KỶ NIỆM NGÀY NGƯỜI TỊ NẠN THẾ GIỚI
Trong tuần nà y hầu hết các tin tức liên quan đến Việt Nam Ä‘á»?u táºp trung và o những sá»± kiện chung quanh chuyến viếng thăm Hoa Kỳ cá»§a Thá»§ Tướng Việt Nam Phan Văn Khải mà không chú ý nhiá»?u đến má»™t sá»± kiện khác cÅ©ng không kém phần quan trá»?ng. Ä?ó là những sinh hoạt đánh dấu ngà y ká»· niệm hà ng năm dà nh cho những ngưá»?i tị nạn trên thế giá»›i được gá»?i là Ngà y Ngưá»?i Tị Nạn Thế Giá»›i. Sau đây là má»™t số chi tiết do Trần Nam ghi nháºn, liên quan đến Ngà y Ngưá»?i Tị Nạn Thế Giá»›i và ý nghÄ©a cá»§a ngà y nà y đối vá»›i những ngưá»?i Việt, má»™t táºp thể ngưá»?i tị nạn châu Ã? đông đảo nhất tại Hoa Kỳ :
Ä?ối vá»›i nhiá»?u di dân tại Hoa Kỳ thì dưá»?ng như có rất Ãt ngưá»?i biết đến Ngà y Ngưá»?i Tị Nạn Thế Giá»›i. Ä?ây là điá»?u dá»… hiểu vì không phải tất cả các di dân tại Hoa Kỳ là ngưá»?i tị nạn, và ngà y nà y chỉ má»›i ra Ä‘á»?i cách đây 5 năm khi Ä?ại Há»™i Ä?ồng Liên Hiệp Quốc chá»?n ngà y 20 tháng 6 năm 2000 là m Ngà y Ngưá»?i Tị Nạn Thế Giá»›i để công nháºn và vinh danh những đóng góp cá»§a những ngưá»?i tị nạn trên toà n cầu. Kể từ đó, ngà y 20 tháng 6 đã trở thà nh má»™t ngà y lá»… ká»· niệm hà ng năm được đánh dấu bằng những sá»± kiện xảy ra tại hÆ¡n 100 quốc gia trên thế giá»›i.
Năm nay, 2005, Cao Ủy Trưởng Tị Nạn Liên Hiệp Quốc đã cá» hà nh Ngà y Ngưá»?i Tị Nạn Thế Giá»›i lần thứ năm vá»›i chá»§ Ä‘á»? Lòng Can Ä?ảm nhằm gây sá»± chú ý cá»§a má»?i ngưá»?i đối vá»›i những ngưá»?i tị nạn trên khắp thế giá»›i bị bắt buá»™c phải lìa bá»? quê hương Ä‘i tìm đất sống, đồng thá»?i Ä‘á»? cao ý chà và lòng can đảm phi thưá»?ng cá»§a hà ng triệu ngưá»?i tị nạn, những ngưá»?i đã gánh chịu nhiá»?u Ä‘au khổ nhưng không bao giá»? đánh mất niá»?m hy vá»?ng trên bước đưá»?ng Ä‘i tìm tá»± do, tránh xa những đà n áp và bất ổn.
Ä?ối vá»›i ngưá»?i Việt tị nạn tại Hoa Kỳ thì ý nghÄ©a cá»§a Ngà y Ngưá»?i Tị Nạn Thế Giá»›i lại cà ng quan trá»?ng hÆ¡n vì phần lá»›n trong số nà y là những ngưá»?i đã bá»? nước ra Ä‘i trong những Ä‘iá»?u kiện vô cùng khó khăn và nguy hiểm để tránh những ngược đãi trên chÃnh quê hương cá»§a há»?.
Theo các con số cá»§a Trung Tâm Tà i Liệu Ä?ông Nam Ã? liên quan đến ngưá»?i tị nạn Việt Nam thì sau khi Saigon, thá»§ đô cá»§a Việt Nam Cá»™ng Hòa trước đây, lá»?t và o tay quân Bắc Việt hồi tháng 4 năm 1975, có khoảng 135 ngà n ngưá»?i Việt đã rá»?i bá»? miá»?n Nam Ä‘i lánh nạn Cá»™ng sản. Ä?a số những ngưá»?i tị nạn đầu tiên nà y là thà nh phần cá»±u quân nhân, công chức, những ngưá»?i là m việc cho Mỹ trong thá»?i kỳ chiến tranh Việt Nam và gia đình cá»§a há»?. NÆ¡i tạm trú đầu tiên cá»§a những ngưá»?i tị nạn nà y trên lục địa Hoa Kỳ là các doanh trại quân đội tại các Tiểu Bang California, Arkansas, Pensylvania và Florida, trước khi há»? được nhiá»?u tổ chức tôn giáo và tư nhân bảo trợ và giúp đỡ để định cư rải rác khắp Hoa Kỳ.
