B - Bánh chưng

Bánh chưng

http://www.vietcatholic.net/pics/banhchung01.jpg

Thằng tù Tám. Gọi nó là thằng tù Tám vì người ta chủ trương không gọi nhau bằng tên thật mục đích tránh người này nhận biết người kia. Càng ít liên lạc được với nhau càng tốt. Cô lập để dọa, nạt, điều tra, vu khống, hành hình, lừa đảo, gài bẫy, đặt người theo dõi, mua chuộc bán rẻ nhau, gây nghi kị, chia rẽ, là cách vừa trừng phạt vừa chia rẽ để trị.

Cai tù xỉ vả:

- Chúng mày không đáng gọi bằng tên vì chúng mày không phải là con người.

Người tù nghĩ bụng họ không coi mình là người, bọn họ sống chung với mình thì họ có khác chi đâu. Hơn gì mình. Có chăng là hơn được nói, còn mình không được ăn, cũng chẳng được nói. Nghĩ thế nhưng vẫn thấy phẫn uất. Cãi, lí luận với kẻ thiếu hiểu biết chỉ gây cho cai tù bực mình vì cái tự ái của kẻ có quyền. Cai tù sẽ kết án là cãi lại lệnh cấp trên. Trong tù hơi một chút là có án, ít nhiều cũng thành án mà có án thì phải thi hành. Cai tù là người kết án và cũng là người thi hành án. Nặng nhẹ tùy theo cái tự ái của cai tù. Tự ái nhiều án nặng, tự ái ít án nhẹ hơn.

Người tù tự an ủi. Cai tù là kẻ thừa hành ngu xuẩn. Cãi với người ngu vừa thiệt thân, vừa hạ mình ngang hàng với chúng.

NHẬN QUÀ

Người bạn tù báo tin:

- Anh có người gởi quà ra mà nhận.

Tù Tám ậm ừ cho xong chuyện vì biết tỏng tòng tong không ai gởi quà cho. Mấy năm nay rồi không hề có ai gởi cho lấy môt cái kẹo. Đã quen rồi, quen lắm rồi. Những ngày đầu còn trông mong quà cáp, mong ngày này qua tháng nọ đến năm kia. Cái mong đợi đó chết từ lâu. Mọi người đã quên. Coi như không thân nhân, thân thích, thầy trò. Tất cả đều quên.

Người bạn dục lần thứ hai:

- Có quà thật đấy ra mà lãnh.

Nghe bạn dục chân thành quá anh gượng đứng dậy mò mẫm đến văn phòng nhận quà. Số người chờ chực đã vãn, thưa thớt còn lại vài ba ngoe. Trông thấy anh người cai tù ngoắc tay vì đây là lần đầu tiên anh nhận quà. Chưa kịp thưa gởi, cai tù cúi xuống xách một gói quà để trên bàn. Trông thấy gói giấy trên bàn anh vẫn chưa tin mình có quà.

Câu hỏi đầu tiên trong đầu nhoi lên. Ai gởi quà cho mình nhỉ. Người nào còn nhớ đến mình nhỉ.

Chưa tìm được câu trả lời thì cai tù hất hàm ra lệnh:

- Ngồi xuống ghế chứng kiến xét quà.

- Quà này do bà …. gởi cho, mày có biết bà đó không?

- Dạ thưa, bà đó là dì ruột.

- Ruột với thịt gì. Mở bọc giấy ra xem, có phải đồ cấm không?

Hai tay run run xé cái bọc giấy nhựa mãi không rách.

Cai tù dục:

- Khẩn trương lên.

Bọc giấy bung ra, hai cái bánh chưng cột sát nhau bắt mắt. Chất nhựa của gạo dính quanh lớp lá dong thành chất nhờn nhờn, mùi chua xông lên. Cai tù hất hàm:

- Bánh chưng này thiu rồi, không ăn được nữa. Bỏ đi, ăn vào ốm đau lại đổ thừa.

Tù Tám chưa kịp lên tiếng, còn đang suy nghĩ cách trả lời thì nghe tiếng phán:

- Cầm lấy mang về, cái bánh thiu đấy.

Tám Tù nhìn quen đoán được mỗi lần cai tù nói thì nó hất hàm lên rồi tiếng nói mới phát ra. Những lần hất hàm như thế không độc địa, chua cay nên không đáng sợ. Nhưng nếu cai tù đỏ mặt, tai nó rung rung thì thế nào cũng khổ. Nó bực đến tận mang tai thì tù khốn khổ xuống tận gót chân, nghĩa là phải khổ hơn nó bội phần.

