Tìm hiểu v� "�ồng ti�n lì xì" ngày Tết

Nhớ lại những ngày Tết th�i thơ ấu, lòng luôn náo nức trông ch�, rạo rực để mau đến năm mới, để được mặc quần áo mới, được "đồng ti�n lì xì mừng tuổi" của ông bà, cha mẹ và cả những ngư�i lớn tuổi, được đi đây đi đó, tung tăng ca hát khúc vui Xuân. Các hoạt động của tuổi trẻ, được nhà thơ Hằng Phương khắc hoạ trong buổi sáng đầu năm mới:

""Sáng mồng một, tôi mặc quần áo mới,
Theo mẹ tôi mừng Tết các nhà quen
Lạy bàn th� xong cỗ Tết bưng lên,
Nào nem, bưởi, bánh in rồi bánh tét,
Lại cho trẻ gói giấy phong đ� lét
Tôi ra v� túi rủng rỉnh đầy xu...."



Ngư�i xưa thư�ng có tập tục, sau đêm giao thừa, ngư�i lớn sẽ tặng cho trẻ con những "�ồng ti�n lì xì" để mừng tuổi, mà mãi đến bây gi� phong tục ấy vẫn được duy trì tồn tại, coi như một truy�n thống mang tính lịch sử.

"�ồng ti�n lì xì mừng tuổi đó, trong Cổ thư g�i là "�p tuế ti�n". Xưa kia, "áp tuế ti�n" là những đồng ti�n được x� xâu lại với nhau, cột bằng sợi chỉ đ�, có hình dạng con Rồng hoặc thanh kiếm, phía trên các đồng ti�n có chạm các hình tượng gắn li�n với cuộc sống như chim, hoa, c�... để ở chân chõng hoặc bên cạnh gối ngủ, nhằm ngăn chận tà ma, yêu quái, bảo vệ trẻ em được bình yên. Sau đó, các hình vẽ trên đồng ti�n được biến đổi dần, để trở thành một tập tục mang đậm tính cách dị đoan quái gở.

Căn cứ các sách xưa truy�n lại thì phong tục này xuất hiện vào th�i nhà Minh, nhà Thanh ở Trung Hoa. Nhưng thay vì những xâu ti�n, h� biến đổi thành những bao ti�n lì xì đ�. Qua các sử cũ, ta được biết: những đồng ti�n được đúc bằng đồng hay bằng bạc mà ngày nay rất khó tìm thấy, có chăng là trong sách vở cũ, một đồng "áp tuế" chính thống của Trung Hoa, �ài Loan, Ma cao, Hồng Kông... hiện còn tàng trữ ở Viện bảo tàng Bắc Kinh; �ài bắc... Các đồng ti�n này được thể hiện nhi�u loại khác nhau, gồm nào "ngoại ti�n", nào là "tạp ti�n"... Tuy nhiên, các hình dạng ti�n có chữ hoặc hình ảnh vẫn chiếm đa số, ngư�i ta g�i đó là "cát ngôn ti�n" (ti�n có những chữ tốt). "Cát ngôn ti�n" thư�ng có những dòng chữ nổi như "Phước Lộc Th� Toàn", "Trạng nguyên cặp đệ", "Phước Như �ông Hải"... còn mặt trái là những hình ảnh nổi như hình ảnh ông Th�, con nhện, con dơi...

"Hỉ ti�n" là đồng ti�n dùng tặng cô dâu trong ngày cưới, với những hình dáng tốt lành như hình một hột đậu phụng, mặt đứa trẻ và cả hình trai gái đang trong gi� hoan hỉ.

"Ngũ độc ti�n" có hình dạng con c�p, con ong độc, con rết, b� cạp... ngư�i ta thư�ng dùng đồng ti�n này kết thành xâu, cột chỉ đ�, đeo vào ngư�i để ngăn ngừa kẻ độc hại thân.

Trên thực tế, các loại ti�n có liên quan đến tín ngưỡng cùng có mục đích mê tín, trừ tà ma, yêu quái, ngăn ngừa kẻ độc hại thân... có hay không, chưa ai nắm rõ mục đích. Song chỉ cần đeo vào mình theo thói quen, hoặc để trên giư�ng ngủ, trong nhà là ngư�i ta có cảm tưởng được bình yên vô sự.

Hiện nay, phong tục "lì xì" bằng những đồng ti�n giấy lưu hành, b� trong những phong bì g�n, nh�, màu đ� xinh xắn đã hoàn toàn thay thế cho "áp tuế ti�n" thuở trước.

...

Sưu tầm