NĂM YÊU CẦU VỚI TỔNG TH�?NG BUSH

TT - Nhật báo Mỹ The Washington Post ngày 16-6 đã đăng tải bài ph�?ng vấn Thủ tướng Phan Văn Khải tại Hà Nội trước khi Thủ tướng lên đư�?ng đi thăm chính thức Hoa Kỳ. Tuổi Trẻ xin trích lược nội dung ph�?ng vấn.

>> Cuộc gặp gỡ sẽ đầy tình thân mật
>> “Chuyến đi lịch sử trong quan hệ hai nước�?

* Washington Post (WP): �?ây là lần đầu tiên một Thủ tướng VN thăm Mỹ trong 30 năm qua. Ông thấy đâu là đi�?u cốt yếu của chuyến thăm này?

- Thủ tướng Phan Văn Khải: Tôi nghĩ chuyến thăm của tôi tới nước Mỹ rất quan tr�?ng... Mục đích của chuyến thăm là thúc đẩy quan hệ giữa hai nước tới một tầm cao mới.

Qua đó, chúng tôi hi v�?ng xây dựng một quan hệ đối tác xây dựng, lâu dài và ổn định. Mục đích cao nhất của chúng tôi là mở rộng quan hệ của chúng tôi với nước Mỹ.

* Ông sẽ đặc biệt yêu cầu đi�?u gì từ Tổng thống Bush? �?âu là đi�?u quan tr�?ng nhất trong lịch trình của ông?

- Thứ nhất là việc lập một bộ khung cho quan hệ dài hạn trong thế kỷ 21. Thứ hai, tôi cũng sẽ muốn ông ấy tuyên bố sự hậu thuẫn đối với VN trong việc gia nhập WTO. Thứ ba là quan hệ thương mại bình thư�?ng lâu dài (một đi�?u kiện cần để trở thành thành viên WTO).

Thứ tư là công nhận VN là một n�?n kinh tế thị trư�?ng với việc gỡ b�? tu chính án Jackson-Vanick (từ chối qui chế tối huệ quốc cho những nước không cho phép tự do di trú). Thứ năm là giải quyết những vấn đ�? tồn đ�?ng từ chiến tranh.

Chúng tôi muốn Mỹ có hình thức trợ giúp phù hợp để tháo gỡ bom mìn và giúp các nạn nhân chất độc da cam. �?ây là những vấn đ�? nhân đạo đối với VN.

* VN rõ ràng đang chuyển dần sang việc củng cố mối quan hệ quân sự và an ninh với Mỹ. �?âu là ý nghĩa của việc chia sẻ thông tin tình báo và tại sao VN lại đang làm đi�?u này?

- Sự phát triển đáng kể giữa VN và Mỹ trong 10 năm qua đã mở đư�?ng cho hai nước thúc đẩy hợp tác ở nhi�?u lĩnh vực, trong đó có an ninh và quốc phòng bằng cách chia sẻ thông tin tình báo v�? chống khủng bố, tội ác xuyên quốc gia và rửa ti�?n...

* Trong lĩnh vực thương mại và kinh tế, VN muốn gia nhập WTO cuối năm nay. Việc đạt được th�?a thuận với Mỹ sẽ là đi�?u chủ chốt trong vấn đ�? này. Ông có hi v�?ng v�? sự đột phá nào hay không?

- ...Chúng tôi hi v�?ng Mỹ sẽ kết thúc thương lượng với VN càng sớm càng tốt.

* Có khả năng gì để VN sẽ gia nhập WTO năm nay hay không?

- Tôi có một hi v�?ng rất mạnh mẽ v�? việc VN có thể gia nhập WTO... Tôi muốn nhấn mạnh rằng tư cách thành viên WTO của VN sẽ có lợi cho cả Mỹ lẫn VN, đặc biệt là cho các doanh nghiệp Mỹ vì có cơ hội tốt hơn để làm ăn tại VN.

* Các nhà phân tích cho rằng tốc độ cải cách chính trị của VN không được đẩy nhanh (như cải cách kinh tế). Ông giải thích như thế nào v�? đi�?u này?

- Anh có biết tại sao chúng tôi đạt được thành tựu to lớn trong cải cách kinh tế hay không? Cải cách chính trị là ti�?n đ�? cho cải cách kinh tế. Cơ chế kinh tế thị trư�?ng không đơn thuần là cải cách kinh tế mà nó phải là một quyết sách quan tr�?ng v�? cải cách chính trị.

Anh có thể thấy rõ dân chủ đã được thúc đẩy và cải thiện tại VN... Nếu anh gặp ngư�?i dân ở VN, anh có thể thấy rằng h�? đã th�?a mãn hơn với cuộc sống vật chất và tinh thần của mình.