Tù Tám chộp vội lấy cái bánh thiu, miệng ríu rít cám ơn rồi quay ngoắt đi. Sợ chờ lâu cai tù đổi ý thì hỏng to.

VỀ CHỖ NGỤ

Trịnh trọng ôm chặt hai cái bánh chưng vào lòng bước đi. Chân bước đều hơn, thoăn thoắt hơn lúc ra đi. Hình như chất bánh chưng trong tay mang đến cho anh sức sống mới, ít ra năm nay đúng ngày tết có bánh chưng thiu để thưởng thức hương vị tết. Đã bao năm anh ăn bánh vẽ, toàn những loại bánh chưng cao cấp được nói đến trong các bài thuyết trình, nhưng chưa bao giờ lưỡi được diễm phúc liếm qua cái lá gói bánh, nói chi đến thưởng thức bánh. Bánh chưng cao cấp chỉ nghe nói đến, còn thực sự bánh đó hương vị ra sao thì cứ việc tưởng tượng ra mà thưởng thức.

Niềm vui dâng lên dạt dào, một phần do có thêm của ăn chống cơn đói, phần khác quan trọng hơn vì anh đang ôm trong tay một tấm lòng, một tâm tình yêu thương người thân dành cho. Tình thân dâng trào trong tim khiến anh vui đến nghẹn ngào.

Vừa đi tù Tám vừa mừng thầm trong bụng nếu cái bánh không thiu có lẽ cũng chẳng đến tay, hay ít ra cũng phải đóng thuế cho cai tù một cái. Nâng niu hai cái bánh trong tay tù Tám thỏ thẻ:

- Mày mà không thiu thì không đến tay tao.

Đến nơi anh em chào đón, mừng anh bớt tủi thân vì có người nhớ đến gởi quà cho.

Anh đáp:

- của dì gởi cho.

Một người chòng ghẹo:

- Từ nay có dì gởi quà rồi, không còn là con nuôi nữa.

Anh đáp,

- ăn thua gì. Dì ở cách đây non hai ngàn cây số.

Mấy người bạn tù cùng thốt nên:

- Thảo nào.

Tù Tám ngơ ngác:

- Thắc mắc thảo nào cái gì?

-Còn cái gì nữa.

-Cái bánh chưng đã thiu rồi, mùi chua rồi.

Đúng vậy, bánh nóng gói kĩ, đi đường xa năm bảy ngày mới đến nơi, nóng bức làm bánh mau thiu. Thôi có sao dùng vậy.

Từ trước tới nay tù Tám được anh em thương chia cho phần quà gia đình gởi cho. Nay nhận được quà, hẳn nhiên là ăn chung. Bánh đã thiu để lâu sao được, hơn nữa hôm nay cũng đúng là ngày tết, ăn bánh chưng, nằm nhà nghỉ thoải mái. Nghĩ đến đây anh thấy đời nhẹ nhõm, tạm quên u sầu, tủi nhục khi ngồi khom lưng nghe cai tù xỉ vả.

Mấy anh em nhặt được ít cành cây gần đó, bẻ ra nướng bánh. Trước khi nướng bánh anh em gỡ địa chỉ trên tấm bánh đưa cho dặn nếu sống sót trở về nhớ đến cám ơn bà dì dùm chúng tao.

Hơi khói quyện với thịt mỡ xông lên mùi thơm ngát. Mấy anh em ngồi quanh nướng bánh. Vài ba câu chuyện vui nổ ran, mắt theo dõi cái lá dong bị lưỡi lửa hâm nóng, quăn lên, đổi màu từ xanh ra vàng rồi đỏ trước khi biến thành đen sạm. Một bạn nói:

- Chín rồi, cháy tới bánh rồi còn gì.

Anh khác nói:

- Chờ cho bánh dòn một chút ăn mới đã.

Người kia bàn them:

- Lửa lớn cháy lớp lá ngoài, trong chắc gì đã nóng tới, chờ chút nữa thì tốt hơn.

Một anh chen vào:

- Thôi đi các bố, tham thì thâm đấy. Thơm quá cai tù ngửi mùi xuống viếng thì chúng ta chỉ còn nước ăn hương ăn hoa.

Câu nói có giá trị thực tiễn, nặng cân làm bặt mọi ý kiến.

Hai người một cái, mùi bánh chua biến mất. Mùi bánh thơm toả lan, ứa nước miếng.

