T - Thứ Tư Lễ Tro (Bắt Ðầu Mùa Chay) Sám hối và Giao hòa

Thứ Tư Lễ Tro (Bắt Ðầu Mùa Chay)

Sám hối và Giao hòa

(Yo 2,12-18; 2C 5,20-6,2; Mt 6,1-6.16-18)

Phúc Âm: Mt 6, 1-6. 16-18

"Cha ngươi, Ðấng thấu suốt mọi bí ẩn, sẽ trả công cho ngươi".

Khi ấy, Chúa Giêsu phán cùng các môn đệ rằng: "Các con hãy cẩn thận, đừng phô trương công đức trước mặt người ta để thiên hạ trông thấy, bằng không các con mất công phúc nơi Cha các con là Ðấng ở trên trời. Vậy khi các con bố thí, thì đừng thổi loa báo trước, như bọn giả hình làm ở nơi hội đường và phố xá, để cho người ta ca tụng họ. Quả thật, Ta bảo các con, họ đã được thưởng công rồi. Các con có bố thí, thì làm sao đừng để tay trái biết việc tay phải làm, để việc con bố thí được giữ kín và Cha con, Ðấng thấu suốt mọi bí ẩn, sẽ trả công cho con.

"Rồi khi các con cầu nguyện, thì cũng chớ làm như những kẻ giả hình: họ ưa đứng cầu nguyện giữa hội đường và các ngả đàng, để thiên hạ trông thấy. Quả thật, Ta bảo các con rằng: họ đã được thưởng công rồi. Còn con khi cầu nguyện, thì hãy vào phòng đóng cửa lại mà cầu xin với Cha con, Ðấng ngự nơi bí ẩn, và Cha con, Ðấng thấu suốt mọi bí ẩn, sẽ trả công cho con.

"Khi các con ăn chay, thì đừng làm như bọn giả hình thiểu não: họ làm cho mặt mũi ủ dột, để có vẻ ăn chay trước mặt người ta. Quả thật, Ta bảo các con, họ đã được thưởng công rồi. Còn con khi ăn chay, hãy xức dầu thơm trên đầu và rửa mặt, để thiên hạ không biết con ăn chay, nhưng chỉ tỏ ra cho Cha con, Ðấng ngự nơi bí ẩn, và Cha con thấu suốt mọi bí ẩn, sẽ trả công cho con".

Suy Niệm: Mùa Chay Và Lễ Phục Sinh

Lời Mở Ðầu

Sau những ngày vui đầy ánh sáng và âm nhạc của lễ Giáng sinh, chu kỳ phụng vụ dẫn ta vào mùa Chay để chuẩn bị cử hành long trọng mầu nhiệm Vượt qua, gồm cái chết trên Thập giá và cuộc Phục sinh vinh quang của Chúa Cứu thế. Mầu nhiệm ấy, chúng ta cử hành mỗi ngày trong thánh lễ. Nhưng 40 ngày mùa Chay và 7 ngày Tuần thánh là thời gian đặc biệt Giáo hội dùng để giúp ta suy niệm về những khía cạnh huyền nhiệm nhất của cuộc sống, như: thân phận yếu hèn và tội lỗi của con người, sự hoán cải nội tâm, đời sống đền tội, ý nghĩa của thử thách, thân phận nô lệ và giải phóng, giao ước tình yêu và phản bội, đau khổ và hy sinh, cuối cùng là cái chết và Phục sinh như là giải đáp cho vấn đề gây cấn nhất của đời người: sự chết và cái gì bên kia sự chết?

Bởi đó phụng vụ mùa Chay mang một sắc thái khắc khổ, bi thống, vì biểu lộ những thực tại cứng rắn, gai góc nhất của cuộc nhân sinh. Nhưng vì đã nắm chắc giải đáp của đức tin xây dựng trên biến cố Phục sinh, nên phụng vụ mùa Chay cũng chan chứa một niềm vui khải hoàn và chiếu giãi một cái nhìn lạc quan. Vì thế các bài suy niệm mùa Chay phải dựa theo chuyển động hai thì của đoạn thư thánh Phalô gửi giáo đoàn Philipphê (2,6-11) bàn về mầu nhiệm Chúa Kitô: đi xuống đáy sâu của khốn khổ và hư vô để từ đó vươn lên đỉnh cao của vinh quang và sức sống. Chiều hướng suy niệm khởi sự từ các tương quan giữa con người và Thiên Chúa theo cách trình bày của Thánh Kinh và cách sắp xếp của Phụng vụ, để từ đó rút tỉa ra những ánh sáng soi dẫn cho thái độ sống hôm nay của Giáo hội, từ linh mục cho đến giáo dân.

