Di sản rối nước VN: còn hàng trăm trò chưa khai

Di sản rối nước VN: còn hàng trăm trò chưa khai thác!

Trò rối Bát âm - Ảnh: Trần Chánh Nghĩa

TT - “�?ây là lần đầu tiên �?oàn Múa rối TP.HCM đại diện VN đi dự một liên hoan nghệ thuật múa rối quốc tế!�? - h�?a sĩ Nguyễn �?ức Thế, trưởng đoàn, cho biết trước ngày lên đư�?ng.

Liên hoan múa rối quốc tế Bangkok sẽ khai mạc vào thứ hai 1-8-2005, qui tụ các nước trong khối ASEAN cùng với ba khách m�?i ngoài khu vực là Nhật Bản, Hàn Quốc, Trung Quốc.

* �?oàn Múa rối TP.HCM sẽ mang theo những gì?

- HS Nguyễn �?ức Thế: Chúng tôi đem đi 15 trò rối nước: Bật c�?, Tễu giáo trò, Múa rồng, Múa phượng, Lân tranh cầu, Múa sư tử, Nông nghiệp, Cáo bắt vịt, Nhi đồng hí thủy, Bát âm, �?á gà, Bát tiên, �?u tiên, �?ánh cá, Tứ linh. Hầu hết là trò rối cổ truy�?n, chỉ có hai trò rối mới sáng tác là �?á gà và �?u tiên.

* Vì sao anh không đưa rối cạn đi?

- Rối cạn VN làm sao so nổi với các nước mà đưa đi! Trong rối cạn có nhi�?u thể loại, mà thể loại nào thì cũng đụng phải cao thủ: rối bóng cổ truy�?n, rối que thì Indonesia, Malaysia quá gi�?i; rối dây có Thái Lan, Trung Quốc; rối bóng hiện đại, rối đen thì thuộc v�? sở trư�?ng của Nhật Bản...

* Rối nước VN đang được chuẩn bị hồ sơ để xét công nhận “Di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại�?. Theo sử liệu, rối nước có mặt từ đ�?i Lý, tồn tại đã gần ngàn năm nhưng... không lẽ chỉ còn một nhúm trên mươi trò, quanh đi quẩn lại?

- Theo công trình nghiên cứu của ông Ngô Quỳnh Giao, rối nước VN hiện còn lưu hành 53 trò, nhưng đưa vào khai thác sử dụng mới 17 trò. Thật ra, số trò rối nước lên đến khoảng 300, theo công trình sưu tầm thống kê dựa trên sử liệu xưa của các cụ Nguyễn Huy Hồng, cụ Tô Sanh.

Lâu nay m�?i ngư�?i chỉ biết rối nước được đi�?u khiển bằng sào, nhưng đâu chỉ có thế, còn có rối nước đi�?u khiển bằng dây. Toàn thế giới chỉ có rối dây trên cạn, VN mình lại có rối dây dưới nước!

Muốn hiểu thực chất của di sản rối nước thì phải tìm đến 21 phư�?ng hội truy�?n thống, trong đó nổi bật là các phư�?ng rối �?ông Anh, �?ào Thục (Hà Nội), Nguyên Xá (Thái Bình), Thạch Thất (Hà Tây)... Như trò Sư chạy đàn là rối dây dưới nước, đang tồn tại ở các phư�?ng rối dân gian. Nhưng nhi�?u nghệ nhân gi�? đây không muốn tiết lộ, giấu ngh�?.

Theo tôi, đó không phải lỗi của h�?. �?ã có một lúc các nghệ nhân rối nước sẵn sàng chỉ ngh�?, vì ban đầu ai cũng tin là để bảo tồn. Nhưng sau đó rối nước hái ra ti�?n, tuy nhiên ti�?n không v�? túi nghệ nhân mà v�? túi một số ngư�?i biết kinh doanh, còn nghệ nhân vẫn khổ, vẫn chân lấm tay bùn nơi ruộng đồng.

Nhà nước cần b�? ra hàng tỉ đồng để giúp đ�?i sống nghệ nhân, tôi tin chắc h�? sẽ không giấu ngh�? khi được trân tr�?ng th�?a đáng. Hàng chục, thậm chí là trăm trò rối được khai phá, ắt hẳn thế giới sẽ còn bất ng�? hơn nữa v�? nghệ thuật rối nước VN. Hơn nữa, sự khai phá ấy sẽ tạo nên sức thuyết phục để thế giới nhanh chóng công nhận rối nước VN là di sản nhân loại. Chứ ít �?i quá, mình đi diễn hoài cũng áy náy...

NGUYỄN CHƯƠNG thực hiện