Khoa Ký Sinh Trùng và Việc Ăn Chay
Do nữ đồng tu Hsu Weilin ,
Ðài Bắc , Formosa .
Lời mở đầu : một bữa tiệc , một bà kia gọi một đĩa thức ăn toàn là rau cải vì bà ăn chay . Một người đàn ông mà bà không hề quen biết , ngồi bên cạnh , cũng chỉ có một đĩa rau để trước mặt . Ông này hỏi : "Thưa bà ăn chay hay sao ?" Bà ấy trả lời : "Dạ phải , còn ông ?" Ông đáp : "Không , không phải ; tôi là người kiểm tra thịt."
Là sinh viên y khoa và ăn chay trường , nhiều năm qua tôi đã hiểu thêm rất nhiều và ấn chứng một cách rộng rãi sự lợi ích và cần thiết của việc ăn chay trong đời sống con người . Qua những học hỏi về các nghiên cứu khoa học , tôi hy vọng nhiều người sẽ ý thức tầm quan trọng của việc ăn chay , sự liên hệ giữa nguyên nhân và hậu quả , và sự nguy hại của việc ăn thịt đối với thể xác cũng như tinh thần . Từ xưa , nghành thuốc bắc đã nhấn mạnh rằng : "Với lực dương ở bên trong chúng ta , lực âm không thể làm phiền tới chúng ta." Cho nên , ngừa bịnh hơn chữa bịnh . Nếu loài người chọn tiêu thụ các loại thực phẩm có lợi cho cơ thể , trí óc và tâm linh , chấp nhận và theo đuổi khái niệm ăn chay đúng cách , khỏe mạnh và bổ dưỡng , đồng thời giữ vệ sinh trong việc ăn uống thì họ không còn phải sợ những độc tố , do đó sẽ có một đời sống tự do , khỏe mạnh , hạnh phúc , thoải mái và vô tư hơn .
Có người biện hộ việc ăn thịt , lấy lý do rằng thân thể con người cần thịt mới đủ dinh dưỡng và có sức khỏe tốt , nhưng nhà thương vẫn đầy bệnh nhân , hầu hết là những người ăn thịt . Trong trường hợp này thì rõ ràng là ăn thịt không giảm bớt bệnh trạng và triệu chứng đau đớn của những người này . Trái lại họ còn mắc phải nhiều thứ bệnh thật không đáng cũng chỉ vì ăn thịt . Ðiều này khiến tôi nhớ tới câu nói của một vị bác sĩ ăn chay nổi tiếng , ông J. H. Kellogg , tại một bữa tiệc chay : "Thật vui sướng khi chúng ta ăn chay , như vậy sẽ không phải lo tới nguyên nhân gì đã làm chết những con vật mà chúng ta ăn !" Sau khi hiểu nhiều hơn về sự thật này , phải chăng chúng ta nên cẩn thận hơn trước khi cầm đũa gắp thức ăn ?
Sự liên hệ giữa ký sinh trùng với chủ nhân và hình thức nhiễm bệnh
Tùy sự liên hệ với chủ nhân , ký sinh trùng có thể được sắp làm sáu loại khác nhau . Loại thứ nhất là ngoại ký sinh trùng , như con chấy sống trên thân thể . Loại thứ hai là nội ký sinh trùng , kể cả sán xơ mít , sán đũa , và các loại sinh vật khác , sống trong lỗ hổng của thân thể , ruột , cơ tạng và tế bào của chủ nó .
Vì loại ký sinh trùng thứ hai này phần đông sống trong các lỗ hổng của thân thể và ruột , chúng ta có thể suy ra một cách dễ dàng rằng chúng bắt nguồn trực tiếp từ những thói quen sống và cách ăn uống của chủ . Ăn thịt của loài vật ăn thịt và loài vật ăn cây cỏ , kể cả bộ phận bên ngoài và bên trong của heo , bò , tôm , cá , là một trong những nguyên nhân chính gây ra bệnh ký sinh trùng trong cơ thể con người . Con đường nhiễm bệnh nhiều nhất là đi qua miệng . Thí dụ như trứng của sán tròn , sán roi , và những cục sán con hay ấu trùng (dòi) của các loài vật ký sinh khác đi vào cơ thể con người qua thức ăn , nước uống bị ô uế . Nhiễm bệnh từ rau cỏ thường là do ăn sống , cái này có thể tránh được dễ dàng . Tuy nhiên , đối với những loại ký sinh trùng khác , nếu không phải là người ăn chay , thì xin hãy coi chừng . Ngoài những nguyên nhân gây bệnh này còn có chất bài tiết (phân) của gia súc , đây cũng là căn nguyên phát sinh ra nhiều loài vật ký sinh . Người có thể bị nhiễm qua da , qua đồ ăn thức uống bởi ruồi , muỗi , phân người và phân thú , qua nước dơ và nhiều phương cách khác .
Các thí dụ khác về ký sinh trùng có hại cho cơ thể con người là sán lãi , được phân loại như sau :
1. Tuyến trùng (sán) : sán tròn , sán kim , sán móc .
2. Sán (fluke) : sán gan tàu , sán ruột .
3. Sán xơ mít : sán xơ mít trong heo , sán xơ mít trong bò .
Sán đơn bào sống trong các lỗ hổng cơ thể : Sán Entamoeba histolytica ; E-coli.
Ký sinh trùng gây bệnh cho chủ qua ba hoạt động dưới đây :
1. Hút dinh dưỡng : Ký sinh trùng hút chất dinh dưỡng từ chủ nhân để ăn , lớn , sinh sôi nẩy nở và sinh tồn . Ðây là một trong những hậu quả tai hại thông thường nhất mà ký sinh trùng gây ra cho chủ . Thí dụ : Sán tròn và sán xơ mít của heo sống trong ruột , rút chất bổ trong thân thể nơi ruột , gây chứng thiếu dinh dưỡng .