Một anh nói:

- May quá, bánh này nhiều nhân mỡ thế này thì tốt lắm.

Tất cả được một bữa no nê.

Lần đầu tiên trong tù được một bữa bánh chưng no đến thế, trước kia cũng có nhưng chỉ một miếng, còn để dành cho ngày khác. Hôm nay bánh thiu không để dành được, phải xơi ngay.

GẶP LẠI

Hơn hai mươi năm sau chuyện cái bánh được khơi lại trong ngày hội ngộ. Người tù sống sót trở về, người gởi bánh cho cũng di chuyển chỗ ở mãi hơn hai mươi năm sau mới có cơ hội gặp lại. Trong bữa cơm gia đình, chuyện cũ sống lại, kí ức hiện về vì chão xôi bốc khóc. Người cựu tù gắp miếng xôi lên không ăn ngay, dơ cao miếng xôi nói chuyện cũ:

- Hơn hai mươi năm trước có lần con cũng ăn miếng bánh chưng Dì gởi cho, ngồi xổm ăn miếng bánh nóng bốc khói. Hôm nay gặp lại cũng ăn nếp nhớ chuyện xưa.

Dì đã già không nhớ gởi bánh chưng khi nào. Sau dăm bảy câu chuyện nhắc về quá khứ, kể lể dài dòng hết ông đầu xóm thăm tù, đến bà cuối thôn thăm tù. Nhờ thế mà nhớ lại việc cũ:

- Đúng, lúc trước dì có gởi bánh cho, không phải một lần mà nhiều lần. Biết các con tù tội, đói khổ, nhưng không biết ở đâu mà gởi quà tiếp tế. Trong xóm có ai đi thăm thân nhân dì đều nhờ họ mang cho chút quà, nhắn là tên người cháu như vậy, như vậy. Nếu gặp được làm ơn gởi cho. Cũng có người nhận quà, cũng có người chối, cũng có người nói chuyển cho. Không thấy tin tức về, biết là thời buổi khó khăn. Cám ơn họ làm phước cho. Bánh có đến tay hay không thì chịu.

Ngưng một chút lấy hơi dì tiếp:

- Không đến tay con cháu, thì người tù khác hưởng cũng không sao, lúc đói mà, chút gì cũng quí. Mỗi năm dì gởi hàng chục bánh, vừa của nhà mua, vừa bánh biếu gom lại cả chục, đến hơn một chục bánh. Dì nhớ đến con cháu, thương lắm nên cứ gởi đại vậy. Ai đi thăm nuôi cũng gởi. Dì gởi hàng chục năm như vậy, chứ không phải một hai năm đâu. Con nhận được là phần phước của con. Kể ra người mang quà dùm họ cũng tốt, cũng thành thật đấy.

- Con nhận được có một lần.

Dì tiếp câu chuyện:

- Cứ nghe có người quen đi thăm các anh là gởi. Không cần biết đến tay ai. Thấy tội nghiệp. Gởi cầu may nên không gởi nhiều vả lại họ cũng ngại nhận, nể lắm mới nhận dùm. Gởi có lẽ hàng trăm bánh, năm nào cũng gởi hàng chục mà gởi mười mấy năm liền.

Người cháu cướp lời:

- Cũng có thể là cai tù ăn vì họ cũng đói lắm. Đâu có hơn gì tù chúng con.

Ngưng một chút, người cháu nói:

- Trước ngày sang thăm dì con có nói với mấy người bạn tù cũ là sang thăm dì. Họ nhắn gởi lời cám ơn. Họ vẫn còn nhớ đấy, nhớ kĩ lắm.

- Cám ơn con. Lâu quá rồi dì cũng chẳng nhớ nữa.

Người cháu tiếp lời:

- Chúng con nhớ suốt đời dì ạ. Lúc đói khổ được tấm bánh như vậy vừa ăn ngon, lấy lại sức vừa tăng thêm tinh thần sống. Sống bằng tình thương. Trong tù đói nhất là tình người khi biết bên ngoài còn thân nhân thương đến, nhớ đến. Được an ủi nhiều lắm dì ạ.

Nói đến đây anh xúc động phát âm không ra nên bỏ dở câu nói.

Cả mắt cháu lẫn mắt dì đều đỏ.

Người thi ơn đã quên nhưng người thọ ơn nhớ mãi. Ước chi chúng ta nhớ mãi đến những ơn Chúa ban trong đời.

CHÚC MỪNG NĂM MỚI.


Lm Vũ đình Tường