* Ông đ�? cập đến vấn đ�? nhân quy�?n và việc này gợi nhớ đến một đi�?u mà ông đã nói với (cựu) Tổng thống Clinton: khái niệm nhân quy�?n ở VN khác ở Mỹ. Ông có ý gì khi nói như thế?

- Tôi nghĩ rằng mục đích cuối cùng của hai nước là như nhau. Nhân quy�?n cũng được đ�? cập trong Tuyên ngôn độc lập của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong đó nhắc đến Tuyên ngôn của Mỹ năm 1776: m�?i ngư�?i được sinh ra bình đẳng và có quy�?n sống, tự do và mưu cầu hạnh phúc.

Cả hai nước Mỹ và VN có lịch sử khác nhau. Tôi nghĩ mục đích cuối cùng v�? nhân quy�?n vẫn giống nhau nhưng chúng ta có những bước đi khác nhau. Ở VN, ngư�?i dân có quy�?n cao nhất trong việc quyết định vận mệnh của đất nước...

Một số ngư�?i có thể lý luận rằng VN không có tự do và dân chủ mà chỉ có hệ thống một đảng duy nhất. Nhưng anh biết mục đích cao nhất là duy trì ổn định chính trị và phục vụ lợi ích của ngư�?i dân.

Trong vòng 70 năm qua, đảng đã nỗ lực hết mình để mang lại lợi ích cho ngư�?i dân, một đi�?u được công nhận bởi toàn bộ ngư�?i dân trên cả nước. Ở VN không cần có nhi�?u hơn một đảng vì ngư�?i VN vẫn có sự tin tưởng mạnh mẽ vào đảng.

Song chúng tôi hiểu rằng mục đích của đảng là mang lại lợi ích cho tất cả ngư�?i dân, nếu không sẽ không được ngư�?i dân thừa nhận.

* VN dự định có thêm những cải cách gì v�? tù nhân tôn giáo và tự do tôn giáo?

- Lịch sử VN hàng ngàn năm cho thấy không h�? có xung đột tôn giáo ở đất nước này. Chúng tôi có sáu tôn giáo lớn với khoảng 20 triệu giáo dân. Chúng tôi cũng theo đuổi chính sách đoàn kết quốc gia, trong đó có sự đoàn kết giữa các tôn giáo.

Những ngư�?i có đạo cũng bình đẳng với những ngư�?i không theo đạo. Chúng tôi không đồng ý với ý kiến từ bên ngoài cho rằng ở VN có tù nhân tôn giáo. Chúng tôi không có tù nhân tôn giáo ở VN.

�?ối với những ngư�?i vi phạm pháp luật, h�? sẽ bị xử lý một cách nghiêm khắc v�? luật pháp... Chúng tôi cũng cố gắng không mắc sai lầm trong các quyết định... Như đối với đạo Tin lành, các tổ chức và giáo hội sẽ được công nhận nếu hội đủ tiêu chuẩn và đi�?u kiện như trong việc thụ phong các linh mục.

* Hiện có ít nhất 1,5 triệu Việt ki�?u tại Mỹ. Nhi�?u ngư�?i trong số này đã trở lại VN để du lịch hoặc làm ăn. Tuy nhiên một số, đặc biệt là thế hệ lớn tuổi hơn, vẫn còn cảm giác chưa tin tưởng.

Một số lập kế hoạch biểu tình đòi tự do, dân chủ và chấm dứt nạn tham nhũng. Ông nói gì với cộng đồng ở hải ngoại v�? cơ hội kinh tế, và sự tự do xã hội và chính trị tại VN ngày nay?

- Tôi nghĩ cộng đồng ngư�?i Việt trên thế giới nói chung và tại Mỹ nói riêng đã thấy rõ những thành tựu kinh tế của VN trong 10 năm qua. Tôi cho rằng trong mắt h�?, VN hiện nay là một đất nước được cải cách, ổn định và hòa bình...

Vẫn có một nhóm nh�? còn những quan điểm thành kiến và lỗi th�?i v�? VN. Chúng tôi muốn thông qua t�? báo của các anh để chuyển một thông điệp đến cộng đồng ngư�?i Việt ở Mỹ, đến những ngư�?i yêu nước sống ở nước ngoài rằng h�? là một phần của đất nước chúng tôi và là một nguồn lực rất quan tr�?ng cho đất nước...

�?ối với những ngư�?i thấu hiểu và công nhận chính sách của VN củng cố đoàn kết dân tộc, h�? sẽ có một địa vị xứng đáng ở VN. Tôi muốn nhấn mạnh là VN có một đi�?u kiện rất khác với các nước sau 30 năm chiến tranh.

