng đạn bay vá»? hÆ°á»›ng đó. Tôi Ä‘oán biết, cô giao liên Ä‘ang dẫn Ä‘Æ°á»?ng đạn bay vá»? mình.
- Chạy ! - Anh Tư, ngư�i giao liên ra lệnh. �oà n khách chúng tôi li�n v�t lên. Tôi không phải là ngư�i dạn súng cho lắm, nhưng lúc đó, tôi không thấy lo cho mình nữa, tôi cứ nghĩ đến cô giao liên. �oà n khách chúng tôi - không hà ng ngũ, chạy bừa qua ruộng lúa, đâm thẳng ra ven cây, rồi vượt qua sông.
Tiếng súng mỗi lúc một dữ dội. Tôi cố lắng nghe tiếng "cạc bin" của cô, nhưng không tà i nà o nghe được, lòng cứ xôn xang.
Nhá»? có tiếng súng biệt kÃch mà chúng tôi đến rặng cây là ng rất sá»›m. Anh em bên kia trạm - trạm L. A, cÅ©ng vừa đến, không phải chá»? lâu.
Ã?oà n táºp hợp lại trong má»™t đám dứa bị chất Ä‘á»™c hóa há»?c, tà u lá lÆ¡ thÆ¡, trống trải. Ã?oà n khách còn đủ mặt, có má»™t và i ngÆ°á»?i bị mất dép, có ngÆ°á»?i qua sông bị trôi ba lô. Còn tôi, già mà hãy còn cứng. Tôi chả mất má»™t món gì.
Ai cÅ©ng mệt má»?i, anh em giao liên cho chúng tôi nằm nghỉ đến sáng. Có ngÆ°á»?i không cần phải mắc võng, cÅ©ng chẳng trải ni lông, nằm váºt xuống đất, lấy bòng là m gối, ngáy pho pho. Còn tôi, vì nhiá»?u ná»—i, nên cứ lÆ¡ mÆ¡. Tôi Ä‘ang trên Ä‘Æ°á»?ng vá»? tỉnh nhà . Là ng nÆ°á»›c đâu còn nhÆ° xÆ°a nữa. NgÆ°á»?i ta bị rá»?i nhà , bị dồn và o các trại táºp trung, rồi ngÆ°á»?i ta lại phá ra, cả vÆ°á»?n tược cÅ©ng thay đổi. Tôi nghe nói váºy, nhÆ°ng không thể hình dung ra được. Tôi cứ nhá»› lại cảnh cÅ©. Nhá»› những lần trở vá»?, nhá»› cảnh chia tay của cha con anh Sáu mà cây lược tôi vẫn còn giữ đây. Trong khi nghÄ© miên man, đôi lúc tôi chợt nhá»› đến anh em ở lại chặn bá»?n biệt kÃch. Nhất là cô giao liên. Chẳng hiểu cô bé và anh em giao liên ra sao. Mệt quá rồi tôi cÅ©ng thiếp Ä‘i...
Nghe đâu đây có tiếng chân Ä‘i, tiếng ngÆ°á»?i nói, tiếng cÆ°á»?i đùa. Tôi chợt tỉnh dáºy, thấy trá»?i đã đâm mây ngang, mà n đêm nhÆ° vén dần ra cánh đồng. Tôi thấy má»™t nhóm ngÆ°á»?i, chẳng nghe há»? nói gì, nhÆ°ng biết là há»? Ä‘ang kể lại những chuyện sôi nổi. Và tôi nhìn thấy, cô giao liên, quần áo cô bùn đất bê bết và đẫm Æ°á»›t. Thế là há»? vá»? kịp rồi.
Tôi vừa đến há»? cÅ©ng vừa chìa tay ra. Bây giá»? tôi má»›i nhìn rõ cô. Cô vừa chặn địch, vừa bÆ°á»›c ra khá»?i chá»— nguy hiểm mà mặt cứ phÆ¡i phá»›i. Mặc dù nÆ°á»›c da cô bị rám nắng, tôi trông cô không quá hai mÆ°Æ¡i tuổi. Con gái hai mÆ°Æ¡i tuổi không thể có cặp mắt trong sáng nhÆ° thế, và cô má»›i ngây thÆ¡ là m sao, cô vẫn còn Ä‘eo bông tòn ten, cô Ä‘i dần vá»? phÃa tôi, tôi bá»—ng muốn tá»? lòng mến phục của tôi đối vá»›i cô, cả lòng cảm Æ¡n nữa. NhÆ°ng chẳng lẽ lại nói nhÆ° váºy, tôi mỉm cÆ°á»?i chà o cô và là m quen:
- Nà y cháu. Bác lo cho cháu quá! Cháu thứ mấy?
- Dạ cháu thứ hai.
- Sao bác lại nghe có ngư�i kêu cháu là chị út? Chắc là cháu đã có...
- Dạ không! - Cô giao liên cháºn câu nói của tôi lại - cháu vừa thứ hai vừa thứ út vì cháu là con má»™t mà !
- Cháu là ngư�i ở là ng nà o mà sao bác thấy quen quen.
- Dạ cháu ở Cù Lao Giêng!
Nghe đến tên là ng, tôi bá»—ng giáºt mình. Nhìn cái đôi mắt cô bé, ngá»±c tôi bá»—ng pháºp phồng, và nhÆ° có linh tÃnh, tôi liá»?n há»?i lại, há»?i dồn dáºp:
- Có phải Cù Lao Giêng, quáºn Chợ Má»›i, tỉnh Long Châu Sa không váºy cháu?
