Di sản rối nước VN: còn hà ng trăm trò chưa khai
Di sản rối nước VN: còn hà ng trăm trò chưa khai thác!
Trò rối Bát âm - Ảnh: Trần Chánh Nghĩa
TT - “Ä?ây là lần đầu tiên Ä?oà n Múa rối TP.HCM đại diện VN Ä‘i dá»± má»™t liên hoan nghệ thuáºt múa rối quốc tế!â€? - há»?a sÄ© Nguyá»…n Ä?ức Thế, trưởng Ä‘oà n, cho biết trước ngà y lên đưá»?ng.
Liên hoan múa rối quốc tế Bangkok sẽ khai mạc và o thứ hai 1-8-2005, qui tụ các nước trong khối ASEAN cùng vá»›i ba khách má»?i ngoà i khu vá»±c là Nháºt Bản, Hà n Quốc, Trung Quốc.
* Ä?oà n Múa rối TP.HCM sẽ mang theo những gì?
- HS Nguyá»…n Ä?ức Thế: Chúng tôi Ä‘em Ä‘i 15 trò rối nước: Báºt cá»?, Tá»…u giáo trò, Múa rồng, Múa phượng, Lân tranh cầu, Múa sư tá», Nông nghiệp, Cáo bắt vịt, Nhi đồng hà thá»§y, Bát âm, Ä?á gà , Bát tiên, Ä?u tiên, Ä?ánh cá, Tứ linh. Hầu hết là trò rối cổ truyá»?n, chỉ có hai trò rối má»›i sáng tác là Ä?á gà và Ä?u tiên.
* Vì sao anh không đưa rối cạn đi?
- Rối cạn VN là m sao so nổi vá»›i các nước mà đưa Ä‘i! Trong rối cạn có nhiá»?u thể loại, mà thể loại nà o thì cÅ©ng đụng phải cao thá»§: rối bóng cổ truyá»?n, rối que thì Indonesia, Malaysia quá giá»?i; rối dây có Thái Lan, Trung Quốc; rối bóng hiện đại, rối Ä‘en thì thuá»™c vá»? sở trưá»?ng cá»§a Nháºt Bản...
* Rối nước VN Ä‘ang được chuẩn bị hồ sÆ¡ để xét công nháºn “Di sản văn hóa phi váºt thể cá»§a nhân loạiâ€?. Theo sá» liệu, rối nước có mặt từ Ä‘á»?i Lý, tồn tại đã gần ngà n năm nhưng... không lẽ chỉ còn má»™t nhúm trên mươi trò, quanh Ä‘i quẩn lại?
- Theo công trình nghiên cứu cá»§a ông Ngô Quỳnh Giao, rối nước VN hiện còn lưu hà nh 53 trò, nhưng đưa và o khai thác sá» dụng má»›i 17 trò. Tháºt ra, số trò rối nước lên đến khoảng 300, theo công trình sưu tầm thống kê dá»±a trên sá» liệu xưa cá»§a các cụ Nguyá»…n Huy Hồng, cụ Tô Sanh.
Lâu nay m�i ngư�i chỉ biết rối nước được đi�u khiển bằng sà o, nhưng đâu chỉ có thế, còn có rối nước đi�u khiển bằng dây. Toà n thế giới chỉ có rối dây trên cạn, VN mình lại có rối dây dưới nước!
Muốn hiểu thá»±c chất cá»§a di sản rối nước thì phải tìm đến 21 phưá»?ng há»™i truyá»?n thống, trong đó nổi báºt là các phưá»?ng rối Ä?ông Anh, Ä?à o Thục (Hà Ná»™i), Nguyên Xá (Thái Bình), Thạch Thất (Hà Tây)... Như trò Sư chạy đà n là rối dây dưới nước, Ä‘ang tồn tại ở các phưá»?ng rối dân gian. Nhưng nhiá»?u nghệ nhân giá»? đây không muốn tiết lá»™, giấu nghá»?.
Theo tôi, đó không phải lá»—i cá»§a há»?. Ä?ã có má»™t lúc các nghệ nhân rối nước sẵn sà ng chỉ nghá»?, vì ban đầu ai cÅ©ng tin là để bảo tồn. Nhưng sau đó rối nước hái ra tiá»?n, tuy nhiên tiá»?n không vá»? túi nghệ nhân mà vá»? túi má»™t số ngưá»?i biết kinh doanh, còn nghệ nhân vẫn khổ, vẫn chân lấm tay bùn nÆ¡i ruá»™ng đồng.
Nhà nước cần bá»? ra hà ng tỉ đồng để giúp Ä‘á»?i sống nghệ nhân, tôi tin chắc há»? sẽ không giấu nghá»? khi được trân trá»?ng thá»?a đáng. Hà ng chục, tháºm chà là trăm trò rối được khai phá, ắt hẳn thế giá»›i sẽ còn bất ngá»? hÆ¡n nữa vá»? nghệ thuáºt rối nước VN. HÆ¡n nữa, sá»± khai phá ấy sẽ tạo nên sức thuyết phục để thế giá»›i nhanh chóng công nháºn rối nước VN là di sản nhân loại. Chứ Ãt á»?i quá, mình Ä‘i diá»…n hoà i cÅ©ng áy náy...
NGUYỄN CHÆ¯Æ NG thá»±c hiện