Anh sẽ thấy rằng một số ngư�?i đứng ở phía này và một số ngư�?i khác đứng ở phía kia, kể cả trong cùng một gia đình. Dân VN đã gánh chịu nhi�?u đau đớn. Vì thế chúng tôi muốn b�? lại quá khứ ở phía sau và hướng v�? tương tai...

* Các nhà phân tích cho rằng ông là một ngư�?i hậu thuẫn cải cách (tin vào việc chuyển toàn cầu hóa vào lợi thế của VN). Kết quả từ chuyến đi này của ông sẽ ảnh hưởng như thế nào đến vị thế của một nhà cải cách?

- Những tài liệu quan tr�?ng đang được chuẩn bị cho �?ại hội đảng lần thứ 10... Vấn đ�? quan tr�?ng nhất là chúng tôi sẽ tiếp tục tiến trình cải cách bởi vì đó sẽ là yếu tố quan tr�?ng nhất để mang lại sức mạnh của toàn thể đất nước, để tận dụng tối đa nội lực và sử dụng ngoại lực tốt nhất.

Tôi tin rằng trong th�?i gian tới chúng tôi sẽ trải qua những bước cải cách mạnh mẽ nhất nhằm đạt mục tiêu công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Chúng tôi cũng sẽ theo đuổi chính sách độc lập, chủ quy�?n, đa dạng hóa và đa phương hóa trong quan hệ đối ngoại và VN sẽ là ngư�?i bạn và đối tác tin cậy cho cộng đồng quốc tế.

Nh�? vào những thành tựu to lớn trong chính sách đối ngoại, vị thế của VN đã được củng cố trên trư�?ng quốc tế. Với những thành công v�? chính sách đối ngoại và đối nội, đây là th�?i điểm tốt nhất để chúng tôi đến thăm Mỹ.

* Chuyến đi này có giúp tiếp thêm động lực cho cuộc cải cách của ông hay không?

- Chính sách cải cách đã được khởi xướng cách đây một th�?i gian khá lâu và chúng tôi sẽ tiếp tục cải cách. Chuyến thăm của tôi đến Mỹ sẽ giúp thúc đẩy mối quan hệ hai bên. Dựa vào tình hình mới, chúng tôi sẽ phát triển chính sách cải cách mới.

�?ể đáp ứng lợi ích của đất nước, chúng tôi cần phải đẩy nhanh cải cách. Chuyến thăm Mỹ lần này cũng là một cách để thực hiện chính sách đối ngoại của chúng tôi.

* VN đang nỗ lực hòa nhập vào cộng đồng quốc tế. Ông đánh giá mối quan hệ của VN với Mỹ như thế nào nếu so sánh với Trung Quốc, một cư�?ng quốc trong khu vực? Ông làm thế nào để cân bằng hai mối quan hệ?

- VN sẽ mở rộng quan hệ với Mỹ. Trung Quốc là một nước láng gi�?ng lớn của VN... Chúng tôi muốn h�?c h�?i những bài h�?c thành công trong cuộc cải cách và chính sách mở cửa của Trung Quốc.

Nh�? vào những thành tựu, Trung Quốc đã trở thành một cư�?ng quốc v�? kinh tế, khoa h�?c và kỹ thuật và đang bảo đảm sức mạnh quân sự, quốc phòng của mình trong tương lai. Do đó, chúng tôi muốn phát triển quan hệ láng gi�?ng tốt đẹp và một quan hệ đối tác mạnh mẽ.

Tuy nhiên, tôi muốn nhấn mạnh là VN sẽ tiếp tục chính sách đối ngoại độc lập và chủ quy�?n. Chúng tôi không thuộc vào một nhóm nào. Chúng tôi không có một đồng minh nào. Nhưng chúng tôi cần phải quan hệ công bằng với tất cả các nước...

Như anh biết, VN đang đóng một vai trò chủ động ngày càng tăng ở ASEAN. Chúng tôi cũng sẽ tham gia chủ động tại hội nghị thượng đỉnh đông �? sắp tới. Chúng tôi muốn thấy Úc, New Zealand và Ấn �?ộ là thành viên của hội nghị thượng đỉnh đông �?.

Chúng tôi có một quan hệ tốt với Nhật, EU và muốn có quan hệ tốt với Mỹ và Ấn �?ộ. Chúng tôi cũng muốn duy trì quan hệ tốt đẹp với Nga và những nước bạn truy�?n thống. Năm trước, tôi cũng đã đến châu Phi.

SƠN NGUYỄN trích dịch