Sao lưu và phục hồi dữ liệu trong Windows 2000, XP, 2003

Bạn đã m�?i mệt với việc cài lại Windows sau mỗi trận oanh tạc của virus? Bạn đang phải đối mặt với nguy cơ dữ liệu quý giá lưu trong ổ cứng sẽ tan theo mây khói?

Thực tế cho thấy có rất nhi�?u trư�?ng hợp ổ cứng máy tính đột nhiên ngừng hoạt động, hay nói đơn giản là "đã chết", mà chẳng có nguyên nhân rõ rệt nào. Và khi đi�?u này xảy ra, kể cả ỗ cứng của bạn vẫn trong th�?i gian bảo hành, bạn vẫn là ngư�?i thiệt thòi vì không có một nhà sản xuất nào lại bảo hành cho dữ liệu được lưu trữ trong ổ đĩa. Giải pháp duy nhất của bạn là nh�? tới dịch vụ phục hồi dữ liệu, nhưng số ti�?n bạn phải trả cũng khá đắt đ�?. Chính vì vậy, khi sự an toàn của dữ liệu được đặt lên hàng đầu thì việc sao lưu (backup) chúng trở nên vô cùng quan tr�?ng.

I. Sao lưu dữ liệu

* Phương pháp sao lưu 1: Chụp hình ổ đĩa

Phương pháp chụp hình ổ đĩa để sao lưu dữ liệu thực chất là tạo ra một bản copy phân ổ tương tự (một phần hoặc tất cả không gian ổ cứng để hệ đi�?u hành có thể truy cập dưới dạng ổ logic, như ổ C: chẳng hạn) và lưu trữ chúng ở vị trí nào đó. Thư�?ng những file hình khi tạo ra bằng phương pháp này đ�?u ở dạng nén, do vậy nó chiếm ít dung lượng hơn so với các file gốc. Trong trư�?ng hợp xảy ra sự cố, các file này có thể hồi phục thành một ổ cứng mới; và trong hầu hết trư�?ng hợp, chúng sẽ hồi phục lại nguyên trạng ổ đĩa cũ tại th�?i điểm file hình được tạo ra.

"Chụp hình" thư�?ng là tính năng của một số sản phẩm phần m�?m như Norton Ghost của Symantec. Chúng được dùng để cài đặt và cấu hình một lượng lớn máy tính trong mạng LAN với các tính năng tương tự nhau. Một quản trị viên sẽ cài đặt hệ thống và những chương trình cần thiết trên một máy tính, đảm bảo sao cho m�?i thứ hoạt động trong tình trạng bình thư�?ng, và sau đó sẽ tạo ra một file hình của hệ thống đó để lưu trữ trên máy chủ.

Khi sử dụng đĩa khởi động với phần m�?m chụp ổ đĩa, các máy tính trong mạng sẽ truy cập tới file hình hệ thống của máy chủ và "bắt chước" cấu hình tương tự. Bằng cách làm này, quản trị viên sẽ tiết kiệm được rất nhi�?u th�?i gian thay vì phải cài đặt từng máy riêng rẽ trong hệ thống.

Chụp ổ đĩa là phương pháp tốt nhất để bảo vệ dữ liệu trước nguy cơ hệ thống "sụp đổ" không thể cứu vãn. Ảnh được tạo ra sẽ hoàn toàn tương tự với bản gốc. Tuy nhiên, mỗi phương pháp đ�?u có hạn chế chung, chẳng hạn như phương pháp này còn tồn tại 2 hạn chế:

+ Thứ nhất, các file hình có dung lượng khá lớn và mất th�?i gian tạo ra. Nếu sử dụng ổ ghi CD-R để tạo một file hình hoàn chỉnh, bạn có thể sẽ phải mất vài chiếc đĩa CD.

+ Thứ hai, quan tr�?ng hơn cả là các file hình chỉ chụp được trạng thái máy tính khi nó được tạo ra; còn nếu sau khi bạn đã cài đặt thêm phần m�?m hoặc tiến hành một vài thay đổi, thì file hình đó sẽ không thể lưu được các thay đổi này.

