Những bà i giảng cá»§a hoà thượng ThÃch Thanh Từ
Bà i số 1:
Ngưá»?i tu Pháºt phải là kẻ chán Ä‘á»?i chăng?
Hòa thượng ThÃch Thanh Từ
Có má»™t số ngưá»?i muốn lên án đạo Pháºt, không biết gì hÆ¡n, há»? muợn danh từ "chán Ä‘á»?i" gán và o đạo Pháºt. Thế rồi há»? oang oang lên rằng ngưá»?i tu là kẻ "chán Ä‘á»?i", đạo Pháºt là đạo "chán Ä‘á»?i"... Phản ứng lại, má»™t số Pháºt tá» nồng nhiệt bênh vá»±c đạo, cá»±c lá»±c phản đối và đÃnh chánh: "Ngưá»?i tu là yêu Ä‘á»?i..." Chúng ta hãy gạt ngoà i tình cảm, lấy lý trà xét Ä‘oán thá» ngưá»?i tu Pháºt phải là "chán Ä‘á»?i" không?
Trước ta hãy định nghĩa "chán đ�i" là thế nà o? - Theo nghĩa thông thư�ng m�i ngư�i hiểu, "chán đ�i" là kẻ không bằng lòng xã hội thực tại.
Có hai hạng "chán Ä‘á»?i". Má»™t hạng, vì không thá»?a mãn tham vá»?ng, bất lá»±c trước cảnh trái nghịch đâm ra chán ghét xã há»™i. Má»™t hạng vì thấy sá»± mục nát cá»§a xã há»™i, đủ khả năng cải đổi, nên chán cái cÅ©, xây dá»±ng cái má»›i. Tá»· dụ: Có má»™t cái nhà mục nát hư rách và bẩn thỉu, nắng không có chá»— ẩn, mưa không chá»— đụt, lại hôi hám thối tha. Trong nhà ấy có ba ngưá»?i ở. Ngưá»?i thứ nhất thì luá»?i biếng, cho rằng số kiếp đã định, phải sao chịu váºy, rồi cứ đùa giỡn say sưa vá»›i cảnh Ä‘en tối ấy. Ngưá»?i thứ nhì, má»—i khi bị gió lồng mưa lá»?t thì chắc lưỡi hÃt hà , đâm ra căm tức muốn xô cho ngã, Ä‘áºp cho tan cái nhà oan nghiệt nà y, mà trong tay không có má»™t đồng xu, má»™t cây tre, má»™t miếng lá... Ngưá»?i thứ ba nháºn rõ sá»± khổ sở, sá»± bẩn thỉu, không cam chịu sống mãi trong cảnh tá»§i cá»±c nà y, nhất định thay đổi cái nhà mục nát nhá»›p nhúa bằng cách dà nh dụm tiá»?n, tìm váºt liệu để xây dá»±ng lại chắc chắn tốt đẹp, cho mình và anh em mình ở khá»?i khổ. Ba anh em trong nhà nà y, là đại biểu ba hạng ngưá»?i trong xã há»™i. Ngưá»?i thứ nhất là hạng ngưá»?i chạy theo dục lạc, không có má»™t ý niệm gì vá»? cuá»™c Ä‘á»?i cả. Ngưá»?i thứ hai là hạng ngưá»?i chán Ä‘á»?i, vì không thá»?a mãn tham vá»?ng và bất lá»±c. Ngưá»?i thứ ba là hạng ngưá»?i tinh tấn, thấy sá»± mục nát cá»§a xã há»™i, chán cái cÅ©, xây dá»±ng cái má»›i.
Hạng ngưá»?i chạy theo dục lạc: Há»? nói là yêu Ä‘á»?i, kỳ tháºt há»? chỉ yêu dục lạc mà thôi. Vùi mình trong dục lạc, há»? chỉ sống có ngà y nay mà không có ngà y mai. Há»? nhìn Ä‘á»?i qua lá»›p sÆ¡n bên ngoà i, nên say sưa mê mệt. Nếu ai nói cái gì khác hÆ¡n sá»± hưởng dục lạc, há»? không ngần ngại gán cho danh từ "chán Ä‘á»?i yếm thế". Ai khuyên há»? là m là nh lánh dữ, há»? chế nhạo là lên mặt "thầy Ä‘á»?i". Thấy ai khổ sở khuôn mình trong đạo đức, há»? cưá»?i là bá»?n "dại khá»?"... Mục Ä‘Ãch cá»§a há»? không ngoà i thá»?a mãn dục vá»?ng nhất thá»?i. Giá trị cá»§a há»? là hưởng được nhiá»?u khoái lạc. Bởi thế, nên cái nhìn, cái nghÄ© cá»§a há»? không quá má»™t tấc, má»™t gang. Và suốt Ä‘á»?i không là m gì khác hÆ¡n là lo cho thằng ngưá»?i cá»§a há»?. Thế mà , gặp ai há»? cÅ©ng vá»— ngá»±c ta đây là yêu Ä‘á»?i. Hai tiếng "yêu Ä‘á»?i" là cái bia danh dá»± nhất, để há»? nêu lên trước quần chúng.
Hạng ngư�i chán đ�i vì không th�a mãn tham v�ng và bất lực: Hạng ngư�i nà y nhìn đ�i bằng cặp mắt oán ghét, cuộc đ�i toà n xấu xa bỉ ổi, m�i ngư�i trong xã hội là kẻ thù của h�. Vì thế, h� muốn trốn một nơi nà o, mà không có ngư�i bén mảng đến. Tại sao có quan niệm nà y? - Bởi vì:
• Hoặc há»? là ngưá»?i đã đổ bạc vạn để mua chức quan (theo thá»?i mua quan bán tước) mà không đắc cá». Tiá»?n đã sạch, cá»§a đã không thì còn gì mà không chán ghét xã há»™i.
• Hoặc há»? là má»™t quan chức bị thải hồi. Khi xưa ra đưá»?ng có kẻ võng ngưá»?i hầu, mà nay chỉ chiếc gáºy quéo vá»›i cặp chân trần, thì tà i nà o há»? không chán Ä‘á»?i khinh bạc.
• Hoặc h� là một thà sinh, bao nhiêu sinh lực đ�u dồn và o sự h�c; đến năm thi, đặt hết hy v?ng và o cái cấp bằng để có sở là m, được cơm no áo ấm, thế mà thi trượt! Trượt một lần, hai lần... mắt h� đã hoa, nhìn trước cả một bầu tr�i đen tối.
• Hoặc há»? là ngưá»?i Ä‘ang nặng lá»?i biển hẹn non thá»?; bá»—ng không, ai đà nh ăn nguyá»?n nuốt hẹn, để há»? sá»›m há»?n duyên, chiá»?u tá»§i pháºn. Lòng uất háºn trà n trá»?, há»? thiếu suy xét, lầm tưởng má»?i ngưá»?i Ä‘á»?u xấu xa hèn mạt...
Tóm lại, vì không th�a mãn dục v�ng, công danh v.v... nên đâm ra chán ghét đ�i. Những ngư�i nà y, không phải sẵn lòng chán đ�i, bởi h� tham cầu những cái gì trên đ�i mà không được, nên sanh h�n ghét. Nếu những đi�u h� muốn mà được như ý, thì h� còn mê đ�i hơn ai nữa.
Hạng ngư�i chán đ�i vì thấy xã hội mục nát, quyết thay cũ đổi mới: Hạng ngư�i nà y lòng thương không b� bến, nhìn thấy sự lầm than đen tối của đồng bà o, của nhân loại, quyết hy sinh đ�i mình để kh�a bằng những hầm hố chông gai, đưa nhân loại đến nơi vinh quang an lạc. Những vị điển hình của hạng ngư�i nà y:
• Ã?ức Khổng Tá», vì chán cái xã há»™i mục nát cá»§a thá»?i Xuân Thu nên quên nhá»?c nhằn, nay ở Lá»— mai vá»? Vệ cho đến Tống, Trần... và chịu vất vả ngồi dạy há»?c trò, biên chép kinh sách để mong vãn hồi Nhân đạo.
• �ức Jésus Christ, vì chán sự cai trị khắc nghiệt của ngư�i La Mã, chế độ giai cấp bất công của đế quốc Do Thái, nên không nệ và o tỠra sanh đi giảng đạo Bác ái.
• Ông Tôn Văn, vì chán cái xã há»™i há»§ bại cá»§a nhà Thanh, nên má»›i váºn động cách mạng khởi nghÄ©a năm 1911 để thà nh láºp Tam dân Chá»§ nghÄ©a.
• Ã?ức ThÃch-ca, vì chán giai cấp bất bình đẳng cá»§a Ấn Ã?á»™ thá»?i ấy, chán lòng sân háºn thù oán cá»§a loà i ngưá»?i, chán cái si mê mù mịt cá»§a chúng sanh, nên vất bá»? cả ngai và ng ngôi báu, lìa vợ đẹp con yêu, ngót mưá»?i má»™t năm tìm đạo trải qua nghìn vạn hiểm nguy. Sau khi đã thấy đạo, được phương pháp cứu khổ chúng sanh, Ngà i dãi dầm sương nắng ngót bốn mươi chÃn năm, Ä‘em tinh thần bình đẳng thay cho giai cấp bất bình, lấy từ bi thay cho sân háºn oán thù, dùng trà tuệ thay cho si mê mù mịt. Thế là , Ngà i đã cải thiện xã há»™i bất công Ä‘en tối cá»§a loà i ngưá»?i, trở thà nh xã há»™i là nh mạnh tốt đẹp cho toà n thể dân sinh.
Tóm lại, sống trong cảnh khổ mà không tá»± biết, cứ say sưa theo dục lạc khói mây là kẻ mù quáng. Ôm lòng tham trèo lên cây thang danh vá»?ng, tà i, sắc... rá»§i trượt chân đổ ngã, dáºp đầu toác trán, má»›i nháºn ra ná»—i khổ, nhưng chỉ biết kêu khóc, oán há»?n là kẻ khiếp nhược. Nháºn chân sá»± khổ rồi Ä‘em hết khả năng hoán cải xây dá»±ng biến khổ trở thà nh lạc là báºc Thánh nhân, là ngưá»?i giác ngá»™. Như thế, ta ngại gì không dám thừa nháºn ngưá»?i tu là "chán Ä‘á»?i", đạo Pháºt là "đạo chán Ä‘á»?i". Chán để xây dá»±ng, để Ä‘em hạnh phúc cho chúng sanh ; chá»› không phải chán để khóc than, thù háºn như há»? lầm hiểu.
(Hết)
Những bà i giảng cá»§a hoà thượng ThÃch Thanh Từ
THẦN THÔNG VÀ NGHIỆP LỰC
HT. ThÃch Thanh Từ
Ã?a số Pháºt tá» tu theo đạo Pháºt không nhiá»?u thì Ãt Ä‘á»?u có liên tưởng tá»›i những hiện tượng huyá»?n bÃ, đó là thần thong. Váºy thần thong có phải là cái chúng ta nương tá»±a, để cho chúng ta tin cáºy, để cho chúng ta há»?c há»?i luyện táºp không?