Cũng như các tập suy niệm mùa Vọng và lễ Giáng sinh, các tập suy niệm mùa Chay và lễ Phục sinh này nhằm gửi đến anh em linh mục trước tiên, và để cho mỗi người tùy nghi chia sẻ với cộng đoàn dân Chúa.

Các tập suy niệm mùa Chay và lễ Phục sinh năm nay sẽ gồm 10 chủ đề:

Lễ Tro: Sám hối và Giao hòa

Chúa nhật I: Chọn theo Chúa là đón nhận Giao ước

Chúa nhật II: Cái chết, con đường đưa tới sự sống

Chúa nhật III: Những đền thờ

Chúa nhật IV: Giờ của Chúa Yêsu

Lễ Lá: Chúa đến

Lễ Chúa lập phép Thánh Thể: Bữa tiệc giao ước

Khổ nạn: Tình yêu mạnh hơn cái chết

Phục sinh: Người đã sống lại vì ta

Thứ Tư Lễ Tro

Suy niệm:

Mùa Chay thánh mở đầu bằng lễ Tro, một biểu tượng mang đầy ý nghĩa. Các bài đọc sách thánh chu kỳ B (Yo 2,12-18; 2C 5,20-6,2; Mt 6,1-6.16-18), kêu gọi chúng ta hoán cải tâm hồn: trong tương quan nội tâm với Thiên Chúa và tương quan xã hội với loài người.

1. Nhưng Vì Sao Có Nghi Lễ Xức Tro?

Trong lúc phẩm giá con người được đề cao: con người đầy sức sáng tạo, con người làm chủ trái đất và vận mệnh mình... thì tại sao người ta lại bôi tro lên trán tôi và nói với tôi: "Hãy nhớ rằng: ngươi là bụi tro và sẽ trở về bụi tro" (Kn 3,19)?

Ðó chính là lời Thánh Kinh mà Giáo hội có phận sự công bố. Nhìn con người một cách toàn diện nơi nguồn gốc, trong bản chất sâu xa và tại điểm chung kết của nó, Thánh Kinh cho ta câu giải đáp về quá khứ, hiện tại và tương lai của ta. Những trang đầu sách Khởi nguyên cho ta biết con người bởi đâu mà ra. - Bởi lời sáng tạo - đầy quyền năng và yêu thương của Thiên Chúa, chứ không phải ngẫu nhiên mà có. Theo ngôn ngữ tượng trưng của Thánh Kinh, bụi đất Thiên Chúa dùng để nặn nên thân xác con người, biểu hiện cho thân phận yếu hèn, mỏng dòn và giới hạn của nhân loại. Con người xuất hiện giữa vũ trụ do một hồng ân: tôi không tự tạo ra tôi nhưng tôi đã được tạo thành. Sự sống cũng là một ân huệ tôi đón nhận để vun trồng, phát triển, để làm vinh danh Chúa tôi, và như thế tôi cũng dự phần vinh hạnh. Phẩm giá con người hệ tại chỗ: khi được dựng nên, nó cũng nhận được khả năng sáng tạo tiềm tàng trong mình nó. Và ý Chúa muốn rằng: ai nhận được vốn là phải sinh lợi, làm lợi cho xã hội loài người và cho Nước Trời. Chính khả năng sáng tạo, làm chủ và phục vụ trong tinh thần liên đới cộng đoàn như thế là hình ảnh Thiên Chúa trong ta, làm cho ta nên giống Người. Ta giống Chúa, nhưng không phải là Chúa, vì chỉ mình Người là Ðấng Toàn Năng, có quyền tuyệt đối trên sự sống, sự chết. Còn ta chỉ là thụ tạo và đời đời có giới hạn.

Nghi lễ xức tro nhắc ta nhớ lại chân lý ấy.