Trong khi đó tại Việt Nam, tuy chiến tranh kết thúc nhưng ngưá»?i dân miá»?n Nam, vốn quen sống trong má»™t xã há»™i tá»± do, đã cảm thấy không thể nà o sống nổi dưới má»™t chế độ mà tình hình kinh tế và chÃnh trị cà ng ngà y cà ng tồi tệ cho nên há»? đã tìm đủ má»?i cách để ra Ä‘i cho dù phải đương đầu vá»›i rất nhiá»?u nguy hiểm. Phương cách duy nhất lúc bấy giá»? là vượt biên bằng đưá»?ng biển trên những chiếc thuyá»?n mong manh vá»›i hy vá»?ng có được má»™t quốc gia nà o đó trong thế giá»›i tá»± do dang tay đón nháºn. Trong số hà ng trăm ngà n ngưá»?i vượt biên bằng phương tiện nà y trong các tháºp niên sau năm 1975, thưá»?ng được gá»?i là thuyá»?n nhân, ngưá»?i ta không biết rõ có bao nhiêu ngưá»?i đã bị chết trên bước đưá»?ng Ä‘i tìm tá»± do, tuy nhiên theo ước tÃnh thì có đến phân ná»a thuyá»?n nhân đã vùi thây trên biển cả vì bảo tố, vì hải tặc, vì đói khát và bệnh táºt.
Tin tức vá»? các thuyá»?n nhân Việt Nam bị thiệt mạng trên biển cả cà ng ngà y cà ng nhiá»?u đã khiến cho nhiá»?u nước trên thế giá»›i bà ng hoà ng sá»ng sốt. CÆ¡ Quan Tị Nạn Liên Hiệp Quốc đã thương thuyết vá»›i chÃnh phá»§ Việt Nam vá»? vấn Ä‘á»? nà y, và đôi bên đã đạt được thá»?a thuáºn vá»? má»™t chương trình được gá»?i là Ra Ä?i Có Tráºt Tá»±, theo đó má»™t số ngưá»?i Việt có thân nhân tại Hoa Kỳ sẽ được chÃnh phá»§ Việt Nam cho phép ra Ä‘i bằng những phương tiện khác để Ä‘oà n tụ vá»›i gia đình. Dù chương trình Ä‘oà n tụ nà y đạt được má»™tsố kết quả nhưng những ngưá»?i Việt không có thân nhân tại Hoa Kỳ vẫn tiếp tục bá»? nước ra Ä‘i bằng đưá»?ng biển.
Ngoà i chương trình Ra Ä?i Có Tráºt Tá»±, khoảng 100 ngà n trẻ em thuá»™c thà nh phần con lai, cha Mỹ mẹ Việt, cÅ©ng đã được phép đến Hoa Kỳ trong tháºp niên 1990 vá»›i tư cách là di dân nhưng được hưởng các quyá»?n lợi như ngưá»?i tị nạn nhá»? má»™t dá»± luáºt được Quốc Há»™i Hoa Kỳ thông qua trước đó.
CÅ©ng sau khi chiến tranh Việt Nam kết thúc và o năm 1975, hà ng trăm ngà n ngưá»?i Việt tại miá»?n Nam, trong đó có cá»±u quân nhân, công chức đã bị đưa đến các trại táºp trung được gá»?i là cải tạo, và đã bị cầm giữ trong nhiá»?u năm vá»›i những Ä‘iá»?u kiện rất khắc nghiệt.
Quan tâm đến những ngưá»?i từng là đồng minh trong thế giá»›i tá»± do, chÃnh phá»§ Hoa Kỳ đã có những cuá»™c váºn động vá»›i Việt Nam trong nhiá»?u năm để há»? được trả tá»± do và được phép sang Hoa Kỳ theo má»™t chương trình nhân đạo có tên là HO, bắt đầu từ cuối tháºp niên 1980. TÃnh đến nay có khoảng 100 ngà n ngưá»?i thuá»™c diện HO đã đến được Hoa Kỳ.
HÆ¡n 30 năm đã trôi qua kể từ khi chiến tranh Việt Nam kết thúc, nhưng những di dân Việt Nam tại Hoa Kỳ mà đa số là thuyá»?n nhân, vẫn không quên những quốc gia như Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Philippine và Hồng Kông, nÆ¡i mà chÃnh quyá»?n đã cho phép há»? tạm trú trong thá»?i gian chá»? đợi được cứu xét để Ä‘i định cư tại má»™t nước thứ ba.
Trong tháng 3 năm nay hà ng trăm ngưá»?i Việt, trong đó có nhiá»?u thuyá»?n nhân tại Hoa Kỳ và các nÆ¡i khác trên thế giá»›i, đã trở lại đảo Pulau Bidong cá»§a Malaysia và Galang cá»§a Indonesia để thăm lại chốn cÅ© và khánh thà nh những tấm bia được dá»±ng lên như là những Ä?à i Tưởng Niệm các thuyá»?n nhân đã bá»? mình trên biển cả trong cuá»™c hà nh trình Ä‘i tìm tá»± do.