Khi Pháºt còn tại thế, Tôn Giả Mục Kiá»?n Liên sau khi chứng quả A La Hán, Ngà i có đủ lục thong. Song, đối vá»›i những vị chứng A La Hán như Ngà i, Ngà i là ngưá»?i ưu việt hÆ¡n cả. Nên Pháºt nói Tôn Giả Mục Kiá»?n Liên thần thông đệ nhất trong hà ng đệ tá» lá»›n cá»§a Pháºt. Vì thần thông siêu việt nên Tôn Giả có thể dùng thần thông Ä‘i từ thế giá»›i nà y đến thế giá»›i ná»? trong chá»›p mắt, hoặc dùng thần thông hóa hiện tùy ý. Khi ấy, Pháºt ngá»± trên má»™t tầng lầu, dưới tầng trệt các tỳ kheo nói chuyện ồn à o. Pháºt bảo Tôn Giả Mục Kiá»?n Liên là m cho các tỳ kheo đó đừng là m ồn à o nữa. Tôn Giả liá»?n duổi chân ra thì cái nhà xoay tròn, chư tỳ kheo hoảng hốt không dám nói chuyện nữa.
Vá»›i sức thần thông siêu việt như thế, vì lòng hiếu thảo Ngà i dùng thiên nhãn thông tìm trong lục đạo coi mẹ Ngà i sinh ở đâu, Ngà i thấy bà đang mang thân ngạ quỉ khổ sở vô cùng. Ngà i thương xót mẹ, nên Ä‘i khất thá»±c được má»™t bát cÆ¡m liá»?n váºn thần thông Ä‘em đến dâng cho mẹ. Khi được cÆ¡m, tay trái bà bưng bát cÆ¡m, tay mặt bốc cÆ¡m để và o miệng, cÆ¡m vừa tá»›i miệng liá»?n hóa thà nh lá»a. Tôn Giả Mục Kiá»?n Liên thấy mẹ ăn cÆ¡m không được khổ sở vô cùng, Tôn Giả rÆ¡i nước mắt.
Chúng ta đặt lại vấn Ä‘á»?, nếu thần thông cá»§a Tôn Giả Mục Kiá»?n Liên siêu việt thì khi mẹ Ngà i ăn cÆ¡m, cÆ¡m hóa thà nh lá»a. Tại sao Ngà i không dùng thần thôg cho tắt lá»a để mẹ Ngà i dùng cÆ¡m cho no lòng, mà lại đứng khóc? Váºy, quà vị nghÄ© sao vá»? thần thông cá»§a Ngà i và nghiệp ác mà mẹ Ngà i gây ra? Ã?ể thấy, thần thông không cứu được nghiệp ác cá»§a ngưá»?i thân. Nếu tu để có thần thông, mà thần thông không cứu được ai hết thì có thần thông để là m gì? Toà n chúng đệ tá» Pháºt Ä‘á»?u tôn xưng Ngà i là báºc nhất. Váºy mà trước cảnh khổ Ä‘au bi đát cá»§a mẹ, Ngà i không có má»™t phương tiện gì để giải cứu, mà chỉ đứng khóc. Như váºy má»›i thấy thần thông không chi phối được nghiệp lá»±c. Hai cái khác biệt nhau rõ rà ng. Thần thông không đưa ngưá»?i đến sá»± an lạc vÄ©nh viá»…n mà cÅ©ng không giải cứu được ác nghiệp là m cho ngưá»?i Ä‘au khổ. Váºy, tu thiết tha mong cầu chứng đắc thần thông? Hay tu cốt để Ä‘oạn các nghiệp ác, để tránh khá»?i khổ Ä‘au Ä‘ang chi phối cả kiếp ngưá»?i?
Sau đó, Tôn Giả Mục Kiá»?n Liên trở vá»? thuáºt lại cảnh Ä‘au khổ cá»§a mẹ Ngà i và cầu xin Pháºt dùng phương tiện để giải cứu, Pháºt day:
Mẹ ngươi nghiệp ác quá nặng, sức ngươi không thể cứu được. Ngươi phải là m lễ Vu Lan thiết đãi chư Tăng.
Sơn lâm thi�n định
Th� hạ kinh hà nh
Lục thông La Hán
Nh� oai lực của các vị nà y cầu nguyện, thì mẹ ngươi mới thoát được kiếp ngạ quỉ.
Khi đó, Tôn Giả Mục Kiá»?n Liên vâng theo lá»?i Pháºt dạy sắm sá»a trai diên, thỉnh chư Tăng Ä‘ang thiá»?n định ở núi rừng, Ä‘ang kinh hà nh dưới cá»™i cây, là những báºc đã chứng A La Hán cùng trợ lá»±c cầu nguyện thì mẹ Ngà i thoát kiếp ngạ quỉ. Vì lý do Tôn Giả Mục Kiá»?n Liên không đủ sức cứu mẹ, nên phải nhá»? số đông chư Tăng đã chứng A La Hán trợ lá»±c má»›i cứu được mẹ Ngà i.
ChÃnh sá»± kiện nà y mà vá»? sau hà ng Pháºt tá» noi theo gương hiếu thảo cá»§a Tôn Giả Mục Kiá»?n Liên, là má»™t báºc xuất gia tu hà nh chứng A La Hán, không quên công Æ¡n cha mẹ, vẫn nhá»› và muốn Ä‘á»?n đáp. Nên hà ng Pháºt tá» má»—i năm sau mùa an cư tá»± tứ cá»§a chúng Tăng, Ä‘á»?u là m lá»… Vu Lan thỉnh chư Tăng cúng dưá»?ng và cầu siêu cho cha mẹ. Ã?ó là việc là m đạo đức căn bản.
Tuy nhiên, chư Tăng hiện thá»?i không phải là những báºc chuyện thiá»?n định chứng lục thông A La Hán như Pháºt đã dạy Tôn Giả Mục Kiá»?n Liên thỉnh cúng dưá»?ng, cầu nguyện cho mẹ Ngà i. Nên sá»± cầu nguyện cá»§a chư Tăng hiện thá»?i không bảo đảm được như ý nguyện cá»§a Pháºt tá». Nhưng tại sao má»—i năm và o rằm tháng bảy Pháºt tá» tụ há»™i vá»? chùa là m lá»… Vu Lan để là m gì? Ã?iá»?u nà y Pháºt tá» nên hiểu cho tưá»?ng táºn.
Vá»›i tấm lòng hiếu thảo cá»§a ngưá»?i Pháºt tá», má»—i khi nhá»› lại gương sáng cá»§a đức Mục Kiá»?n Liên, là ngưá»?i đã cắt ái lìa thân xuất gia hà nh đạo, quên hết chuyện nhà mà vẫn không quên Æ¡n sanh dưỡng cá»§a cha mẹ, biết mẹ bị quả báo là m ngạ quỉ, tìm má»?i phương tiện cứu mẹ thoát khổ cá»§a kiếp ngạ quỉ. Theo gương hiếu thảo cá»§a Tôn Giả Mục Kiá»?n Liên, nên ngà y nay Pháºt tá» là m lá»… Vu Lan để tá»? lòng hiếu thảo nhá»› Æ¡n cha mẹ, và mong cứu cha mẹ thoát khá»?i cảnh khổ. Ã?ến chùa vì hiếu nghÄ©a, vì nhá»› Æ¡n để cầu nguyện cho cha mẹ, đó là tinh thần từ thiện tốt đẹp. Nhưng nếu tin chắc cha mẹ thoát khổ thì không bảo đảm.
Trong kinh A Hà m, Pháºt có nói: “Ngưá»?i biết Æ¡n và đá»?n Æ¡n, dù ở xa ngà n dặm, cÅ©ng như hầu cáºn bên ta; ngược lại, ngưá»?i không biết Æ¡n và không Ä‘á»?n Æ¡n, dù ở hầu cạnh bên ta cÅ©ng cách xa ta ngà n dặmâ€?. Pháºt dạy đạo đức bắt nguồn từ chá»— biết Æ¡n và đá»?n Æ¡n. Ngưá»?i lương thiện là ngưá»?i thá»? Æ¡n ai không bao giá»? quên. Những lúc nguy khốn được giúp đỡ, khi ngưá»?i hoạn nạn thì mình sẵn sà ng giúp đỡ lại không ngại khó khổ gian lao.
Trong kinh Ưu Bà Tắc giá»›i, Pháºt có dạy: trá»?i nắng ngưá»?i Ä‘i đưá»?ng và o bóng cây núp mát, khi ra Ä‘i không được bẻ cà nh cây. Và trên đưá»?ng Ä‘i được bóng cây hai bên đưá»?ng che mát, Pháºt cấm không được bẻ lá cây, vì cây có Æ¡n che mát cho chúng ta trên đưá»?ng dà i nóng bức. Ã?ối vá»›i cái ân rất nhá»? cá»§a loà i cây vô tri mà Pháºt còn không cho phép chúng ta quên Æ¡n, huống là cái Æ¡n sanh dưỡng lá»›n lao cá»§a cha mẹ. Nếu Æ¡n sanh dưỡng sâu nặng mà chúng ta quên Ä‘i thì những cái Æ¡n khác không dá»… gì nhá»› được. Ở Ä‘á»?i cÅ©ng có lắm kẻ được ngưá»?i giúp đỡ qua cÆ¡n nguy khốn, sau đó đối vá»›i ngưá»?i Æ¡n cá»§a há»?, há»? ngoảnh mặt là m kẻ xa lạ.
CÅ©ng như những đứa con ngá»— nghịch không tiếc lá»?i nặng nhẹ tra khảo tiá»?n cá»§a cha mẹ, cha mẹ đến tuổi già yếu đói no sướng khổ con cái không buồn nghÄ© đến. Ngưá»?i như thế là ngưá»?i không biết Æ¡n và đá»?n Æ¡n, không phải là ngưá»?i lương thiện. Thế nên, ngưá»?i đạo đức chân tháºt là ngưá»?i biết Æ¡n và nhá»› Æ¡n sanh dưỡng cá»§a cha mẹ. Dù cho cha mẹ còn hay mất, má»—i mùa Vu Lan đến, ngưá»?i con hiếu thảo vì cha mẹ mà là m việc phước thiện để hướng tâm tưởng thiện là nh đến vá»›i cha mẹ, mong cha mẹ được nhẹ nhà ng hết khổ. Ã?ó là kẻ biết Æ¡n và đá»?n Æ¡n mà thế gian thưá»?ng nói “Uống nước nhá»› nguồn, ăn trái nhá»› kẻ trồng câyâ€?. Nhá»› Æ¡n cha mẹ là đạo đức căn bản váºy.
Có lần Pháºt Ä‘i khất thá»±c ở vùng mất mùa, dân trong là ng ai cÅ©ng nghèo đói. Pháºt Ä‘i từ sáng đến trưa không có ngưá»?i cúng dưá»?ng, trong bát Pháºt không có thức ăn. Khi đó có má»™t thầy tỳ kheo Ä‘em lá y má»›i cá»§a mình đổi được bát cÆ¡m, vôi và ng Ä‘em dâng lên Pháºt.
Pháºt há»?i:
- Ông còn cha mẹ không?
Tỳ kheo trả l�i:
- Bạch Thế Tôn, con còn bà mẹ.
Pháºt há»?i:
- Mẹ ông sáng nay có ăn cơm chưa?