Nâng cấp file hình hàng ngày không phải là phương pháp mang tính thực tiễn. �?ể giải quyết vấn đ�? này, giải pháp tốt nhất là kết hợp giữa chụp hình ổ đĩa với các phương pháp sao lưu dữ liệu truy�?n thống.

* Phương pháp sao lưu 2: Lưu file và đư�?ng dẫn

V�? cơ bản, lưu trữ có nghĩa là sao chép các file và thư mục ra một số phương tiện dự phòng như: ổ cứng, đĩa m�?m, đĩa CD... . Phần m�?m sao lưu sẽ tạo ra một file nén để lưu trữ tất cả các file và đư�?ng dẫn được backup. Phương pháp này có thể tiết kiệm được không gian ổ đĩa và ngăn không cho truy cập vào các file sao lưu trừ khi cần thiết. Thuận tiện lớn nhất của phương pháp này là dễ tiến hành mà không cản trở những thao tác bạn đang tiến hành trên máy. Sao lưu dữ liệu quan tr�?ng từ các đư�?ng dẫn cụ thể rất dễ tiến hành, và hầu hết các phần m�?m sao lưu (gồm cả những công cụ được tích hợp sẵn trong WinXP) đ�?u cho phép bạn có thể lên kế hoạch triển khai công việc backup. Thậm chí nếu muốn, bạn có thể "giao" cho máy tính đảm nhận công việc này. Hầu hết các phần m�?m backup sẽ theo dõi các đư�?ng dẫn và file bạn cần lưu, và chỉ lưu các thay đổi kể từ lần sao lưu cuối cùng.

* Sao lưu trong Windows XP

Windows XP được trang bị những tính năng sao lưu và phục hồi dữ liệu khá hiệu quả. Ngư�?i dùng XP Professional sẽ tìm thấy chương trình này tại thư mục: Start/programs/accessories/system tools/backup; trong khi đó, ngư�?i dùng XP Home phải cài đặt chúng từ đĩa CD.

Tính năng này sẽ cho phép bạn có thể sao lưu các file lựa ch�?n trước, hoặc chỉ định rõ từng file. Bạn cũng có thể tạo một backup toàn hệ thống, gồm cả "�?ĩa m�?m khôi phục hệ thống tự động" (ASR). Cách tốt nhất là kết hợp giữa hai phương pháp.

�?ầu tiên, bạn cần tạo một backup toàn hệ thống (đặc biệt là chụp ảnh ổ đĩa). Ảnh này sẽ cho phép bạn có thể phục hồi hệ thống v�? trạng thái ban đầu trước khi máy tính bị h�?ng hóc.

- Tạo file backup ảnh hệ thống:

�?ể backup toàn bộ hệ thống, bạn cần chạy trình hướng dẫn backup, sau đó ch�?n: "backup files and settings" (sao lưu file và cài đặt), và cuối cùng là: "all information on this computer".

Chú ý: Phương pháp backup này sẽ tạo ra một ảnh tất cả các ổ đĩa trên máy tính. Nếu bạn chỉ muốn backup ổ hệ thống (Csmile_image, thì thay vì sử dụng trình hướng dẫn, bạn nhấn vào "advanced mode" (chức năng nâng cao) khi bắt đầu chương trình backup, và sau đó ch�?n "automated system recovery wizard" (trình phục hồi hệ thống tự động). Phương pháp này sẽ tiến hành các bước tương tự với phương pháp trên, nhưng nó sẽ chỉ backup ổ đĩa chính.

Bạn có thể lưu file ảnh backup hệ thống ngay trên ổ cứng hoặc các phương tiện khác (như đã nói ở trên). Chính vì file backup khác lớn, nên bạn cần phải có kế hoạch sao lưu hợp lý.