Anh Ngụy VÅ©, thuyá»?n nhân và cÅ©ng là tác giả cá»§a tuyển táºp Chuyện Kể Hà nh Trình Biển Ä?ông, nói vá»? những tấm bia như sau:
Hai tấm bia đó thì cá»™ng đồng ngưá»?i Việt hải ngoại và o cuối tháng 3 có má»™t phái Ä‘oà n từ Úc Châu, từ bên Mỹ và các nước khác đã táºp trung vá»? thăm lại các đảo Bi Ä?ông và Galang, và đã được khánh thà nh và o ngà y 24 tháng 3 . Má»™t tấm được dá»±ng tại trại Pulau Bidong, và má»™t cái tại trại tị nạn Galang. Các tấm bia nà y thứ nhất là để tưởng nhá»› những thuyá»?n nhân Việt Nam Ä‘i tìm tá»± do đả chết trên biển Ä?ông vì nhiá»?u lý do khác nhau. Thứ hai, các tấm bia đó cÅ©ng muốn nói lên cái lòng biết Æ¡n cá»§a thuyá»?n nhân Việt Nam trong giai Ä‘oạn mà các quốc gia đó đã giúp đỡ , trong đó có các há»™i Trăng Lưỡi Liá»?m Ä?á»? cÅ©ng như Cao Ủy Tị Nạn Liên Hiệp Quốc.
Tuy nhiên theo những tin tức má»›i đây thì chÃnh quyá»?n địa phương đã có lệnh dẹp bá»? các bia tưởng niệm vừa kể vì những áp lá»±c chÃnh trị từ phÃa Việt Nam. Sá»± kiện nà y đã gây nhiá»?u phản ứng trong cá»™ng đồng ngưá»?i Việt khắp nÆ¡i. Sau đây vẫn là lá»?i cá»§a thuyá»?n nhân Ngụy VÅ©:
Vá»? phản đối chÃnh thức thì trong mấy ngà y qua tại vùng quáºn Cam ở miá»?n Nam Cali thì Ä?à i Little Saigon cÅ©ng đã kêu gá»?i thuyá»?n nhân Việt Nam hãy có những lá thư cụ thể để kêu gá»?i chÃnh quyá»?n Malaysia không nên là m cái hà nh động đó, cÅ©ng như trên tá»? ngưá»?i Việt má»™t tá»? báo lá»›n nhất tại miá»?n Nam Cali cÅ©ng đã đưa ra tất cả nhiá»?u bản tin và nhiá»?u ý kiến, nhiá»?u cảm nghÄ© phát biểu trên nháºt báo ngưá»?i Việt trong đó có cả các cá»±u thuyá»?n nhân, các vị lãnh đạo tinh thần, và 100% Ngụy VÅ© thấy hầu như tất cả ai cÅ©ng Ä‘á»?u có phản ứng rất là bá»±c tức. Riêng Ngụy VÅ©, đại diện cho Hà nh Trình Biển Ä?ông Foundation, hiện tại Ngụy VÅ© đã kêu gá»?i khắp má»?i nÆ¡i ngưá»?i Việt chúng ta hãy á»§ng há»™ và tranh đấu là m sao để 2 tấm bia nà y được giữ lại như là má»™t chứng tÃch cá»§a lòng yêu tá»± do cá»§a thuyá»?n nhân Việt Nam.
Theo thống kê cá»§a Trung Tâm Tà i Liệu Ä?ông Nam Ã? thì có khoảng hÆ¡n má»™t triệu di dân ngưá»?i Việt Ä‘ang sinh sống trên đất Mỹ và là má»™t táºp thể ngưá»?i tị nạn Ã? Châu đông nhất tại Hoa Kỳ. Ngưá»?i Việt đã sống táºp trung rất đông đảo tại Tiểu Bang California, nhất là tại Los Angeles và Orange County ở miá»?n Nam, cÅ©ng như tại các thà nh phố San Jose và San Francisco ở miá»?n Bắc. Sau đó là các khu vá»±c Houston và Dallas ở Tiểu Bang Texas, vùng phụ cáºn thá»§ đô Washington, và các Tiểu Bang Washington , Pennsylvania, Minnesota, Massachusetts, New York, và Illinois.
Trong Ngà y Ngư�i Tị Nạn Thế Giới hôm 20 tháng 6, Liên Hiệp Quốc nói rằng cơ quan quốc tế nà y đã giúp đỡ hơn 50 triệu ngư�i tị nạn trên toà n cầu trong hơn 50 năm qua để h� xây dựng lại cuộc sống.
CÅ©ng theo Liên Hiệp Quốc thì ngà y nay, các nước Tây Phương, và ngay cả những nước châu Phi, từng có lúc tá»? ra rất rá»™ng lượng, nay đã không còn mở rá»™ng vòng tay để đón nháºn những ngưá»?i tị nạn như trước đây bởi vì số ngưá»?i tị nạn trên thế giá»›i cà ng ngà y cà ng tăng trong khi khả năng tiếp nháºn cá»§a các nước hảo tâm thì có giá»›i hạn.