2. Tội, Ăn Năn Tội Và Ðền Tội

Mỗi người khi tự nguyện chịu xức tro, không những thú nhận mình lệ thuộc vào Thiên Chúa quyền năng và yêu thương, mà còn biểu thị tâm tình hoán cải, vì ý thức rằng mình đã phản bội, đã hèn nhát, đã phạm tội. Tội lỗi là một thực tế thuộc kinh nghiệm sống của mỗi người. Ai tự cho mình là vô tội là tự dối bản thân (1Yn 1,8) vì mỗi người đều đầy dẫy ích kỷ và ham muốn. Ðó là những tội phạm đến con người và phạm đến Thiên Chúa. Vì tội phát xuất tự lòng người, nên tiên tri Yôel kêu gọi chúng ta: "Hãy xé lòng, đừng xé áo" (2,13), hãy phản đối lại chính cái tà tâm trong ta bằng tâm tình sám hối, hoán cải, nghĩa là thay đổi kiểu nhìn, thay đổi tư tưởng và ước muốn bên trong và hành động bên ngoài, cho phù hợp với những đòi hỏi thánh thiện của Giao ước tình yêu do Thiên Chúa ban cho dân Người.

Chúng ta là dân Thiên Chúa, là một cộng đoàn, trong đó có các thành phần liên đới với nhau trong điều phúc cũng như sự tội. Hoán cải phải xảy ra trong thâm tâm mỗi người. Nhưng mỗi thành phần dân Chúa phải chứng tỏ sự quyết tâm đổi đời bằng những hành vi cụ thể bên ngoài như ăn chay, hãm mình và từ bỏ, vì con người có một thể xác và sống trong tương quan xã hội.

Tội lỗi còn tạo ra sự chia rẽ, xa cách: con người không còn hiệp thông với Thiên Chúa là nguồn gốc sự sống và tình yêu nữa, và như thế con người như bị dìm vào trong tình trạng buồn thảm của sự chết. Vẻ tang chế mà tiên tri Yôel muốn trùm lên các tội nhân biểu lộ tình trạng bi đát ấy, và tự nó, tình trạng đó đòi phải được cất đi và thay thế bằng niềm vui của sự giải hòa, nối lại Giao ước tình yêu.

Quả thật quan hệ giữa chúng ta và Thiên Chúa là quan hệ của những người con với Cha mình. Người là người Cha nhân lành, lưu tâm đến từng tâm hồn con cái. Người nhìn vào đáy lòng ta và thấy tất cả trong âm thầm kín đáo (Mt 6,1-6.16-18). Những lời cầu nguyện chân thật nhất và đẹp lòng Người nhất là do thôi thúc của Chúa Thánh Thần, Thần Trí của Chúa Kitô, mà Chúa Cha gửi vào lòng ta, làm cho ta có thể kêu lên: "Abba, lạy Cha yêu dấu" (Yn 4,6; Rm 8,15). Tâm tình cầu nguyện phát xuất từ trong thâm cung của tâm hồn như một căn phòng kín đáo và yên tĩnh, như một nơi vắng lặng mà chính Chúa Kitô thích tìm đến để tâm sự với Cha mình. Mọi hành động thiện hảo khác cũng do Thần Trí của Chúa Kitô tác động trong tâm hồn ta mà sinh thành (Yn 5,22-26). Ðúng như lời Chúa Kitô đã nói: "Không có Ta các ngươi không làm được gì"; và Chúa Cha ưa thích những người thờ phượng Ngài trong Thần Trí và Sự Thật - Thần Trí của Chúa Kitô và của ta - và từ đó chiếu giãi ra trong hành động xã hội, và nhờ đó Sự Thật sẽ giải phóng loài người.

Chính Chúa Kitô muốn rằng ta phải chia sẻ của cải với anh em đồng loại. Bát cơm, manh áo hay ly nước lã ta trao cho người nghèo là như thể trao vào tay Chúa Kitô (Mt 25,35). Sự hãm mình, ăn chay và kiêng thịt chắc chắn mang ý nghĩa đền tội, kiềm chế dục vọng và tham dự vào mầu nhiệm thương khó của Chúa Cứu thế, nhưng nhất thiết phải kết thúc bằng hành động chia sẻ. Truyền thống xa xưa trong Kinh Thánh cũng như trong lịch sử Giáo Hội đều hiểu thế. Sau Công đồng Vatican II, Giáo Hội đặc biệt nhấn mạnh khía cạnh chia sẻ. Thế nên, mùa Chay năm nay, trong hiện tình kinh tế của đất nước và đồng bào, Chúa đang kêu gọi chúng ta làm những hành vi cụ thể để xoa dịu đau khổ của Người trong những người anh em. Vì chúng ta thực sự gặp Chúa trong anh em.