Tỳ kheo đáp:
- Bạch Thế Tôn, con đổi một lá y chỉ được một bát cơm, con dâng lên Thế Tôn, mẹ con vẫn chưa có cơm ăn.
Pháºt dạy:
- Ngưá»?i đáng thá»? nháºn bát cÆ¡m nà y là mẹ cá»§a ông.
Qua câu chuyện trên, chúng ta thấy Pháºt rất chú trá»?ng đến đức hiếu thảo cá»§a con ngưá»?i. Nếu ngưá»?i tu hà nh không nhá»› công Æ¡n cha mẹ thì việc tu hà nh chỉ là việc là m Ãch ká»·, không có cÆ¡ bản đạo đức. Chúng ta tu là vì thương cha mẹ, thương thân bằng quyến thuá»™c, thương dân tá»™c, thương nhân loại, nên ná»— lá»±c tu hà nh để rồi khuyên những ngưá»?i thân ngưá»?i sÆ¡ cố gắng tiến trên con đưá»?ng đạo đức, là m đẹp cho má»?i ngưá»?i, là m đẹp cho quê hương xứ sở. Ã?âu phải vong ân cha mẹ, quên thân bằng quyến thuá»™c, phản bá»™i quốc dân mà đi tu. Dù là ngưá»?i xuất gia hay tu sÄ© tại gia Ä‘á»?u phải lấy công Æ¡n cha mẹ để là m gốc tu hà nh. Vì váºy, má»—i năm tá»›i mùa báo hiếu, Pháºt tá» quy tụ vá»? chùa, trước là đem lòng thà nh kÃnh nguyện Tam Bảo gia há»™ cho cha mẹ sá»›m được vá»? cõi Pháºt. Kế đó, vì cha mẹ mà là m là nh tu thiện, cứu giúp ngưá»?i nghèo khổ và nhắc nhở khuyến khÃch hướng dẫn con cháu tiến trên con đưá»?ng đạo. Ã?ó là ná»?n tảng đạo đức Ä‘á»?i Ä‘á»?i không quên.
Tăng Ni hiện tại không đủ tư cách như Pháºt dạy trong kinh Vu Lan. Nhưng dù sao Ä‘i nữa, má»™t ngưá»?i tu ăn chay, bá»? ác là m thiện cÅ©ng có chút công đức là nh góp phần vá»›i quà Pháºt tá», cÅ©ng hồi hướng cùng cầu nguyện cho cha mẹ. Ã?ó là cá»™i nguồn cá»§a ngà y lá»… Vu Lan.
Vì váºy, nếu đã là đệ tá» cá»§a Pháºt, phải nhá»› rằng tu vá»›i Pháºt không bằng tu vá»›i cha mẹ, Vì Pháºt đã giải thoát má»?i khổ Ä‘au, dù cho chúng ta có đảnh lá»… tán thán đến đâu, Ngà i cÅ©ng bình thản mặc nhiên. Còn cha mẹ chưa hết phiá»?n não nên má»—i khi con cháu tá»? lòng hiếu thảo, biết nghÄ© tưởng đến thì cha mẹ hoan há»· sung sướng. Thế nên chúng ta thưá»?ng là m cho cha mẹ vui, chẳng phải chỉ lo lạy Pháºt cúng Pháºt mà quên không lo phụng dưỡng hiếu kÃnh cha mẹ. Ngưá»?i tu như thế thì chưa đúng vá»›i tinh thần cá»§a đạo Pháºt.
Ngưá»?i Pháºt tá» muốn Ä‘á»?n đáp công Æ¡n cá»§a cha mẹ, trưá»?ng hợp thứ nhất khi cha mẹ còn sanh tiá»?n, muốn cho cha mẹ an vui trong hiện Ä‘á»?i và an vui trong mai háºu, ngoà i việc cung phụng nuôi dưỡng cha mẹ vá»? váºt chất, nếu cha mẹ chưa biết đạo phải tạo duyên tốt khiến cho cha mẹ phát tâm tu hà nh bá»? ác là m là nh. Vì ngưá»?i phát tâm là nh là m việc là nh má»›i khá»?i Ä‘á»?a ba đưá»?ng ác và sanh và o cõi thiện được an vui. Cho cha mẹ ăn ngon, mặc đẹp, ở sang, tuy là hiếu thảo, nhưng hiếu thảo đó chỉ tạm bợ không lâu dà i, vì cha mẹ sẽ chết không còn hưởng dụng những thứ đó nữa. Tạo duyên là nh cho cha mẹ hướng vá»? đưá»?ng thiện, thì chẳng những bảo đảm trong Ä‘á»?i nà y Ãt khổ Ä‘au mà đá»?i sau cÅ©ng hết Ä‘au khổ. ChÃnh là m việc đó má»›i là hiếu chân tháºt. Vì váºy, Pháºt tá» ai được vinh hạnh cha me còn tại tiá»?n, hãy ráng tạo Ä‘iá»?u kiện giúp cho cha mẹ tu hà nh, đó là cái hiếu lá»›n nhất.
Trưá»?ng hợp thứ hai là khi cha mẹ quá cố rồi. Chúng ta không là m gì khác được, nên má»›i cúng dưá»?ng cầu nguyện hồi hướng phước là nh cho cha mẹ được siêu thoát. Ã?ó việc là m cầu may chứ không bảo đảm kết quả được như ý. Nhiá»?u khi quà Pháºt tá» nghÄ© đến ngưá»?i chết mà quên hẳn ngưá»?i sống. Ã?ến rằm tháng bảy cúng kiến cầu nguyện cho ông bà tổ tiên được siêu sanh tịnh độ mà ông bà cha mẹ tại tiá»?n thì không để ý lo chăm sóc giúp đỡ để tiến tu. Như thế là không xứng đáng, không đúng vá»›i chữ hiếu trong đạo Pháºt.
Trở lại, thần thông không cứu được khổ, không giải được nghiệp. Như chúng ta biết Tôn Giả Mục Ki�n Liên đã từng dùng thần thông qua lại trong không gian từ cõi nà y đến cõi khác một cách tự do. Nhưng đối trước quả báo nghiệp ác của mẹ Ngà i, Ngà i đà nh bó tay đứng khóc chứ không cứu được, đó là trư�ng hợp thứ nhất.
Ã?ến trưá»?ng hợp thứ hai là chÃnh bản thân Ngà i khi trở vá»? già , má»™t hôm Ä‘i khất thá»±c qua chân núi, ngoại đạo lăn đá cho rá»›t xuống đè Ngà i chết. Bình thưá»?ng có chuyện bất ổn xảy ra là Ngà i dùng thần thông bay bổng, không ai hại được Ngà i. Bây giá»? nghiệp đến, thấy đá lăn từ trên xuống, Ngà i dùng thần thông bay Ä‘i mà bay không được, nên bị đá đè chết. Ã?ể thấy, thần thông bất lá»±c trước quả báo nghiệp ác cá»§a Ngà i, thần thông cÅ©ng không giải được nghiệp cá»§a chÃnh mình khi quả báo đến. Như váºy, luyện táºp thần thông để là m gì?
Song, tâm lý chung cá»§a Pháºt tá» thì ưa thÃch thần thông vá»›i những tướng lạ thưá»?ng. Giả sá» bây giá»? quà vị Ä‘ang ngồi nghe tôi nói pháp, ngoà i kia có ngưá»?i Ä‘ang váºn thần thông bay lên dạo chÆ¡i trong hư không, quà vị sẽ cùng Ä‘ua nhau xem há»? trình diá»…n thần thông, chá»› không thể ngồi yên mà nghe pháp. Vì bản chất con ngưá»?i là hiếu kỳ, ưa thÃch những Ä‘iá»?u khác lạ, còn những gì bình thưá»?ng đơn giản thì không ưa chuá»™ng. Tu, nếu bảo dùng nghiệp ác cá»§a thân cá»§a miệng cá»§a ý, chuyển thà nh ba nghiệp thiện thì thấy thưá»?ng và khó lắm. Còn, nếu nói tôi có thần thông, ai muốn hết tá»™i, tôi hóa ra nước Cam lồ rưới sẽ hết phiá»?n não, thì má»?i ngưá»?i ham thÃch Ä‘ua nhau xin nước cam lồ để tắm gá»™i hay để uống cho hết tá»™i. Vì ngưá»?i ta vừa hiếu kỳ vừa lưá»?i biếng, há»… thấy dá»… khoẻ là là m. Vì váºy, nên dá»… bị gạt và o dá»… rÆ¡i và o mê tÃn tà giáo.
Thá»?i Ã?ức Pháºt còn tại thế, có bốn ngưá»?i ngoại đạo tu chứng được ngÅ© thông:
1. Thiên nhãn thông là thấy tất cả ngưá»?i váºt gần hay xa.
2. Thiên nhĩ thông là nghe khắp tất cả âm thanh lớn nh� gần xa.
3. Tha tâm thông là biết được ý ngư�i khi mới khởi nghĩ chưa nói ra l�i.
4. Túc mạng thông là biết được vô số kiếp v� trước.
Bốn vị nà y biết mình sắp bị quỉ vô thưá»?ng đến bắt Ä‘i, nên má»—i ngưá»?i tìm cách để trốn thoát thần chết. Vị thứ nhất dùng thần thông bay lên hư không núp trong đám mây xanh. Vị thứ hai váºn thần thông lặn xuống đáy biển. Vị thứ ba dùng thần thông chui vô lòng núi. Vị thứ tư thì chui trốn ở trong lòng đất. Tất cả bốn vị Ä‘á»?u nghÄ© rằng chá»— mình trốn, quỉ vô thưá»?ng không thể tìm được.
Nhưng đến gi� thần chết đến thì vị thứ nhất ở trên mây hết thần thông rơi xuống nát thây. Vị thứ hai ở dưới biển hết thần thông ngộp chết nổi lên. Vị thứ ba ở trong lòng núi hết thần thông đá nứt đè chết. Vị thứ tư ở trong lòng đất hết thần thông bị đất sụp chôn thây luôn.
Ã?ể thấy, tu chứng được thần thông muốn thoát chết vẫn không thoát được. Tu mà chứng được ngÅ© thông là đã trải qua quá trình tu táºp không phải ngắn và dá»… dà ng, thế mà muốn thoát chết cÅ©ng không thoát được.
Lại má»™t trưá»?ng hợp nữa: Có má»™t vị tu sÄ© đạt đạo chứng được ngÅ© thông, thuyết giảng giáo lý rất hay cho đến trá»?i Ã?ế ThÃch cÅ©ng đến nghe. Má»™t hôm, trá»?i Ã?ế ThÃch nghe giảng xong ra ngoà i ngồi gốc cây khóc. Vị tu sÄ© lấy là m lạ há»?i:
- Tai sao nghe giảng xong ông lại khóc, tôi giảng có chỗ nà o ông không đồng ý?
Ã?ế ThÃch đáp:
- Không, Ngà i giảng rất hay, vì tôi thấy Ngà i sắp chết nên tôi thương khóc.
Tu sĩ h�i:
- Váºy phải là m sao cho tôi khá»?i chết?