Ngay sau khi bạn chỉ định vị trí đặt file hình hệ thống, máy tính sẽ tiến hành thực hiện công việc của mình. Khi quá trình này kết thúc, bạn sẽ thấy một thông báo hiện ra, yêu cầu bạn sao lưu các thông tin hồi phục hệ thống trên một đĩa m�?m 1.44MB (đã format). Chiếc đĩa này rất quan tr�?ng khi bạn cần phục hồi lại hệ thống. Sau khi thực hiện xong các bước này, bạn sẽ tiến hành backup từng phần dữ liêu cá nhân.

- Backup dữ liệu cá nhân:

Do chiếm một dung lượng khá lớn, nên không phải lúc nào phương pháp tạo file hình hệ thống cũng mang tính thực tiễn. Có một cách làm hay là bạn tạo các tệp tin nén nh�?, chứa file và tài liệu cần backup.

Khi hệ thống gặp vấn đ�?, việc đầu tiên bạn cần làm là hồi phục ảnh toàn bộ hệ thống (đã được tạo ra trước đó), và tiếp đến là phục hồi các file lưu gần nhất. Cách làm này có thể tránh mất mát dữ liệu ở mức tối đa.

OK, đã đến lúc bạn sao lưu các file dữ liệu quan tr�?ng, chẳng hạn như "My documents, các shortcut và cài đặt màn hình... �?ể thực hiện thao tác căn bản này, bạn có thể dùng tính năng backup của Windows: Khởi động trình backup và ch�?n lựa phần "backup files and settings" và tiếp đến là "my documents and settings".

Ch�?n vị trí cần lưu file và nhớ rằng trình backup Windows không hỗ trợ ghi trực tiếp vào đĩa CD, do vậy, nếu bạn muốn tiến hành theo cách này, bạn có thể copy file lưu vào một vị trí trên ổ cứng và sau đó burn (ghi) chúng vào đĩa CD.

Khi trình backup hoàn tất, bạn cần tái khởi động lại quá trình. Lần này cần sử dụng lựa ch�?n: "let me choose what to back up". Hãy đánh dấu vào các file hoặc folder bạn cần backup.

Nếu bạn không muốn mất th�?i gi�? với các thao tác backup, bạn hoàn toàn có thể giao "nhiệm vụ" này cho máy tính thực hiện. Ch�?n "Advanced mode" và ch�?n tab "schedule jobs". Kích đúp vào ngày bạn muốn trình backup tự động khởi tạo, và ch�?n "back up selected files, drives or network data", tiếp đến là đánh dấu vào các file hoặc đư�?ng dẫn muốn lưu.

* Thẩm định quá trình backup

Ch�?n vị trí file backup lưu và ch�?n loại backup. Nói chung, trừ khi bạn cần backup một lượng lớn dữ liệu, còn nếu không chỉ sử dụng các cài đặt bình thư�?ng ("normal") để backup tất cả các file. Những cài đặt khác sẽ chỉ backup các file đã thay đổi kể từ lần backup cuối cùng.

Nếu bạn lựa ch�?n chức năng "thẩm định" quá trình backup sau khi nó được hoàn tất, bạn có thể sẽ được yêu cầu bổ sung thêm dữ liệu backup vào file lưu hoặc viết đè lên các file cũ với phần backup mới.

Trong hầu hết trư�?ng hợp, viết đè bao gi�? cũng là lựa ch�?n tốt hơn cả, trừ phi bạn muốn phục hồi các bản copy dữ liệu cũ hơn. Còn bổ sung thêm dữ liệu sẽ chỉ tăng dung lượng file cho mỗi lần thao tác, và hậu quả là dung lượng ổ đĩa sẽ nhanh chóng bị "ngốn" hết.

OK, bạn cần đặt tên và khởi tạo kế hoạch cho trình backup. Hãy chắc chắn rằng nút "later" được ch�?n lựa, và tiếp đến là nhấn "set schedule". Từ đây, bạn có thể lựa ch�?n khoảng th�?i gian hoặc th�?i gian bạn muốn sử dụng cho trình backup (hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng... ) và một số cài đặt khác đối với trình backup tự động. Hãy đặt th�?i gian, nhấn vào nút "OK" và tiếp đến là nút "Next".