3. Tác Vụ Giải Hòa

Chúng ta làm môi giới cho nhau để gặp Chúa. Thánh Phaolô (2C 5,20-6,2) đặc biệt nói tới vai trò của linh mục là những cộng sự viên, đại diện của Chúa Cứu thế. Linh mục tham dự cách chính thức vào chức vụ môi giới của Ðấng đã giải hòa loài người với Chúa Cha trong mầu nhiệm chết và sống lại. Linh mục nhân danh Ðức Kitô kêu gọi, khuyên lơn loài người trở lại với Thiên Chúa. Cao quý và hệ trọng biết bao: lời giải tội và bàn tay vẽ dấu Thánh giá trên hối nhân! Qua hành vi của một tôi tớ phàm hèn, chính Thiên Chúa Ba Ngôi tha tội và ban sự bình an cho lương tâm hối nhân. Bí tích Cáo giải là nơi gặp gỡ giữa hai mầu nhiệm trọng đại: mầu nhiệm tình yêu thứ tha và mầu nhiệm tình yêu thống hối. Lòng thống hối đích thực và trọn hảo phát xuất từ tình yêu. Ðó là tiếng kêu của đứa con hoang đàng hướng lòng về Cha mình từ nơi xa xôi: "Lạy Cha, con đã làm phiền lòng Cha..." (Lc 15,21). Tình yêu có một sức mạnh bất khả kháng. Tình yêu trong lòng người con thôi thúc nó lên đường trở về. Tình yêu trong lòng người Cha thu hút, lôi kéo đứa con vào lòng mình để tha thứ và ban đầy hồng ân dư dật. Lời nói của linh mục phải giống như lời nói của Chúa Kitô: bắc nhịp cầu cho tình yêu tha thứ của Chúa Cha và tình yêu thống hối của tội nhân gặp nhau trong sự giải hòa, đem lại bình an và niềm vui của Chúa Thánh Thần cho mọi tâm hồn. Ðó quả là một tác vụ thánh. Chẳng những bí tích cáo giải là phương tiện thánh hóa con người, mà sâu xa hơn nữa: bí tích ấy chạm tới đáy lòng Thiên Chúa và tâm hồn hối nhân trong thực tại thánh thiện nhất là tình yêu. Tác vụ thánh đưa linh mục vào trong thâm tâm của tâm hồn Thiên Chúa và tâm hồn loài người. Ðiều đó đòi phải có sự tín nhiệm tuyệt đối từ phía Thiên Chúa và loài người và lòng khiêm cung kính cẩn từ phía linh mục đối với mầu nhiệm.

Nhìn ở bề sâu như thế, ta hiểu được vì sao tác vụ thánh có ưu thế trên cả mạng sống, và chu toàn tác vụ thánh là một bổn phận hệ trọng của linh mục, đầy tớ của Thiên Chúa và của loài người. Chính việc chu toàn tác vụ thánh ấy sẽ thánh hóa thừa tác viên.

4. Người Trở Thành Tội Vì Ta

"Ðức Kitô không hề biết đến tội, nhưng Thiên Chúa Cha đã làm cho Người trở thành tội vì ta" (2C 5,21).

Chúa Kitô không có tội theo nghĩa chủ động, luân lý; nhưng Người đã gánh chịu hậu quả của tội, nghĩa là gánh chịu sự vô phúc, bất hạnh do tội của ta gây nên. Thánh Phaolô còn nói mạnh hơn nữa: "Chúa Kitô đã trở nên đồ chúc dữ vì ta" (Ga 3,13), vì như Sách Thánh đã chép: "Kẻ nào bị treo trên cây gỗ thì đã bị chúc dữ" (Tl 21,23). Tội đòi phải có sự đền tội. Chúa Kitô đã tự nguyện chấp nhận trở thành tội, "trong thân phận xác thịt tội lỗi của ta, để đền tội thay cho ta, va Người đã kết án tội ngay nơi thân xác Người" bị treo trên Thập giá (Rm 8,3). Người đã hành động như thế vì yêu mến Chúa Cha và yêu mến ta. Tình yêu ngược đời ấy có sức đảo ngược lại tình thế: Người tái lập được sự công chính (Rm 8,4; 2C 5,21), nhận lại được phúc lành cho ta và làm sống lại sự sống thiêng liêng bởi Thánh Linh trong ta (Yn 3,14; Rm 8,4).