Ã?ế ThÃch đáp:
- Nếu Ngà i muốn khá»?i chết, hãy đến cầu cứu vá»›i Ã?ức Pháºt ThÃch Ca.
Tu sĩ h�i:
- Ã?ức Pháºt ThÃch Ca là ai và đang ở đâu?
Ã?ế ThÃch đáp:
- Ngà i là má»™t vị giác ngá»™ hoà n toà n sạch hết vô minh láºu hoặc, Ä‘ang ở tịnh xá Trúc Lâm gần thà nh Vương Xá.
Vị tu sÄ© bèn váºn thần thông bay Ä‘i tìm Pháºt. Ã?i dá»?c đưá»?ng, ông nghÄ© rằng Ä‘i cầu Pháºt dạy nên có lá»… váºt để cúng dưá»?ng Ngà i. Ông thấy bên đưá»?ng có những cây ngô đồng Ä‘ang trổ hoa tháºt đẹp, bèn nhổ và cầm đến cúng Pháºt. Khi tá»›i tịnh xá Trúc Lâm, thấy Pháºt Ä‘ang thuyết pháp cho chúng tỳ kheo nghe, ông và o quì xuống dâng hai cây ngô đồng lên Pháºt và thưa:
Thưa Thế Tôn, con xin cúng dư�ng Ngà i hai cây ngô đồng và cầu xin Ngà i dạy cho con phương pháp tu để kh�i chết.
Lúc đó Pháºt không dạy gì hết, chỉ bảo:
- Buông!
Tu sÄ© buông tay thứ nhất, ngã cây ngô đồng thứ nhất. Pháºt lại bảo:
- Buông!
Tu sÄ© buông tay thứ hai, ngã cây ngô đồng thứ hai. Pháºt nói tiếp:
- Buông!
Tu sÄ© sá»ng sốt thưa:
- Hai tay con cầm hai cây ngô đồng, lần thứ nhất Pháºt bảo buông, lần thứ hai Pháºt bảo buông, con buông cây thứ hai là hết. Pháºt bảo buông nữa con không biết buông cái gì?
Pháºt nói:
- Ta đâu có bảo ông buông hai cây ngô đồng. Lần thứ nhất ta bảo ông buông là đừng chạy theo ngoại cảnh. Lần thứ hai ta bảo ông buông là đừng chấp sáu căn là ngã. Lần thứ ba ta bảo ông buông là không chấp sáu thức là ngã. Nếu ông buông hết ba cái đó rồi thì ông hết chết.
Nghe Pháºt nói, tu sÄ© nháºn ra yếu chỉ, tu má»™t thá»?i gian chứng A La Hán. Hết chết là không còn nghiệp dẫn Ä‘i trong luân hồi sanh tá», chứ không phải thân tứ đại hiện Ä‘á»?i không hoại, không chết, phải hiểu rõ chá»— nầy. Ã?ể thấy, dù có tu có luyện thần thông đến đâu, mà chưa buông xả được cảnh thân và tâm thức thì cÅ©ng chưa thoát khá»?i sanh tá» luân hồi.
Lại một �ạo sĩ và một Thi�n sư, hai vị cùng đi chung một con đư�ng. �ạo sĩ h�i Thi�n sư:
- Thầy tư lâu chưa?
- Lâu rồi.
- Thầy chứng thần thông chưa?
- Tôi tu không có thần thông. Váºy, đạo sÄ© có thần thông không?
- Có.
Hai vị cùng đi tới một bến đò, �ạo sĩ muốn thi thố thần thông cho Thi�n sư thấy bèn rủ:
- Thôi chúng ta đi qua.
�ạo sĩ qua sông mà không đi đò. Thi�n sư nói:
- Thôi, đạo sĩ cứ qua đi.
�ạo sĩ li�n vén áo đi trên mặt nước qua bên kia b�. Còn Thi�n sư thì đến bến đò mua vé lên đò, qua sông. Khi qua b� bên kia, �ạo sĩ gặp lại Thi�n sư ra vẻ tự hà o, nói:
- Thầy thấy tôi không?
- Ã?ạo sÄ© táºp luyện thuáºt Ä‘i trên nước mất bao nhiêu năm?
- Hết hai mươi năm.
Thi�n sư cư�i nói:
- Công phu luyện táºp 20 năm cá»§a đạo sÄ© đáng giá bằng hai xu tôi qua đò!
Tốn hai xu cÅ©ng Ä‘i qua sông được mà phải luyện táºp hai mươi năm được thần thông cÅ©ng để qua sông, thì có giá trị gì??? Thiá»?n Tông không trá»?ng thần thông, coi đó chỉ là trò biểu diá»…n vui chÆ¡i, không giải cứu được khổ Ä‘au cá»§a con ngưá»?i. Thế mà ngưá»?i Ä‘á»?i không biết, rất hâm má»™ nể phục thần thông.
Trở v� nguồn, khi Thái tỠSĩ �ạt Ta tu sắp thà nh đạo dưới cội cây bồ đ�, ma Ba Tuần biết Ngà i sắp chứng đạo nên cùng nhau đến phá Ngà i. Quân ma có tới 18 ức bao vây Ngà i dưới cội bồ đ�. Ma bảo:
- Sa môn mau đứng dáºy.
Thái tỠlặng thinh không đáp, như thế đến ba lần. Ma h�i:
- Sa môn sợ ta chăng?
Thái tỠđáp:
- Ta không kinh sợ.
Ma há»?i:
- Sa môn thấy bốn chúng binh cá»§a ta chăng? Ông chỉ má»™t mình, không binh khÃ, đầu cạo, mặc y bà y thân, lại nói không sợ?
Thái tỠđáp bằng bà i kệ rằng:
“Giáp nhơn, cung tam muội
Tay cầm tên trà tuệ
Phước nghiệp là m binh khÃ
Nay sẽ phá quân ngươi�.
Ma bảo:
- Nếu không nghe theo l�i ta, ta sẽ là m cho thân hình ông tan thà nh tro bụi.
Thái tỠnói:
- Ta tự xem xét trên cõi ngư�i ma và thiên ma, nhơn và phi nhơn cùng bốn bộ chúng của ngươi không thể động được một mảy lông của ta.
Ma nói:
- Sa môn, nay muốn cùng ta giao chiến chăng?
Thái tỠđáp:
- Muốn được giao chiến.
Bấy gi� Thái tỠmặc áo giáp nhơn từ, Ngà i dùng cung tam muội, tên trà tuệ, và binh khà phước nghiệp để giao chiến với ma quân.
Ngà y nay, chúng ta tu một mình ở nơi vắng vẻ có nhi�u ma, thì quà thầy dạy nên h�c thuộc các câu chú, v� những lá bùa để trừ tà ma, hoặc để con dao hay cái rựa bên cạnh phòng khi đối trị ma quái.
Xưa, Pháºt chiến đấu vá»›i ma quân Ngà i mặc áo giáp từ bi, cầm cung thiá»?n định, bắn tên trà tuệ và dùng phước đức là m binh khà để chiến đấu vá»›i quân ma.
Chúng ta thấy Ã?ức Pháºt đơn độc má»™t mình chỉ và sá» dụng có bốn loại khà giá»›i là từ bi, thiá»?n định, trà tuệ và phước đức mà chiến thắng được ma quân má»™t cách vẻ vang. Sở dÄ© Pháºt chiến thắng được ma quân là vì Ngà i có tâm từ bi vô lượng bô biên không oán không thù ai, nên ma không hại được. Còn chúng ta thì lòng từ chưa bá»§a khắp, xá» ká»· tiếp váºt còn thân còn sÆ¡ nên ma tham ma sân có chá»— và o, vì váºy mà cứ mãi thua ma (dà i dà i); Ã?ó là yếu tố thứ nhất.
Yếu tố thứ hai là tâm Pháºt luôn luôn an định, dù mà có hiện hình tướng kỳ quái thô bạo dữ dằn đến đâu, Ngà i vẫn mặc nhiên không run không sợ nên ma không hại được. Bây giá»? nếu chúng ta tu nếu gặp ma hiện vằn mặt Ä‘á»? trong đêm tối, thì hoảng hốt chạy ra, không giữ được bình tÄ©nh đó là do tâm không an định, vì tâm không an định nên sợ và thua ma.
Yếu tố thứ ba là vá»›i trà tuệ sáng suốt, Pháºt thấy rõ thân nà y không tháºt thì các tướng mạo cá»§a ma quỉ nà o có tháºt! Nên không bị chi phối bởi ma. Chúng ta vì trà tuệ chưa sáng, thấy thân nà y tháºt, ma cÅ©ng tháºt, sanh tâm kinh sợ nên bị ma hại.
Yếu tố thứ tư là phước nghiệp, Ã?ức Pháºt do công phu tu táºp, là m lợi Ãch chúng sanh, phước đức kết nhóm nhiá»?u Ä‘á»?i nhiá»?u kiếp nên ma không hại được. Chúng ta tu sở dÄ© thưá»?ng gặp chướng nạn ma nạn là vì phước đức má»?ng, sức tu táºp yếu nên bị ma nhiếp được dá»… dà ng.
Tôi thưá»?ng nói chúng ta tu đừng á»· mình thông minh, đừng á»· mình tà i giá»?i, cÅ©ng đừng á»· mình khôn lanh là có thể hanh thông trên đưá»?ng tu tiến, mà phải xét công hạnh tu táºp cá»§a mình. Nếu thấy phước đức mình cạn má»?ng thì lo vun bồi cho được sâu dầy hầu giúp mình vượt qua má»?i chướng nạn và tiến đến chá»— cứu cánh viên mãn. Vì có rất nhiá»?u ngưá»?i khôn lanh thông minh tà i giá»?i mà không tránh được chướng nạn khổ Ä‘au. Ngược lại, ngưá»?i có nhiá»?u phước đức thì vượt qua tất cả má»?i chướng ngại, sá»± tu táºp dá»… dà ng tiến mau được kết quả tốt.
Chúng ta thấy, Ã?ức Pháºt khi chiến đấu vá»›i ma quân, chỉ dùng có bốn loại binh khÃ: Nhân từ là do tá»± tâm phát khởi lòng thương yêu tất cả má»?i loà i. Chánh định là do lóng lặng tâm tư mà được thanh tịnh, nhá»? tâm thanh tịnh nên trà tuệ phát sáng. Còn phước nghiệp là do công hạnh là m lợi Ãch cho má»?i loà i. ChÃnh bốn đức ấy hóa giải sá»± nhiá»…u hại cá»§a ma quân ở chÃnh mình. Như váºy, chúng ta và o đạo là phải giữ tâm không oán không thù lần lần để tâm lóng lặng cho trà tuệ phát sáng, và hà ng ngà y là m việc thiện là nh lợi Ãch cho má»?i ngưá»?i. Ã?ó là những Ä‘iá»?u căn bản không má»™t ngưá»?i tu nà o có thể thiếu được.
