Làm việc mệt mỏi, mở đĩa nhạc nghe chút cho vui. Điện vừa cắm, công tắc vừa bật xong và dòng nhạc trong máy bắt đầu với một giọng hát chắc và khỏe :
“Nơi vực sâu, một người tội lỗi vươn tới ngọn nguồn ánh sáng yêu thương hòa chan hòa, nguyện xin Chúa thứ tha cho.
Trên đỉnh cao, một người đạo đức quay xuống tự hào với những công lao ngày qua ngày vượt bao cám dỗ cheo leo.
Mặt trời vẫn sáng soi cho hai thân phận dù là phía cuối nơi sâu vực sâu.
Mặt trời vẫn sáng soi cho hai tâm hồn dù nơi chót vót cao xanh
Thái dương tình vẫn bao dung từ vô tận đến...
Con nhận ra khi con tự thấy con sống thật là rất tốt không chê vào đâu được thì con đã quá kiêu căng.
Con quay xuống những người tội lỗi sa ngã nặng lòng xét đoán chi li về bao điều lại thêm ánh mắt khinh chê”.
Lời bài hát này nghe quen quen, hình như tác giả diễn ý lại dụ ngôn hôm nay Thánh Luca thuật lại. Dụ ngôn của Chúa Giêsu kể về hai con người lên Đền Thờ để cầu nguyện : một người tự cao và một người tự hạ.
Trên đường lên Giêrusalem, Chúa Giêsu kể một dụ ngôn nữa sau dụ ngôn bà góa và vị thẩm phán bất lương. Duy nhất chỉ mình thánh Luca kể lại dụ ngôn này. Dụ ngôn nhắm đến ai? "Một số người tự cho mình là chính trực là khinh khi những người khác". Một kiểu nói chung để đề tặng “câu chuyện” nhỏ này cho những người biệt phái mọi thời.
Dụ ngôn nêu lên hai nhân vật tương phản, cùng lên Đền Thờ vào giờ cầu nguyện. Hai thái cực của xã hội Do Thái thời ấy: Biệt phái và thu thuế.
Biệt phái là hình mẫu của người giữ đạo tốt. Anh ta thuộc về nhóm đạo hạnh. Từ "biệt phái " dành để chỉ lớp người này rất thích hợp, vì những "vị thánh" này tách biệt khỏi quần chúng. Như cử chỉ quen thuộc thời ấy, anh đứng cảm tạ Thiên Chúa. Đọc bản thống kê công nghiệp, xướng lên các tội anh không phạm, những luật lệ anh chu toàn, anh còn giữ quá những điều luật yêu cầu: ăn chay 2 lần một tuần, góp 1/10 hoa lợi. Thật khó mà không tin vào những điều ấy ! Anh không cần cầu xin gì. Anh cứ tràng giang đại hải như mình nói cho mình nghe. Thiên Chúa đóng vai phụ. Anh thấy mình vượt lên trên những kẻ trộm cắp, bất lương, ngoại tình. Những kẻ thật đáng khinh bỉ? "Tôi cảm tạ Chúa, vì tôi đã không như những người khác".
Người thu thuế, hình mẫu của loại tội nhân công khai, bởi làm nghề thu thuế, phục vụ nền hành chánh xâm lược, anh bị xếp loại vào hàng ngũ bất hảo, chăng còn gì để hy vọng. Anh cũng đứng cầu nguyện, ý thức mình là tội nhân, "anh đứng xa xa, không dám ngước mắt nhìn lên, anh đấm ngực mà nói: Lạy Chúa Trời tôi, xin thương xót tôi là kẻ có tội".
Kết luận của dụ ngôn thật bất ngờ. Tình trạng của mỗi người lệ thuộc vào thái độ của họ trước mặt Chúa. Người thu thuế được nhận lời, được tha thứ và được Thiên Chúa tuyên bố là người công chính. Còn người biệt phái, hình như anh chẳng cần cầu xin gì, trở về với ý nghĩa mình là người công chính, nhưng sự công chính ấy lại không được Thiên Chúa chuẩn nhận.
Chúa Giêsu công khai tỏ bày tình trạng mới này. Người mời thính giả nhận ra cách cư xử của Thiên Chúa, trước khi kêu gọi bắt chước thái độ của người thu thuế. Cần vượt qua tính cách nghịch lý của sứ điệp. Người thu thuế được tha trước khi đền bù những tệ hại và làm hòa với tha nhân. Lòng nhân hậu của Thiên Chúa đối với tội nhân như thế đó... tương tự thái độ của Chúa Giêsu đối với tội nhân và những kẻ bị loại trừ là một thứ luật mới phải được thừa nhận. Chúa Giêsu kết luận về sự đảo ngược tình trạng này bằng một câu : "Ai nâng mình lên sẽ bị hạ xuống, ai hạ mình xuống, sẽ được nâng lên". Thiên Chúa hạ kẻ tự phụ, và nâng cao kẻ khiêm nhu, vì "tư tưởng của Ta không giống ý nghĩa của các ngươi, và đường lối Ta, cũng không giống lối ngõ của các ngươi." (Is 55, 8).