Một trong những khía cạnh của chức vụ tư tế là chuyển cầu và tế lễ đền tội cho Dân Chúa. Của lễ sống động nhất chính là bản thân người linh mục kết hiệp với mầu nhiệm Thập giá Chúa Kitô: trong lễ tế tạ ơn, trong sự cô quạnh của đời sống độc thân tận hiến, trong lời cầu nguyện với Chúa Cha, trong việc chu toàn tác vụ thánh và trong thái độ sẵn sàng trở thành tội nợ vì Dân Chúa và thí mạng sống cho đoàn chiên, như Thầy Chí Thánh đã làm.

Giảng Lễ

Thánh lễ hôm nay rất đặc biệt. Chúng ta cần hiểu rõ ý nghĩa, để biết đánh giá đúng mức phụng vụ mà chúng ta đang cử hành, hầu lãnh nhận được ơn Thánh Chúa muốn trao ban cho ta trong thánh lễ này.

Trước hết, bài sách Yôel gợi lên cho ta cả một bầu khí trang trọng ở trong lịch sử Dân Chúa. Con cái Israel bấy giờ đang lầm than khổ sở. Họ hao mòn kiệt sức. Họ bất lực, không thể tự chỗi dậy. Chúa sai tiên tri Yôel đến, bảo họ hãy thống hối ăn năn; hãy trở về với Chúa; hãy xin Ngài tha thứ và cứu độ. Ðó là đường lối duy nhất để được cứu vãn. Thế nên, từ già đến trẻ, từ tư tế đến thứ dân, từ cô dâu mới cưới đến người góa phụ khổ sở, toàn dân, cả nước hãy tuyên bố mở mùa chay tịnh, ăn năn thống hối các lỗi lầm để được giải thoát và cứu độ.

Hôm nay, Giáo hội cũng muốn mượn lời tiên tri trên để khai mạc mùa Chay Thánh. Giáo hội muốn các linh mục, tu sĩ và toàn thể giáo dân, từ hôm nay, hãy chấp nhận một nếp sống chay tịnh. Không phải vì Giáo hội đang ở trong một tình cảnh khổ sở đặc biệt nào, nhưng vì lễ Phục Sinh sắp tới. Giáo hội nhớ: nếu muốn được sống lại với Ðức Kitô, người ta phải chấp nhận đi vào con đường thánh giá của Người. Và con đường thánh giá này, Người đã đi không phải vì tội lỗi riêng nào của Người, nhưng chỉ vì để cứu nhân loại khỏi cảnh lầm than do tội lỗi gây nên, hầu đi tới vinh quang hạnh phúc bất diệt. Vậy hôm nay, Giáo hội tuyên bố mùa Chay Thánh, là Giáo hội nhớ tới trách nhiệm của mình đối với toàn thể nhân loại. Thánh Tông đồ viết: "Toàn thể tạo vật đang rên siết, chờ đợi ngày con cái Chúa xuất hiện". Tất cả vũ trụ và lịch sử nhân loại hiện nay đang chờ đợi cộng đoàn Dân Chúa sống thánh thiện, để tất cả được thấm nhuần ơn thánh hầu đời sống trở nên tốt đẹp hơn. Như vậy, chấp nhận đi vào mùa Chay Thánh, là tham dự vào ý chí cứu nhân độ thế, vào chương trình cứu độ trần gian, vào đường lối đưa nhân loại đạt tới hạnh phúc chân thật. Thế nên các việc đạo đức trong mùa Chay này không phải chỉ có ý đền bù tội lỗi riêng của mỗi người, nhưng còn phải được hoàn thành trong thiện ý muốn cộng tác vào việc cứu thế của Ðức Kitô, vào trách nhiệm thánh hóa trần gian của Giáo hội.