Tóm lạ, tu theo đạo Pháºt chá»§ yếu là tránh ba nghiệp ác cá»§a thân miệng ý và tạo ba nghiệp là nh. Vì nghiệp có sức mạnh đưa ngưá»?i tá»›i chá»— khổ hay vui. Nếu tu mà nghiệp thức còn thì dù có chứng thần thông siêu việt đến đâu cÅ©ng không giải cứu được khi nghiệp báo đến. Vì thế, đạo Pháºt không trá»?ng thần thông, mà sợ gây nghiệp ác khuyên tạo nghiệp là nh. Thế nên má»?i hiện tượng huyá»?n bà lạ lùng không phải là cái Ä‘Ãch cho ngưá»?i tu Pháºt hướng đến. Ngưá»?i tu Pháºt chân chÃnh là tá»± trau sá»a mình để trở thà nh ngưá»?i tốt, nhân từ đức hạnh, tâm bình an, trà tuệ sáng suốt, hằng ngà y là m lợi Ãch cho má»?i ngưá»?i, đó là điá»?u cÆ¡ bản, không hiếu kỳ, không lưá»?i biếng, không á»· và o thần quyá»?n ma lá»±c, tu như thế má»›i đúng vá»›i tinh thần cá»§a đạo Pháºt.
(Hết)
Những bà i giảng cá»§a hoà thượng ThÃch Thanh Từ
Thế nà o là anh hùng?
Hòa thượng ThÃch Thanh Từ
"... Chà những toan xẻ núi lấp sông,
Là m nên đấng anh hùng đâu đấy t�..." - Nguyễn Công Trứ
Bạn là má»™t thanh niên, bạn có chà khà anh hùng, và bạn tưởng tượng bạn sẽ là anh hùng. Vâng! Bạn sẽ là anh hùng. Nhưng phải là m thế nà o để thà nh má»™t "anh hùng tháºt sá»±". Tôi nói anh hùng tháºt sá»±, để bạn khá»?i lầm những anh hùng chỉ có tên, có tiếng, có oai ở bên ngoà i.
Ã?ể dá»… bà n luáºn, chúng ta cần hiểu nghÄ©a căn bản cá»§a hai chữ anh hùng. Anh hùng là gì? - Anh hùng là ngưá»?i tà i năng xuất chúng, công to, đức cả khiến má»?i ngưá»?i Ä‘á»?u kÃnh phục.
Thế mà giữa xã há»™i nà y, má»—i ngưá»?i quan niệm anh hùng theo má»—i cách. Do đó nên khi ngồi chung nhau thảo luáºn, thì má»—i ngưá»?i Ä‘á»?u tá»± vá»— ngá»±c xưng ta đây là "anh hùng".
Bác Phó và o xóm rượu trà , cá»? bạc tiá»?n lưng hết sạch mà lại say sưa, ngã bá»? té bụi. Vá»? nhà vợ con cằn nhằn, bác lại nổi giáºn đùng đùng, trợn mắt phùng mang, đánh Ä‘áºp vợ con chạy tứ tán. Ra oai như váºy, bác thấy bác là anh hùng.
Anh Hảo, trước mặt các cô thiếu nữ, anh vãi tiá»?n như cát để mua má»™t tráºn cưá»?i. Và lúc đó, nếu có ai bình phẩm hà nh động cuồng dại cá»§a anh, anh quyết má»™t mất má»™t còn tranh hùng vá»›i kẻ ấy, để cho những nà ng tiên kia thấy chà khà và tà i năng cá»§a anh. Ở trưá»?ng hợp nà y, anh xem mạng sống nhẹ hÆ¡n bong bóng. Và dù phải lao mình và o hang beo, miệng cá»?p, anh cÅ©ng coi thưá»?ng. Vì anh cho là m được như thế là anh hùng.
Ông Bạo, vì tranh hÆ¡n thua việc là m ăn vá»›i bạn đồng nghiệp mà sanh cãi vã, ông nổi nóng chạy vá»? nhà lấy bù lon, đến Ä‘áºp và o đầu ngưá»?i kia phun máu, rồi ông phải ngồi khám. Là m được váºy, ông cÅ©ng tá»± đắc mình là anh hùng.
Cáºu Tà i, đắm mê tá»u sắc, bá»? há»?c hà nh, bị cha mẹ rầy mắng. Cáºu tìm dao đâm há»?ng tá»± tá». Thái độ đó, cáºu thấy rất là anh hùng... Tóm lại, trong xã há»™i có vô số bá»?n "anh hùng rÆ¡m" như váºy.
Ã?ến những kẻ có chút gan dạ, nhân thá»?i loạn láºp bè, kết đảng, cáºy thế, á»· quyá»?n, tá»± xưng hùng, xưng bá, may ra được lúc đắc thá»?i, đắc thế, há»? sẽ vá»— ngá»±c xưng ta đây là anh hùng. Ã?ó là nhóm "anh hùng thá»?i cuá»™c".
Sức mạnh của Lý Ngươn Bá, chuyển cặp chùy gần như lay tr�i, động đất, một tiếng hét muôn quân đ�u cúi rạp. Nhưng vì một cơn phẫn nộ không đâu, ông ném cặp chùy để tự sát. Tà i cao chà ng Lữ Bố, trước vạn quân không h� nao núng, giết kẻ địch như lấy đồø trong túi, thế mà vẫn đắm đuối vì sắc đẹp của �iêu Thuy�n... Chinh phục hằng mấy triệu ngư�i, nhưng phải phủ phục trước một mỹ nhân, hay cơn phẫn nộ, là hạng "anh hùng sức kh�e".
Lấy tiết nghÄ©a là m mục tiêu, già u sang không thay lòng, lâm nguy không nhụt chÃ, thà nh công mà mất tiết nghÄ©a không mà ng, vong thân mà còn tiết nghÄ©a má»›i toại, đó là hạng anh hùng tiết nghÄ©a. Ngưá»?i Ä‘iển hình cho hạng anh hùng nà y, ta thấy có Quan Vân Trưá»?ng thá»?i Tam quốc Trung Hoa. Vân Trưá»?ng lúc ở vá»›i Lưu Bị cÅ©ng như khi vá»? vá»›i Tà o Tháo, lòng vẫn không đổi thay. Ã?ánh vá»›i Huỳnh Trung trăm hiệp không phân thắng bại, khi ngá»±a sẩy chân ném Huỳnh Trung xuống đất, Ngà i liá»?n dừng Ä‘ao, không giết kẻ sa cÆ¡. Tà o Tháo là kẻ thù nguy hiểm, mà lúc thất thế lá»™i bá»™ trong nẻo Huê Dung, Ngà i cam chịu tá»™i, để tha ngưá»?i cùng lá»™. Cho đến Ä‘i đưá»?ng cái, vá»? đưá»?ng cái, thà chết chứ không khiếp nhược. Những cá» chỉ ấy, những thái độï ấy, Ngà i đã hiển nhiên thà nh má»™t vị anh hùng cá»§a Ã? Ã?ông. Nói vá»? khá»?e, Ngà i đâu hÆ¡n Lữ Bố; nói vá»? trÃ, Ngà i sao bằng Khổng Minh. Thế mà , má»?i ngưá»?i Ä‘á»?u sùng thượng Ngà i là vị Thánh, kÃnh cẩn tôn thá»? Ngà i. Ngà i là má»™t vị anh hùng bất tá» trong hiện tại cÅ©ng như suốt vị lai. Trong bà i ca khen Ngà i có câu:
"... Trung nghĩa tham thiên địa. Anh hùng quán cổ kim..."
Ngà i chỉ tiết chế phần nà o lòng tham, để đưa đ�i Ngà i đi theo chánh nghĩa, mà được m�i ngư�i quà chuộng dư�ng ấy; huống nữa, ngư�i tiết chế toà n vẹn tham, sân, si để đem đ�i mình phụng sự cho nhân loại, thì cao quà biết ngần nà o!
Lão TỠnói: "Thắng nhân giả lực, tự thắng giả cư�ng."
Thá»±c váºy, thắng ngưá»?i chỉ là vấn Ä‘á»? sức khá»?e hay mưu chước xảo quyệt. Anh yếu tôi mạnh, tôi có thể lấn át được anh; anh tháºt thà chất phác, tôi mưu thần chước quỉ, tôi sẽ hÆ¡n được anh. Nhưng đó chỉ là vấn Ä‘á»? bên ngoà i. Vá»? ná»™i tâm, má»™t lần tôi hÆ¡n anh, là má»™t lần tôi đã thua tôi. Vì anh yếu, tôi mạnh, tôi á»· sức mạnh hiếp ngưá»?i yếu, đó là lòng "khinh mạn" đã là m chá»§ tôi. Anh tháºt thà , tôi xảo quyệt, ý trà khôn xảo cá»§a mình, tôi lưá»?ng gạt anh, là tôi đã là m nô lệ cho lòng "tham lam". Tôi lấn át, lưá»?ng gạt anh, anh thua tôi nhưng chưa hẳn là anh phục tôi. Ã?ể lòng "khinh mạn", "tham lam" là m chá»§, tôi đã tháºt sá»± đầu hà ng nó. Vì thế, thắng ngưá»?i chưa phải là mạnh.
Thắng mình má»›i tháºt mạnh; trước má»™t vẻ đẹp yêu kiá»?u, bạn giữ lòng không xao xuyến. Sắp nắm trong tay má»™t mối lợi khổng lồ nhưng không hợp đạo nghÄ©a, bạn bá»? qua không chút hối tiếc. Ã?á»?i bạn hoà n toà n trong sạch mà bá»—ng nhiên má»™t đứa thất phu vô cá»› thóa mạ bạn, lúc đó bạn vẫn giữ lòng an tịnh không chút rạo rá»±c... Những việc đó bạn nghÄ© có dá»… là m chăng? Ngưá»?i tầm thưá»?ng có thể là m được không? - Chắc bạn cÅ©ng đồng ý như tôi, ngưá»?i thắng được lòng mình má»™t cách quả cảm, đòi há»?i phải có má»™t nghị lá»±c phi thưá»?ng, má»™t bản lÄ©nh xuất chúng. Vì thế, ngưá»?i thắng được lòng mình má»›i tháºt là ngưá»?i mạnh.
Ã?ây tôi giá»›i thiệu bạn má»™t phương pháp là m "anh hùng tháºt sá»±", "anh hùng muôn Ä‘á»?i". Muốn là m vị anh hùng nà y, trước bạn phải táºp tu đức nhẫn nhục. Nghe nói đến nhẫn nhục, bạn đã báºt cưá»?i!... Khoan! khoan! Bạn đừng cưá»?i vá»™i. Tôi biết bạn sẽ bảo: "Tôi thanh niên đâu phải như những ông già bạc nhược, mà má»—i cái bảo phải nhẫn nhục." Vâng! Bạn là thanh niên, nhưng bạn đừng lầm hiểu nhẫn nhục là hèn yếu khiếp nhược. Nhẫn nhục là má»™t "khả năng chịu đựng". Có chịu đựng được má»?i thá» thách, má»?i thống khổ, má»?i bá»±c dá»?c... ngưá»?i ta má»›i già u nghị lá»±c, má»›i đủ kinh nghiệm, má»›i tiến lên báºc Hiá»?n, Thánh và xứng đáng là anh hùng.