- Dạ phải.
- Cháu tên gì?
- Cháu tên Thu.
- Thu à ? Tôi lặp lại và kinh ngạc .
Tôi lặp bặp h�i tiếp:
- Có phải ba cháu là Sáu, má cháu là Bình phải không?
Cô bé kinh ngạc đến nỗi không nói được nữa, nó mở tròn mắt nhìn khắp ngư�i tôi. Trong lúc đó, anh em giao liên trạm L.A. kêu khách chuẩn bị lên đư�ng. Nhưng tôi chẳng để ý cũng chẳng muốn nghe, tôi quay lại và bảo:
- Ch� tôi một chút.
Tôi quay lại cô bé. Cả hai ngư�i vẫn còn ngạc nhiên. Cô bé vẫn tròn mắt nhìn tôi, đúng, đúng, đúng là đôi mắt của con cháu. Tôi thầm nghĩ, và bảo:
- Có phải không cháu?
- Dạ... Sao bác biết?
Tôi cố nén xúc động nhưng cũng lặp bặp nhắc lại:
- Bác là bác Ba đây nà y. Cháu có còn nhớ lúc ba cháu đi, ba cháu có hứa mua cho cháu cây lược không?
Cô cháu khe khẽ gáºt đầu: "Dạ nhá»›, dạ nhá»›".
Các bạn ạ! Trong kháng chiến có những cuá»™c gặp gỡ tháºt tình cá»?! Tôi vừa nhìn cháu, vừa móc túi lấy ra cây lược.
- Ba cháu gởi cho cháu cây lược ngà nà y đây. Cây lược nà y do ba cháu là m.
Ã?ôi mắt của cháu lại to tròn hÆ¡n, mặt xúc Ä‘á»™ng đến thẫn thá»?. Cháu Ä‘Æ°a tay nháºn cây lược. Cây lược nhÆ° đánh thức ká»· niệm ngà y chia tay, ngá»±c cháu pháºp phồng. Thấy cháu nhìn ngắm cây lược, tim tôi bá»—ng nhói Ä‘au. Tôi biết cháu Ä‘ang bà ng hoà ng trÆ°á»›c hạnh phúc bất ngá»?, tôi không muốn là m gì xao Ä‘á»™ng đến hạnh phúc của cháu, tôi thấy cần phải nói dối:
- Ba cháu vẫn khoẻ, ba cháu không v� được, nên gởi cho bác.
Cháu Thu li�n chớp mắt nhìn tôi, môi mấp máy run run:
- Chắc là bác lầm, cây lược nà y không phải của ba cháu.
Tôi đâm ra thất v�ng, hoang mang nữa, tôi h�i lại:
- Ba cháu tên Sáu, má cháu tên Bình phải không?
- Dạ phải - Hình như cháu muốn khóc, mắt cháu đ� hoe nhưng cố nén và nói:
- Nếu cháu không lầm thì chắc bác sợ cháu buồn nên bác nói giấu cháu. Cháu biết cha cháu chết rồi. - Cháu chớp mắt, hai gi�t lệ ứa ra, vỡ trà n qua đôi mắt - Cháu chịu đựng được, bác đừng ngại, cháu nghe tin ba cháu chết đã hai năm rồi, sau đó thì cháu xin má cháu đi giao liên...
Cháu còn muốn nói gì nữa, nhưng gi�ng bị tắc nghẹn đầu cúi xuống, mái tóc khẽ run run. Còn tôi , tôi lỡ nói dối, nên chẳng biết thế nà o nữa, đà nh im lặng.
Trong khi đó, anh em trong đoà n táo tác g�i tôi, giục tôi đi. Không thể nán lại được nữa, tôi đà nh phải vội và ng h�i xin cháu địa chỉ, h�i thăm qua mẹ cháu và bà con.
Nỗi mừng gặp gỡ bất ng� khiến tôi chưa hết bà ng hoà ng thì lại phải chia tay. Nhìn cháu tôi bỗng buột miệng nói:
- Thôi, ba đi nghe con!
Tôi không nghe cháu đáp lại, chỉ thấy đôi môi tái nhợt của cháu mấp máy.
Ã?i được má»™t quãng xa nhìn lại, tôi thấy cháu cố Ä‘i theo tôi má»™t Ä‘oạn Ä‘Æ°á»?ng. Cháu dừng lại trên bá»? mẫu những đợt sóng lúa xanh nhá»? nối Ä‘uôi nhau dáºp dá»?n nhÆ° chạy đến vá»— vá»? cháu. Sau lÆ°ng cháu là đám dừa bị chất Ä‘á»™c hóa há»?c mà tà u lá chỉ còn những cá»?ng khô nhÆ° những chiếc xÆ°Æ¡ng cá khổng lồ treo lủng lẳng, Ä‘á»?t non vừa má»›i đâm lên, xa trông nhÆ° má»™t rừng gÆ°Æ¡m.
Lúc chia tay, tôi không nghe cháu g�i tôi là ba. Nhưng những lúc nằm một mình, nhớ lại thì tôi nghe tiếng g�i "ba" của cháu, và tiếng "ba" như vang lên từ trong tâm tôi.
1966
1) Dây xÃch.
(2) Một loại cây m�c từng cụm, lá như dong ri�ng.