Phải chăng các việc đạo đức mà Phúc Âm hôm nay đề ra cho chúng ta làm trong mùa Chay này, xem ra không tương xứng với mục đích và lý tưởng của mùa Chay mà chúng ta vừa gợi lên? Bố thí, cầu nguyện, ăn chay, đâu phải là những việc duy nhất và công hiệu hơn cả để thay đổi mặt đất này và làm cho đời sống con người thánh thiện và hạnh phúc hơn? Thong thả, chúng ta còn có cả một mùa Chay Thánh trên dưới 40 ngày để cô đọng lại lịch sử của Dân Chúa trong cuộc hành trình 40 năm tiến vào Ðất Hứa và nhất là để kết hiệp với Ðức Kitô trong mầu nhiệm chay tịnh 40 đêm ngày trong rừng vắng. Trong 40 ngày sắp tới, Giáo hội sẽ dần dần đề nghị cho ta những công tác đạo đức để tu thân sửa mình đồng thời cũng để "bình thiên hạ", tức là đem lại hạnh phúc cho nhiều người. Hôm nay chúng ta hãy bằng lòng với 3 công tác mà Phúc Âm đề ra. Ðó là 3 việc đạo đức mà mọi người Dothái tốt lành xưa vẫn làm. Làm được 3 việc ấy, người biệt phái trong Phúc Âm Luca tưởng đã có thể tăng công trước mặt Chúa. Ðức Kitô không phủ nhận những việc ấy. Ngài không đến để xác định những việc nào có giá trị đạo đức một cách máy móc, nghĩa là cứ làm xong là được rồi. Ngài đến để đặt nền tảng cho đời sống đạo chân thật. Ngài tuyên bố ngay trong câu đầu và câu cuối của bài Phúc Âm hôm nay: đừng chỉ giữ đạo trước mặt thế gian, một hãy cố gắng giữ đạo trước mặt Thiên Chúa Cha; đừng chỉ giữ đạo vì thói quen, vì tập quán, một hãy xây dựng lòng đạo đức chân thật ngay từ trong thâm cung lòng mình. Thế nên có lần Ngài lại nói: không phải những kẻ cứ kêu "Lạy Chúa, lạy Chúa" sẽ được vào Nước Trời đâu, nhưng chỉ những ai thi hành thánh ý Chúa Cha mới được hạnh phúc đó mà thôi.

Vậy trong mùa Chay Thánh năm nay, chúng ta cũng hãy bắt đầu ý thức muốn sống đạo một cách chân thực. Nghĩa là ta đừng quan niệm đạo đức là đọc kinh, xem lễ vì thói quen nữa, nhưng phải cố gắng nội tâm hóa các việc đạo đức quen làm, tức là đưa các việc đó vào trong tâm hồn, vì có vào trong tâm hồn, các việc ấy mới là các việc đạo đức phát xuất từ tâm hồn chúng ta và mới trở thành các việc đạo đức đẹp lòng Chúa. Người đi lễ trong mùa Chay này hãy để cho các bài Sách Thánh, các bài kinh cầu nguyện, các bài ca phụng vụ, đi vào cho tới tận nơi thâm sâu của tâm hồn, để từ đó các lời thánh thiện kia sẽ ảnh hưởng tới đời sống. Và khi rước lễ rồi cũng vậy, ta hãy để cho Chúa Yêsu nói lên ở trong mình, hướng dẫn cuộc đời ta, làm cho đời sống phù hợp với tâm tình mến Chúa, yêu người ở mọi nơi. Một nếp sống đạo như thế, nhất định sẽ cải thiện cuộc đời của ta, canh tân não trạng và thái độ của mình; và như vậy chắc chắn sẽ có ảnh hưởng tốt cho xã hội.

Thế nên, thánh Phaolô trong bài đọc thứ hai viết: "Ðây là thời gian thuận lợi, thời gian để Chúa cứu độ chúng ta". Ta hãy bắt chước con cái Israel ngày trước và toàn dân Chúa ngày xưa, lấy tro rắc trên mình để công bố ý chí đi vào mùa Chay Thánh, mà thống hối canh tân, để đem toàn dân Chúa và nhân loại đi vào con đường tốt đẹp và hạnh phúc hơn. Lễ nghi làm phép và nhận tro bây giờ có một ý nghĩa sâu xa và quảng đại như thế. Ai tham dự cũng hãy cầu xin cho mình được tinh thần cứu thê của Ðức Kitô, để nhận tro rồi, chúng ta được ơn thánh lễ hỗ trợ, bắt đầu một nếp sống canh tân đời sống, chuyển lịch sử dân Chúa và nhân loại sang một giai đoạn tốt đẹp và hạnh phúc hơn.

Chúng ta hãy sốt sắng đứng lên cử hành nghi thức khai mạc mùa Chay với những tâm tình tốt đẹp ấy.



(Trích dẫn từ tập sách Giải Nghĩa Lời Chúa
của Ðức cố Giám Mục Bartôlômêô Nguyễn Sơn Lâm)