Má»™t em bé ôm táºp đến trưá»?ng, nếu không chịu đựng nổi sá»± rầy phạt cá»§a ông thầy, em có thể biết chữ chăng? Má»™t nhà thương mãi, nếu không chịu đựng được tiếng chê khen cá»§a khách hà ng, những lá»— lã, nhà thương mãi ấy có là m già u được không? Má»™t kỹ nghệ gia, nếu không chịu đựng được sá»± hư hao thất bại, sá»± thắc mắc cá»§a nhân công, có thể láºp nên những xà nghiệp vÄ© đại chăng?... Tóm lại, ở giữa xã há»™i nà y, trong má»—i ngà nh, má»—i nghá»?, nếu ngưá»?i không có sức chịu đựng, thì không là m được việc gì cả.
Chịu đựng được ngoại cảnh chưa phải khó, chịu đựng được ná»™i tâm má»›i tháºt ngà n lần khó hÆ¡n. Tôi Ä‘ang ngồi chÆ¡i, vô cá»› má»™t ngưá»?i đến thóa mạ tôi. Khi ấy, tôi chá»i mắng lại há»? là khó? Hay tôi giữ lòng phẳng lặng không cho cÆ¡n giáºn dấy lên là khó? Ngưá»?i chá»i mình, mình chá»i lại, việc ấy trẻ con lên ba cÅ©ng thưá»?ng là m. Ngưá»?i chá»i mình, mình vẫn giữ thái độ bình thản, lòng không rạo rá»±c, má»›i thá»±c khó. Ã?iá»?u nà y, chỉ những báºc Thánh nhân, những hạng anh hùng má»›i là m được. Muốn là m anh hùng, bạn phải là m những việc các báºc anh hùng đã là m. Còn việc hà ng ngà y cá»§a trẻ con ấy, bạn nên tránh xa; nếu bạn là m theo, bạn đã trở thà nh trẻ con nốt!
Chắc bạn sẽ băn khoăn há»?i tôi: Tại sao các báºc Thánh nhân chịu đựng được những cái khó chịu đựng ấy? - Thưa bạn! bởi các Ngà i dồi dà o nghị lá»±c, sáng suốt nháºn định lẽ phải nên chịu đựng rất dá»… dà ng. Bằng chứng, đức ThÃch-ca má»™t hôm Ä‘ang giảng đạo, bá»—ng má»™t kẻ ngoại đạo đến nhục mạ Ngà i. Ngà i yên lặng không đáp, gương mặt tươi tỉnh như không. Nói mà không ngưá»?i đáp, khác nà o nhóm lá»a giữa hư không, kẻ ngoại đạo bá»±c tức há»?i Ngà i: "Tại sao tôi nhục mạ ông, mà ông không trả lá»?i?" Pháºt ung dung đáp: "Nà y ngươi! Ngươi Ä‘em má»™t món quà đến cho ta, ta không nháºn, món quà ấy vá»? ai?" Ngưá»?i ngoại đạo đáp: "Tôi cho ông, ông không nháºn là vá»? tôi." Pháºt bảo: "CÅ©ng thế, ngươi nhục mạ ta, ta không nháºn thì ngươi tá»± chuốc há»?a và o mình." Má»™t hôm Ä‘i dạo phố, bạn gặp ngưá»?i Ä‘iên rượt đánh bạn. Trưá»?ng hợp đó, bạn nghÄ© sao? Ã?ánh lại há»? chăng, hay chạy tránh há»?? - Nếu bạn nháºn bạn là ngưá»?i trÃ, bạn chỉ yên lặng lánh xa há»?. Vì há»? đã là điên mà mình chống cá»± há»?, mình cÅ©ng Ä‘iên nốt. CÅ©ng thế, giữa Ä‘á»?i nà y những kẻ gây sá»± vô cá»›, khác nà o ngưá»?i Ä‘iên kia. Ta là ngưá»?i trà nên tránh há»?, mà không nên chống đối.
Ngưá»?i tu đức nhẫn nhục không những chịu đựng những cÆ¡n phẫn ná»™ không cho dấy khởi, mà bất cứ Ä‘iá»?u gì là m cho tâm hồn xao xuyến rạo rá»±c Ä‘á»?u chịu đựng để dằn ép chúng trở vá»? trạng thái yên tÄ©nh. Nhẫn nhục là má»™t cách súc tÃch khà lá»±c Ä‘iá»?u khiển thân tâm mình. Ngưá»?i là m chá»§ được mình là má»™t sức mạnh vô biên. Pháºt dạy: "Thắng má»™t vạn quân, không bằng thắng mình, thắng mình má»›i là chiến công oanh liệt." (Kinh Pháp Cú)
Ngưá»?i Ä‘á»?i chỉ mong chinh phục kẻ khác, chinh phục ngoại cảnh mà quên Ä‘i ná»™i tâm. Khác nà o con trong nhà không dạy, không răn, mà đi dạy răn con ngưá»?i hà ng xóm, tháºt là má»™t việc viển vông. Bắt nạt ngưá»?i cung kÃnh, tuân lệnh mình, mà mình nô lệ thất tình lục dục, thì còn tai hại nà o to hÆ¡n! Ông A có uy quyá»?n, có thế lá»±c, ai cÅ©ng sợ, cÅ©ng khiếp, bảo Ä‘iá»?u gì ai cÅ©ng phải theo. Như váºy nếu ông A bị nô lệ lòng tham, chúng ta thá» nghÄ©, những kẻ dưới tay ông sẽ là gì? - Phải chăng sẽ là những con chó săn Ä‘ang lao mình trong rừng ráºm. Trong xã há»™i nà y, nếu ai cÅ©ng muốn tạo uy quyá»?n bên ngoà i, mà không thắng được bên trong, thì xã há»™i sẽ ra sao?
Tóm lại, tạo uy quyá»?n bên ngoà i tuy khó, nhưng đã lắm ngưá»?i tạo được. Ã?iá»?u phục ná»™i tâm là chuyện khó gấp bá»™i lần hÆ¡n, chỉ những báºc Thánh nhân, những vị anh hùng má»›i là m được. Vì thế, đức ThÃch-ca chưa từng cầm gươm lên ngá»±a chinh phục má»™t ai, chỉ ngồi tÄ©nh tá»?a dưới cá»™i bồ-Ä‘á»?, chuyên gạn lá»?c ná»™i tâm, mà Ngà i đã được hiệu "Ã?iá»?u Ngá»± Sư" hay đấng "Ã?ại Hùng Ã?ại Lá»±c". Ngà i là má»™t vị "Anh hùng muôn Ä‘á»?i". Tôi mong bạn, má»™t thanh niên cá»§a nước Việt Nam, bạn hãy đắn Ä‘o cẩn tháºn, trước khi bạn táºp là m "anh hùng".
(Hết)
Những bà i giảng cá»§a hoà thượng ThÃch Thanh Từ
Thanh niên với việc đi chùa
Hòa thượng ThÃch Thanh Từ
Hôm nay Ä‘em việc Ä‘i chùa mà bà n vá»›i các bạn thanh niên tháºt là má»™t chuyện rất tầm thưá»?ng. Thưa bạn! Tôi lại thÃch nói những chuyện tầm thưá»?ng ấy, vì nó rất gần chúng ta, mà đã bị nhiá»?u ngưá»?i lãng quên Ä‘i.
Nếu má»™t hôm có ngưá»?i đến má»?i bạn Ä‘i chùa, chắc bạn sẽ cau mà y lá»™ vẻ khó chịu, nếu không bÄ©u môi kiêu ngạo. Vì bạn thanh niên cho việc Ä‘i chùa là việc cá»§a những ngưá»?i già u lòng tÃn ngưỡng, việc cá»§a bà già , ông cụ, còn thanh niên là những con ngưá»?i khoa há»?c thá»±c tế mà ai Ä‘i là m việc ấy. Quan niệm đó có thể đúng vá»›i ngưá»?i không hiểu ý nghÄ©a Ä‘i chùa, e không đúng vá»›i những ngưá»?i đã hiểu ý nghÄ©a Ä‘i chùa.
Thưa bạn! Trong nhà Pháºt má»—i việc là m, má»—i hà nh động Ä‘á»?u có ý nghÄ©a cá»§a nó, đáng tiếc có má»™t số tÃn đồ không chịu tìm hiểu, nên việc là m sai lạc, gây sá»± hiểu lầm cho khách bà ng quan. Vì thế, tôi cần biện bạch ý nghÄ©a Ä‘i chùa để các bạn biết qua.
�i chùa có những ý nghĩa:
• Chùa là nÆ¡i thá»? cốt, tượng cá»§a chư Pháºt - ngưá»?i từ bi và giác ngá»™ đã viên mãn - Pháºt tỠđến chùa là tá»? lòng kÃnh mến, sùng thượng gương cao cả cá»§a Ngà i mà há»?c đòi bắt chước theo, như châm ngôn ta có câu: "Trá»?ng thầy sẽ được là m thầy" váºy. Bạn má»™t phen bước chân đến cổng chùa là trong ký ức bạn đã quay lại đức hy sinh cao cả, gương trà tuệ sáng ngá»?i cá»§a Pháºt Tổ rồi. Bước vô chánh Ä‘iện, nhìn lên chân dung cá»§a Pháºt, bạn sẽ thấy cặp mắt hiá»?n là nh, vẻ mặt từ bi cá»§a Ngà i hình như lúc nà o cÅ©ng chá»±c đưa tay cứu vá»›t chúng sanh Ä‘ang đắm chìm trong Ä‘au khổ. Chỉ chừng ấy thôi, bạn cÅ©ng đã thấy hình dáng Pháºt gây cho bạn má»™t ấn tượng tốt là nh, má»™t gương sáng cao quÃ. Bạn Ä‘i đến chùa để nhá»› lại công hạnh vị tha không bá»? bến, đức độ hỉ xả vô biên giá»›i cá»§a Pháºt mà bắt chước theo, chá»› đâu phải Ä‘i chùa để lá»… bái, để khấn nguyện. Như các nhà ái quốc hằng đến thăm lăng, miếu các công thần. Không phải các ông đến đó để xin xăm, để khấn vái, cầu sá»± á»§ng há»™ cho mình, mà để ôn lại cuá»™c Ä‘á»?i oanh liệt cá»§a các Ngà i qua những tấm bia, chiếc mão... cho lòng ái quốc cá»§a mình được nồng nhiệt thêm.