Đoạn sách Huấn Ca mà chúng ta vừa nghe nói về tình thương Thiên Chúa dành cho những con người thấp cổ bé họng, cách riêng là những ai rơi vào cảnh mẹ góa con côi :
Nước mắt quả phụ lại không giàn giụa trên gò má,
và tiếng bà kêu lại chẳng cáo tội kẻ làm bà phải khóc sao?
Kẻ phục vụ Đức Chúa theo ý Người sẽ được Người chấp nhận,
lời họ kêu xin sẽ vọng tới các tầng mây.
Lời nguyện của người nghèo vượt ngàn mây thẳm.
Lời nguyện chưa tới đích, họ chưa an lòng.
Họ sẽ không rời đi bao lâu Đấng Tối Cao chưa đoái nhìn,
chưa xét xử cho người chính trực và thi hành công lý.
Đức Chúa không trì hoãn,
không bắt họ đợi lâu.
Sẽ đến lúc Người đập gãy lưng bọn tàn ác,
và báo oán chư dân.
Sẽ đến lúc Người tiễu trừ lũ ngạo ngược,
đập tan vương trượng bọn ác nhân.
Sẽ đến lúc Người trả cho ai nấy theo việc họ làm,
và xét xử hành động của người ta theo ý hướng của họ.
Quả là hợm hĩnh khi tự cao tự đại, tự nghe lời mình cầu nguyện, ngợi khen Thiên Chúa về nhân đức của mình. Ông ta nghĩ mình đã làm nhiều điều tốt, ông phải có vị trí cao trong Nước Chúa. Thêm một chút kiêu ngạo nữa là ông nghĩ mình là để làm gương cho người khác. Có lẽ đúng vì ông có thể ngẩng cao đầu khi vào Đền Thờ, ông là người chính trực, thanh sạch !
Còn ông kia? Thu thuế cho chính quyền Rôma. Có nâng mức thuế lên chút đỉnh để được phần trăm cao hơn cho chính mình. Ông khiêm tốn hơn, nhưng thay vì đấm ngực, có lẽ cũng nên nhìn thẳng vào thu nhập của chính mình mà đổi nghề đi. Chỉ xin Chúa xót thương thôi thì quá dễ " ... Không phải chỉ những kẻ kêu lạy Chúa, lạy Chúa ... ".
Câu hỏi khác không khó trả lời : Ai là nhân vật chính trong dụ ngôn này? Người biệt phái đứng cầu nguyện trong gian thánh Đền Thờ ? Hay người thu thuế muốn thu mình lại, cúi xuống đấm ngực ở xa xa kia ? Không phải ! Chúng ta chú ý đến một chi tiết: Đền Thờ! Vâng ! Nhân vật trung tâm của dụ ngôn: chính Thiên Chúa. Chú ý chúng ta thấy : "Khi người thu thuế về, anh trở nên công chính", anh chứ không phải người biệt phái. Ai đã đong đầy tâm hồn anh sự chính trực ? Và sự diễm phúc mà từ lâu anh không còn nhớ đến? Chúa chứ còn ai? Một Thiên Chúa quảng đại ban phát đến phí phạm, một Thiên Chúa điên điên chọn hướng con chiên lạc, người què quặt tâm hồn và thể xác Chúa Giêsu qua cách cư xử, đã hiến tặng chính mình cho những ai bị loại trừ, bị gạt ra lề, bị coi là tội nhân.
Thiên Chúa như không bị trói buộc bởi tính cách luân lý. Ngài vẫn như thể đang khám phá, đón nhận những con người tội lỗi, những con người yếu đuối ăn năn sáinh viên hối một cách vô điều kiện. Hãy luôn lại bắt đầu, dù là hàng ngàn lần dù ta yếu đuối, lỗi tội nhưng rồi ta sẽ ngạc nhiên không cùng vì thấy mình vẫn được yêu thương từ lòng bao dung của Thiên Chúa Tình Yêu.
Trước mặt Chúa, chúng ta hoàn toàn tự do lựa chọn con đường tự cao hay con đường tự hạ, con đường của khiêm nhu hay con đường của kiêu căng.