2. Tác dụng cơ học : Ký sinh trùng có thể gây nguy hại cho chủ bằng cách làm nghẽn , ép và phá hoại trực tiếp . Thí dụ : Nhiều sán tròn trong ruột có thể gây sự nghẽn ruột ; bọc ấu trùng có thể ép mô não , gây nên bệnh kinh phong ; sán ruột bám vào màng ruột bằng vòi hút gây chứng sưng ruột , chảy máu liên tục , kể cả phá hoại các mô bào của ruột .
3. Tác dụng hóa học : Tính kích thích của biến chất (sinh ra bởi sự biến hóa trong cơ thể), phân và các chất bài tiết của ký sinh trùng , những chất hóa học sinh ra từ ký sinh trùng đã chết , có thể gây nhiều thiệt hại cho thân thể . Thí dụ : Loại sán Entamoeba histolytica tiết ra chất men phá hủy màng ruột và phía trong là mô ruột , gây bệnh loét ruột . Nếu có quá nhiều chất tiết ra bởi ấu trùng trong mô , những dị chứng nặng nề có thể phát sinh , người bệnh có thể bất tỉnh vì thụ độc . Khi ký sinh trùng hút máu từ cơ thể của người , chúng cũng tiết ra những chất khác có tác dụng làm loãng máu , đau nhức chỗ chích gây nên chứng viêm ruột .
Khi sức đề kháng của thân thể cao hơn sức tấn công của ký sinh trùng thì những ký sinh trùng vào bộ phận sẽ bị tiêu diệt hoàn toàn hoặc bị trục xuất ra khỏi thân thể . Khi sức đề kháng của thân thể tạm thời ngang ngửa với sức tấn công của ký sinh trùng , một số nhỏ các ký sinh trùng có thể sống hoặc sinh sản trong thân thể . Dù chúng có thể chưa làm hại hoặc gây những triệu chứng gì đối với bộ phận đó , nhưng người mắc phải có thể trở thành người mang nọc bịnh . Khi sức đề kháng của thân thể yếu hơn của ký sinh trùng , những thay đổi bệnh trạng và triệu chứng rõ rệt sẽ xảy ra , người đó trở thành mắc bệnh ký sinh trùng .
Loại sán xơ mít thường tìm thấy trong đường tiêu hóa của người là sán Taenia solium (còn gọi là sán heo), sán Taenia saginata (sán bò), và sán Hymenolepis nana (sán lùn). Bây giờ chúng ta dùng sán heo làm ví dụ . Sán heo mẹ (trưởng thành) sống trong ruột non của người gây nên bệnh sán xơ mít . Những sán con (ấu trùng) được gọi là cysticerci , sống trong thịt heo và thịt người gây chứng bọc sán . Khi ăn thịt heo tái hay chưa chín hẳn có loại sán con này , chúng bị kích thích bởi mật trong đường tiêu hóa , co đầu lại và móc vào lớp nhày trong ruột . Những đốt sán từ cổ tiếp tục mọc ra và trở thành sán mẹ trong hai tới ba tháng . Bình thường , có một con sán mẹ sống trong thân thể của người , nhưng cũng có thể có nhiều . Sán mẹ có thể sống tới trên 25 năm . Sán con sống trong thân thể của người gây chứng bọc sán , làm hại thân thể của người nhiều hơn là sán mẹ , tùy theo chỗ chúng tụ tập trong cơ thể và tùy theo số lượng .
Số ấu trùng này sống trong thân thể con người có thể có nhiều từ 1 tới 10 ngàn con . Những nơi trong thân thể mà loại ấu trùng này sống , kể theo thứ tự là mô dưới da , bắp thịt , não , tim , gan , phổi và bụng . Khi chúng sống dưới da và trong thịt , những cục bứu nhỏ hình thành , nhiều khi gần nhau thành chùm , đa số ở trong đầu và thân mình , rất ít khi có ở tứ chi . Thường thường không thấy triệu chứng rõ ràng , chỉ một vài đau nhức trong bắp thịt . Nếu ấu trùng của sán xơ mít sống trong não bộ , chúng sẽ ép bên trong đầu làm bịnh nhức đầu , nôn mửa , bất tỉnh , mờ thị giác và kinh phong . Trầm trọng hơn nữa là chúng có thể gây liệt một bên người , liệt nửa thân dưới , không nói được và chứng thần kinh . Nếu chúng sống trong mắt , thị giác sẽ bị ảnh hưởng , nhiều khi những cử động của sán có thể trông thấy được , và nếu nặng hơn nữa , mù mắt có thể xảy ra .
Sán Entamoeb histolytica cũng gọi là Amoeba dysenteriae , phần nhiều sống trong ruột của người . Dưới những điều kiện nào đó , nó có thể làm thủng ruột đi vào máu , gây chứng kiết lỵ và những chứng khác .
Trong những năm gần đây , trước sự lo sợ của bệnh "bò điên", bệnh dịch gà tại Hồng Kông , và những trường hợp heo , gà bị nhiễm khác , người ta bắt đầu thận trọng hơn , để ý tới những vấn đề nguy hại gây ra bởi ký sinh trùng , vi trùng , và vi khuẩn . Do đó , vì sức khỏe và sự an toàn , nhiều người bắt đầu dùng đồ chay bổ dưỡng thay vào đồ thịt . Việc ăn chay nhờ vậy không những trở nên một xu hướng của thời nay mà còn là một sự tỉnh thức của con người .