• Pháºt thuyết pháp hÆ¡n ba trăm há»™i, những lá»?i và ng ngá»?c ấy được ghi chép lại thà nh ba tạng kinh Ä‘iển, trong ấy chứa đựng má»™t ná»?n triết lý cao siêu, má»™t biển từ bi bát ngát. Bạn đến chùa để há»?c há»?i giáo lý, qua lá»?i chỉ dẫn cá»§a các nhà sư. Vì bạn là má»™t thanh niên Việt Nam, bạn không thể chối cãi được ảnh hưởng Ãt nhiá»?u cá»§a đạo Pháºt, má»™t đạo cổ truyá»?n cá»§a dân tá»™c mà ngưá»?i Việt Nam đã nhìn nháºn là đạo ông bà . HÆ¡n nữa, đạo Pháºt là má»™t tôn giáo lá»›n nhất, má»™t ná»?n triết lý cao nhất cá»§a Ã? Ã?ông, bạn là má»™t thanh niên trà thức Ã? Ã?ông, không có lý do gì bạn không biết. Nếu bạn nói không biết thì chẳng hổ vá»›i những há»?c giả Âu Tây Ä‘ang hướng vá»? Ã? Ã?ông để nghiên cứu ấy sao? Hoặc bạn viện lẽ: "Tôi ở nhà đá»?c sách Pháºt thì cÅ©ng hiểu được, cần gì phải Ä‘i đến chùa." Thưa bạn! Ã?iá»?u ấy chưa hẳn là đúng. Vì sao? Vì bạn Ä‘ang báºn sá»± há»?c hà nh hoặc Ä‘ang lo sanh kế, thá»?i giá»? đâu bạn nghiá»?n ngẫm kinh sách, nếu có thá»?i giá»? thì cÅ©ng rất eo hẹp. Chắc bạn cÅ©ng thừa hiểu kinh Ä‘iển cá»§a nhà Pháºt như biển cả bao la, ná»?n triết lý Pháºt giáo như trá»?i cao thăm thẳm. Muốn thấu hiểu, ngưá»?i ta phải chuyên há»?c cả năm, mưá»?i năm mà chưa hẳn là đã đạt được; phương chi nằm nhà đá»?c qua và i ba quyển sách mà có thể thấu triệt được ư? Lại nữa, thà rằng bạn không hiểu gì vá»? Pháºt giáo còn hÆ¡n là bạn hiểu không đúng chân tinh thần cá»§a Pháºt giáo. Vì sá»± hiểu sai lạc sẽ là m giảm giá trị cá»§a Pháºt giáo và gây cho những ngưá»?i chung quanh má»™t quan niệm sai lầm, nên không hiểu thì thôi, có hiểu cần phải hiểu cho đúng. Do đó, muốn hiểu Pháºt giáo, bạn cần đến chùa nhá»? những vị sư há»?c rá»™ng giáo Ä‘iển giảng dạy cho, có phần bảo đảm hÆ¡n.
• Trong những ngà y Ä‘em hết tâm lá»±c tranh đấu vá»›i Ä‘á»?i, bạn nghe đầu óc nóng ran, tâm trà quay cuồng, bạn muốn tìm má»™t nÆ¡i giải trà cho nó êm dịu lại. Hoặc bạn đến rạp chiếu bóng. Ở đây bạn thấy nghẹt cả ngưá»?i, hÆ¡i ngưá»?i đã khiến bạn nghe mệt. Nếu cố gắng mua vé và o cá»a, bạn cÅ©ng thấy trên mà n bạc toà n là sá»± tranh đấu, giết chóc, khổ vui, rốt cuá»™c chỉ là m cho thần kinh bạn thêm căng thẳng. Hoặc bạn đến nhà hà ng để tiêu khiển bằng những chung rượu, chén trà . Nhưng vừa ngồi lại, bạn đã nghe lá»?i bà n bạc, tiếng cãi vã vá»? hÆ¡n, thua, khôn, dại cá»§a những ngưá»?i lân cáºn, khiến bạn phải nhức đầu. Như thế cÅ©ng là má»™t trưá»?ng tranh đấu, tranh đấu bằng lý thuyết. Bạn sẽ đến và đến nhiá»?u nÆ¡i nữa, nhưng ở đâu rồi cÅ©ng gây thêm cho bạn má»™t ý niệm so sánh, tranh đấu. Chi bằng, bạn Ä‘i thẳng đến chùa, không khà ở chùa sẽ ru êm, xoa dịu tâm hồn bạn. Ở đây, bạn sẽ thấy cả má»™t trá»?i thanh tịnh. Cổng chùa rêu xanh phá»§ kÃn, mặc cho nắng táp mưa sa, ngôi chùa đứng lặng im trong không gian tịch mịch. Có nghe chăng, chỉ những tiếng gió thì thà o trên ngá»?n dương như lá»?i giảng đạo cá»§a đức Mâu-ni hÆ¡n hai nghìn năm còn vá»?ng lại, tiếng chuông ngân nga nhịp nhà ng hòa theo gió, rồi tan lần trong không gian lặng lẽ như Ä‘em lòng từ bi chan rải khắp trần gian và tiếng Mô Pháºt - thay cho lá»?i chà o - cá»§a các nhà sư vừa hiá»?n hòa, vừa thanh thoát. Ở đây, bạn không là m gì tìm ra được má»™t dấu vết tranh đấu, nếu có chỉ là sá»± đấu tranh ná»™i tâm cá»§a những con ngưá»?i cầu tiến. Sau và i mươi phút ở chùa, dù tâm hồn bạn có cuồng nhiệt đến đâu cÅ©ng tan biến dần trong không gian tÄ©nh mịch như ngá»?n lá»a hồng Ä‘ang cháy sẽ tắt lịm Ä‘i sau má»™t cÆ¡n mưa mát dịu.
• Hoặc trong những lúc chạy Ä‘ua vá»›i Ä‘á»?i, bạn đã gặp phải những bức tưá»?ng chắn lối, hoặc bị sa chân và o cạm bẫy cá»§a Ä‘á»?i, bạn Ä‘ang hằn há»?c, Ä‘au buồn. Bạn cứ Ä‘i ngay đến chùa vì ở đây là nguồn an á»§i vô biên cá»§a chúng sanh, là suối nước cam lồ để diệt trừ nhiệt não. Và o chùa, bạn sẽ thấy đức ThÃch-ca trang nghiêm ngá»± trên đà i sen, đức Di-lặc tươi cưá»?i thản nhiên trong khi bị bá»?n lục tặc chá»?c tai, móc miệng... , đức Di-đà kiên nhẫn sẵn sà ng đưa tay chá»±c cứu độ chúng sanh, trong khi chúng vẫn còn lặn hụp trong biển ái. Qua những hình ảnh ấy, bạn đã thấy thế nà o? Và gợi cho bạn những cảm giác gì? Ã?ức Pháºt ThÃch-ca ngá»± trên đà i sen là đã nói "Ngà i dấn thân trong trần tục mà vẫn trong sạch, siêu thoát, không bị mùi trần tục là m nhiá»…m ô". Ã?ức Di-lặc cưá»?i thản nhiên, trong khi bá»?n lục tặc phá phách, để nói rằng "Ngà i sẵn sà ng tha thứ, vui vẻ tha thứ và mãi mãi tha thứ tất cả những cái gì mà chúng sanh đã là m cho Ngà i rối rắm, Ä‘au khổ". Ã?ức Di-đà đang duá»—i tay cứu độ chúng sanh, mà chúng sanh chưa hướng vá»? Ngà i, để nói lên rằng "lúc nà o Ngà i cÅ©ng kiên trì cứu độ chúng sanh, mặc dù chúng Ä‘ang còn mải mê theo trần tục". Và còn, còn rất nhiá»?u hình ảnh nữa, tôi không thể kể hết. Nếu bạn biết rõ ý nghÄ©a khi qua những hình ảnh ấy, bạn sẽ nghe cõi lòng mát lại, quả tim bạn Ä‘áºp Ä‘á»?u và bao nhiêu ná»—i buồn phiá»?n đã tan biến tá»± bao giá»?.
• �ó là chưa nói bạn có diễm phúc thấm nhuần giáo lý. Nếu bạn có duyên là nh, gặp một nhà sư đức hạnh, bạn sẽ được tắm mát trong dòng suối từ bi, bạn sẽ bừng tỉnh dưới ánh sáng giác ngộ qua l�i giảng giải của nhà sư rút trong giáo điển. Thế là , còn sự buồn phi�n nà o đeo đẳng trong tâm hồn bạn mà không tan vỡ?
Cho nên Ä‘i chùa không phải chỉ vì sá»± cúng lạy khẩn cầu, mà để noi theo gương là nh cá»§a Pháºt, cải đổi tá»± thân, để há»?c há»?i giáo lý, tu sá»a tâm tánh, để lắng lặng tâm hồn khi Ä‘ang quay cuồng vì đấu tranh, để xoa êm, tưới dịu phần nà o ngá»?n lá»a tức giáºn, vết thương Ä‘au khổ.
CÅ©ng có ngưá»?i viện lẽ rằng: "Tôi ở nhà , tôi vẫn thá»? Pháºt để há»?c theo gương Ngà i, tôi cÅ©ng xem kinh để tu sá»a tá»± tâm... thì còn hÆ¡n Ä‘i chùa." Ã?à nh rằng ở nhà có thá»? Pháºt, có xem kinh, nhưng là m sao bằng khung cảnh trang nghiêm ở chùa, lá»?i nhắc nhở chân thà nh cá»§a các nhà sư. Chúng ta chưa phải là báºc "sanh nhi tri chi" thì cần phải nhá»? thầy là nh bạn tốt, hoà n cảnh thuáºn tiện là m trợ duyên bên ngoà i, má»›i đủ sức cải đổi những cái xấu dở cá»§a mình.
Hoặc ngư�i ta không chịu đi chùa bởi những lý do:
- Vì cá»a từ bi quá rá»™ng cho nên có má»™t Ãt ngưá»?i lợi dụng đó là m kế sinh nhai, hoặc để giấu những hà nh tung đê tiện. Do đó đã xảy ra nhiá»?u việc không hay, là m hoen ố chốn thiá»?n môn thanh tịnh. Vì váºy, có má»™t Ãt ngưá»?i sợ đến chùa bị lợi dụng hoặc bị xấu lây. Thưa bạn! Bất cứ má»™t tôn giáo, má»™t Ä‘oà n thể nà o cÅ©ng có những con chiên ghẻ lẫn trong ấy. Nếu bạn vì thấy má»™t và i cái dở mà chấp nê thì tránh sao khá»?i cái lá»—i "vÆ¡ đũa cả nắm". HÆ¡n nữa, bạn là ngưá»?i có há»?c thức, má»™t hà nh động, má»™t cá» chỉ bất chánh bạn đã thấy, tá»™i gì bạn phải sợ như váºy.
- Hoặc có ngưá»?i nói: "Ã?ến chùa nghe những Ä‘iá»?u tá»™i phước, thấy gương từ bi cá»§a Pháºt sợ vá»? nhà chán ngán việc là m ăn - việc là m ăn lợi mình hại ngưá»?i - nên không dám Ä‘i chùa." Nói thế là cùng! Bạn thá» nghÄ©, có ai sợ ngưá»?i ta chỉ lá»? trên mặt mình không? Nếu được ngưá»?i ta chỉ cho mình, có lợi hay có hại? Nếu vì lý do như váºy mà không Ä‘i chùa thì tôi cÅ©ng không biết lá»?i gì mà bà n được.
Nói thế cÅ©ng đã dông dà i rồi. Ã?ể kết thúc lại, ý nghÄ©a Ä‘i chùa là để gợi lại cho chúng ta thấy những gương sáng cao cả để mở rá»™ng kiến thức, để gá»™i rá»a những bụi nhÆ¡ phiá»?n não, để xoa dịu những vết thương Ä‘au. Sá»± Ä‘i chùa như váºy có gì là huyá»…n hoặc nhuá»™m mùi mê tÃn, không thÃch hợp vá»›i óc khoa há»?c thá»±c tế cá»§a thanh niên đâu? Theo tôi thiết nghÄ©: Các bạn thanh niên phần nhiá»?u tâm hồn sôi nổi bồng bá»™t, thiếu đức bình tÄ©nh, thiếu chà kiên nhẫn, các bạn cần phải siêng Ä‘i chùa hÆ¡n hết má»›i phải. Vì khung cảnh tịch tịnh cá»§a nhà chùa sẽ giúp các bạn mát dịu phần nà o nhiệt khÃ, thấy gương nhẫn nại hy sinh cá»§a Pháºt, các bạn sẽ tăng thêm phần kiên chÃ. Nghe được giáo lý cá»§a Pháºt sẽ giúp cho phần tư tưởng cá»§a các bạn được cao siêu. Như váºy sá»± Ä‘i chùa há vô bổ hay sao?