Hãy nhập mật khẩu cho tài khoản vì hệ thống sẽ cần chúng để chạy trình backup tự động cho mỗi khoản riêng.

II. Phục hồi dữ liệu

OK, bạn đã làm quen với quá trình backup, công việc bây gi�? là phục hồi chúng.

�?ầu tiên, đối với trư�?ng hợp ổ cứng của bạn bị "chết", bạn sẽ cần phục hồi ảnh hệ thống bằng cách sử dụng đĩa CD Windows XP và đĩa m�?m ASR đã được tạo ra trước đó.

Khởi động hệ thống bằng đĩa CD Windows XP. Ngay sau khi màn hình máy tính hiện màu xanh, một dòng thông báo sẽ hiện thị ở cuối màn hình yêu cầu bạn ấn F2 để khởi động chế độ hồi phục hệ thống tự động. Nhấn F2 và đưa đĩa m�?m vào ổ. Nếu bạn b�? qua bước này, bạn cần thực hiện lại, thư�?ng thì cũng phải 2-3 lần mới thành công.

Hãy chắc rằng ổ đĩa mà bạn muốn là ổ chính của hệ thống cần phải được ch�?n. Vì những lý do hiển nhiên, nên ổ đĩa này không thể là ổ đĩa bạn lưu ảnh hệ thống. Quá trình cài đặt sẽ format tất cả ổ đĩa và tự động quá trình cài đặt.

Khi màn hình phục hồi hệ thống xuất hiện, bạn ch�?n chính xác các file backup và Windows sẽ tự động phục hồi hệ thống v�? th�?i điểm trước đây. Quá trình này có thể sẽ mất khoảng vài phút.

Giả dụ bạn có dữ liệu cá nhân được lưu trữ tại các vị trí riêng biệt, bạn cần khởi tạo trình backup. Ch�?n "restore files and settings", một danh sách các file lưu được tạo ra trước đây sẽ hiển thị bên cửa sổ phía phải. Kích đúp vào file bạn cần phục hồi và hãy đánh dấu vào file đó bên cửa sổ tay trái. Kích vào nút Next. Hệ thống sẽ thông báo cho bạn rằng nó sẽ phục hồi file. Nếu bạn muốn khôi phục chúng vào các vị trí khác nhau, hoặc thẩm định các cài đặt khác, chẳng hạn như viết đè, bạn hãy ch�?n tab "advanced"; còn nếu không, bạn chỉ cần kích vào "Next" để phục hồi các file và đư�?ng dẫn.

* Một số tiện ích backup miễn phí

Nếu bạn không muốn sử dụng những tính năng backup có sẵn trong Windows, bạn có thể dùng một số tiện ích backup miễn phí khác. Tuy nhiên, hầu hết các tiện ích backup này chỉ có chức năng lưu, chứ không có chức năng chụp ảnh hệ thống.

1. ASCOMPBackUpMaker (Download)

BackUp Maker là một tiện ích backup miễn phí tuyệt v�?i. Nó cung cấp khả năng nhanh chóng tạo ra các file backup hoặc tạo lập kế hoạch backup tự động. Tuy nhiên, tính năng vượt trội hơn cả của tiện ích này chính là cho phép ghi file backup trực tiếp vào đĩa CD mà không cần phải sử dụng các trình burn đĩa của bên thứ ba.

2. BASK (Download)

Một công cụ tốt để backup, hồi phục dữ liệu. Tuy giao diện có hơi khó nhìn, nhưng bù lại, BASK lại có những thanh công cụ dễ sử dụng. Nhược điểm của trình phần m�?m này là không thể ghi backup trực tiếp ra đĩa CD.

3. Aethia DBackup (Download)

Dễ sử dụng với các chức năng khởi tạo và phục hồi file nén backup, đặc biệt là khi bạn đã chán ngấy với quá nhi�?u chức năng trong trình backup của Windows. Tuy nhiên, Aethia DBackup không thể tạo lập tác vụ backup định sẵn trong một khoảng th�?i gian.