(Hết)
Những bà i giảng cá»§a hoà thượng ThÃch Thanh Từ
Tuổi trẻ với vấn đ� Hổ Thẹn
Hòa thượng ThÃch Thanh Từ
Nói đến hổ thẹn, Ä‘a số thanh niên hiện thá»?i cho đó là tánh cá»§a đám thiếu nữ thá»?i "khuê môn bất xuất" còn lưu lại. Những cá» chỉ e lệ, rụt rè, nhút nhát là biểu hiện cá»§a tÃnh hổ thẹn. Vì thế vá»›i cái thá»?i văn minh nà y phải thá»§ tiêu tÃnh hổ thẹn ấy Ä‘i. Nhưng vá»›i Pháºt giáo, tÃnh hổ thẹn lại được Ä‘á»? cao. Hổ thẹn là chiếc áo trang sức đẹp nhất cá»§a ngưá»?i tu. Hổ thẹn là động cÆ¡ tiến thá»§ trên đưá»?ng hà nh thiện. Ã?ể giải quyết nghi vấn nà y, chúng ta thá» xét lại coi tại sao?
Sở dÄ© thanh niên hiện thá»?i đòi tiêu diệt tÃnh hổ thẹn, vì hiểu hổ thẹn là mắc cỡ. Má»™t thiếu nữ bất ngá»? gặp anh chà ng thanh niên thì bước Ä‘i khóm róm, lá»?i nói ấp úng, lắm khi lại kiếm chá»— trốn là khác. Bởi sá»± rụt rè nhút nhát ấy khiến con ngưá»?i mất cả tÃnh tá»± nhiên.
Tại sao ngư�i ta lại hay mắc cỡ? Vì những ngư�i ấy không có sức tự chủ, một khi xúc cảnh đột ngột, hoặc bị ai chăm chú đến, đâm ra luống cuống, mất bình thư�ng. Như trước con mắt chăm chú nhìn của ngư�i, h� phải cúi mặt chẳng hạn. Con ngư�i không tự chủ ấy, dù việc phải việc quấy, h� cũng thấy ngại ngùng sợ sệt trước khi nói hay là m.
Hổ thẹn không phải thế. Vì hổ là hổ vá»›i mình, thẹn là thẹn vá»›i ngưá»?i. Má»—i khi nghÄ© đến việc quấy, ta xấu hổ tá»± trách rằng: Ta là con ngưá»?i có đủ nhân phẩm thế nà y, được trà khôn thế kia, mà đi là m Ä‘iá»?u quấy váºy sao? Lại vì e thẹn chúng bạn phê bình, chỉ trÃch, nên vừa nghÄ© đến việc quấy, ta dừng ngay. Vì thế hổ thẹn là then chốt cá»§a cánh cá»a tá»™i lá»—i. Duy thức há»?c liệt hổ thẹn và o nhóm thiện tâm sở. Hổ thẹn là má»™t động lá»±c ngăn Ä‘iá»?u quấy, dứt những sá»± lá»—i lầm. Nó rất thiết yếu, quan trá»?ng đối vá»›i ngưá»?i dứt ác, tu thiện.
Khi có nghÄ© sai, là m quấy, má»›i có hổ thẹn. Nếu không nghÄ© sai là m quấy, bao nhiêu ngưá»?i, hoặc ai Ä‘i nữa vẫn không có hổ thẹn. Hổ thẹn là di sản cá»§a tÃnh tá»± chá»§, tá»± trá»?ng. Con ngưá»?i tá»± chá»§ nên vừa nghÄ© quấy là bị lương tâm dầy vò hình phạt ngay. Bởi biết tá»± trá»?ng nên rất thẹn thuồng, không muốn để ai chỉ trÃch, quở trách mình. Vì thế, hổ thẹn không có nghÄ©a là mắc cỡ. Nếu có, chỉ là má»™t khÃa cạnh nà o thôi.
Con ngưá»?i, nếu không biết hổ thẹn thì còn gì nhục nhã bằng. Vì chÃnh há»? không biết xấu hổ vá»›i những hà nh vi bất chánh, lại không sợ ngưá»?i phê bình chỉ trÃch, kẻ ấy còn việc xấu nà o mà không dám là m, Ä‘iá»?u ác nà o mà không dám dá»±. Cá nhân há»? ngà y cà ng rÆ¡i sâu xuống hố tá»™i lá»—i. Không biết hổ thẹn thì có bao giá»? há»? thức tỉnh ăn năn. Gia đình nà o mắc phải má»™t đứa con như thế, tháºt là đại vô phúc. Kẻ ấy gần ai, ngưá»?i ta Ä‘á»?u nhá»?m gá»›m tránh xa, như tránh xa con chuá»™t ghẻ. Những việc thương luân bại lý, những việc tà n ác đê hèn hà ng ngà y diá»…n ra trong xã há»™i, Ä‘á»?u do những hạng ngưá»?i nà y chá»§ động. Nếu trong má»™t xã há»™i mà có nhiá»?u ngưá»?i như thế, tháºt là má»™t tình trạng bi đát vô cùng cá»§a xã há»™i ấy. Ã?ức Pháºt dạy rằng: "Nếu con ngưá»?i không biết hổ thẹn thì trên thế gian nà y không còn biết phân biệt cha mẹ, anh, em, lá»›n, nhá»? cùng vá»›i loà i cầm thú không khác." -- (Kinh Tăng Nhất A-hà m, phẩm Tà m QuÃ)
Trái lại, ngưá»?i biết hổ thẹn là ngưá»?i cao thượng, liêm khiết. Do biết hổ thẹn đối vá»›i bản thân, ngưá»?i ta cố tránh lá»—i, dứt quấy để bảo tồn danh dá»± cá nhân mình. Như cáºu A má»™t hôm thấy bạn bá»? quên cây bút chì trên bà n há»?c, cáºu định ý lấy giấu để xà i. Nhưng cáºu bị lòng hổ thẹn quở trách: mình như thế nà y mà tham à ! Nếu bạn nhìn thấy cây bút chì thì phải nói là m sao? Và còn mặt mÅ©i nà o thấy chúng bạn... Vì thế, hôm sau và o lá»›p, A Ä‘em cây bút chì trả lại cho bạn.
Lại nữa, tÃnh hổ thẹn chẳng những cải thiện con ngưá»?i xấu trở thà nh tốt, mà còn là m động cÆ¡ thúc đẩy con ngưá»?i tiến bá»™ trên đưá»?ng há»?c vấn, cÅ©ng như trong các công nghệ. Như má»™t hôm và o giá»? trả bà i thầy kêu B lên, rá»§i hôm ấy cô báºn việc, há»?c bà i không thuá»™c, lên Ä‘á»?c chữ đặng chữ mất, lá»™n đầu lá»™n Ä‘uôi... chúng bạn cưá»?i ầm lên! Thầy giáo cÅ©ng quở trách. Hổ thẹn quá, từ đó vá»? sau dù báºn việc gì, cô cÅ©ng rán há»?c cho thuá»™c, không dám bá»? má»™t bà i nà o. Thá»±c váºy, sá»± tranh Ä‘ua há»?c táºp, sá»± cải tiến các ngà nh kỹ nghệ, Ä‘á»?u phát nguyên từ tâm hổ thẹn mà ra.
Những chứng cá»› đơn sÆ¡ ấy, có thể cho ta thấy sá»± có mặt cá»§a tÃnh hổ thẹn nÆ¡i con ngưá»?i nà o, ngưá»?i ấy sẽ tốt và tiến cả má»?i mặt.
NÆ¡i cá nhân tÃnh hổ thẹn đã đóng vai quan trá»?ng dưá»?ng ấy, vá»›i gia đình và xã há»™i, hổ thẹn cần thiết thế nà o? Bảo vệ được cang thưá»?ng, luân lý, giữ được gia thanh quốc túy Ä‘á»?u nhá»? tánh hổ thẹn cả. Như má»™t chà ng thanh niên con nhà lá»… giáo, gặp lúc váºn cùng buá»™c phải xa quê hương tìm sanh kế. Khi ấy chà ng phải sống trong cảnh chung chạ vá»›i bá»?n bất lương, chúng xúi giục chà ng góp tay và o việc trá»™m cướp vá»›i chúng. Nhưng chà ng nhất má»±c từ khước, vì chà ng nhá»› đến danh giá, thể thống cá»§a chà ng và ông cha chà ng. Nhiá»?u khi sá»± sống quá thiếu hụt, chà ng vừa nghÄ© nên nháºp bá»?n vá»›i chúng để sống, liá»?n đó chà ng thấy xấu hổ, tá»± trách: danh giá ta thế nà y, tông môn ta thế ấy mà đi ăn trá»™m à ? Tháºt là nhục nhã hổ thẹn! Nhá»? đó, chà ng dừng được ý niệm quấy, thà chịu chết chá»› không là m Ä‘iá»?u nhục nhã.
Biết giữ gìn phẩm giá mình, biết tôn trá»?ng thanh danh tổ tiên mình, những con ngưá»?i ấy ở trong xã há»™i không bao giá»? dám là m Ä‘iá»?u phi pháp. Má»™t ngưá»?i như thế, trăm ngà n ngưá»?i như thế, thì xã há»™i nà y có thể nói là cảnh Cá»±c Lạc. Muốn xây dá»±ng xã há»™i tốt đẹp, tráºt tá»± mà phá»§ nháºn tÃnh hổ thẹn, thá»±c là kẻ muốn có quả cam mà gieo hạt á»›t. Bởi nhằm mục Ä‘Ãch xây dá»±ng xã há»™i, nên Pháºt giáo rất chú trá»?ng phát huy tÃnh hổ thẹn.
Tuy thanh niên là tuổi cần phải có nhiá»?u hổ thẹn và gắng nuôi nó cà ng lá»›n cà ng hay. Vì thanh niên là tuổi cầu tiến, nếu thiếu hổ thẹn tức nhiên động cÆ¡ tiến thá»§ đã mất. Tương lai xã há»™i ở nÆ¡i thanh niên, muốn biết xã há»™i ngà y mai tốt xấu thế nà o, cứ nhìn thẳng và o thanh niên hiện tại thì rõ. Mà điá»?u kiện cần thiết tạo thà nh má»™t thanh niên tốt, má»™t phần lá»›n là do tÃnh hổ thẹn. Vì thế, chúng ta có thể kết luáºn rằng: Thiếu hổ thẹn, thanh niên dá»… trở thà nh ác độc; thiếu hổ thẹn, xã há»™i sẽ chìm trong Ä‘en tối cá»§a dục vá»?ng.
(Hết)