Thuốc ngừa thai có an toàn cho phụ nữ trên 35 tuổi không? -Hoàng Thu Thủy, Bác Sĩ:::

Thuốc ngừa thai có an toàn cho phụ nữ trên 35 tuổi không?

Hoàng Thu Thủy, Bác Sĩ:::

Theo một thống kê gần đây, ở Hoa Kỳ, 41% những phụ nữ đã mang thai từ tuổi 35 đến 39 đều xẩy ra ngoài ý muốn (nghĩa là bị “accident” và đành phải miễn cưỡng đẻ con hoặc phải phá thai). Hơn 51% những phụ nữ tuổi 40 trở lên bị dính thai cũng thuộc về trường hợp này. Thế rõ ràng là chúng ta cần nhấn mạnh vấn đề ngừa thai trong lứa tuổi 35 trở lên. Khi nào còn có kinh thì còn có khả năng mang bầu và đẻ con, dù rằng là kinh nguyệt thất thường, như trong trường hợp các cô trong thời kỳ sắp tắt kinh nhưng đang “dập dờ”. Ngoài phương pháp ngăn ngừa thai bằng bọc cao su (“áo mưa” cho đàn ông) thì phương pháp thường áp dụng nhất trong giới phụ nữ là thuốc ngừa thai loại uống (Oral contraceptive pills = OCP). Thuốc uống thì phải uống 1 viên mỗi ngày và nếu như quên một hai lần một tháng là kể như thuốc không còn hiệu quả nữa. Trung bình là trong mỗi 100 người dùng thuốc uống thì trong một năm có từ 1 đến 3 người vẫn có thể dính thai, nghĩa là thuốc chỉ hiệu quả 99% là tối đa, nhưng vẫn có lợi vì nếu như không dùng thuốc ngừa thai thì mỗi 10 lần có quan hệ thì 1 lần sẽ dính thai, đó là 10% so với 1% nếu như uống thuốc đều độ theo toa. Có nhiều phụ nữ trên 30 tuổi hoan mang không biết uống thuốc có những phần lợi hay phần hại như thế nào thì lại lúc uống lúc không (như thế còn nguy hiểm hơn là không uống vì ỷ y có thuốc không sợ dính thai). Tốt nhất là phải nghiên cứu tài liệu để hiểu rõ cách dùng trước khi uống và cần theo chỉ dẫn chặt chẽ hoặc là hoàn toàn không uống chứ đừng uống không đúng cách.

Như vậy thuốc ngừa thai có ích lợi là giúp phụ nữ không dính thai nhưng nó có thể gây những thiệt hại gì cho người dùng thuốc?

Đa số các thuốc ngừa thai loại viên uống đều pha trộn hai chất phụ nữ tố (estrogen và progestin) giống như loại trong thiên nhiên cơ thể người phụ nữ có sẵn nhưng khác phần lượng nên nó ngăn chặn được sư thụ thai. Các loại dùng 35 microgram estrogen hoặc ít hơn thì an toàn hơn.

Những điểm lợi hoặc những tác dụng của thuốc ngừa thai:

- Giúp phụ nữ ngừa thai. Nếu như uống thuốc đều độ theo chỉ dẫn trong toa thì thuốc có hiệu quả đến 99%. Nghĩa là nếu như có quan hệ tình dục thì trong 100 lần mới bị dính thai 1 lần, so với nếu như không dùng phương pháp ngừa thai gì cả (kể cả bọc cao su) thì là trong mỗi 100 lần thì sẽ dính thai 10 lần. Có dùng thuốc ngừa thai thì được an toàn gấp 10 lần nói về phương diện chống không cho dính thai.

- Giảm nguy cơ bị ung thư buồng trứng (ovarian cancer). Những người uống thuốc ngừa thai ít bị ung thư buồng trứng hơn những người không uống thuốc.

- Giảm nguy cơ bị ung thư dạ con (endometrium cancer). Dù rằng sau khi ngừng thuốc đã nhiều năm, người phụ nữ vẫn được bảo vệ và ít khi phát ra bệnh ung thư dạ con hơn những người đàn bà chưa bao giờ uống thuốc ngừa thai.

- Giảm được những triệu chứng của thời kỳ sắp hết kinh. Trong thời kỳ này (peri-menopause) người phụ nữ sẽ có nhiều thay đổi trong cơ thể khiến cảm thấy rất khó chịu và nó có thể kéo dài từ 2 đến 8 năm trời nếu không may. Các triệu chứng gồm có: kinh nguyệt thất thường, thay vì mỗi tháng thì hai ba tháng mới có hoặc có nhiều lần trong một tháng, hoặc kéo dài và nhiều hoặc chỉ có vài ngày và ít. Có những cơn nóng phừng phực trên lưng trên mặt trong khi thời tiết đang lạnh, hoặc xẩy ra nửa đêm phải bật quạt máy cho mát, tính tình nóng nảy có lúc thì tự nhiên khóc hoặc buồn chán vô cớ, khó ngủ hay thức giấc nửa đêm, khô ngứa ở dưới âm đạo. Thuốc ngừa thai có khả năng giảm những triệu chứng này.

- Giảm bị mụn đỏ hay mụn trứng cá. Loại thuốc ngừa thai có phương thức triphasic norgestimate trộn chung với 35 microgram estradiol hoặc loại khác có chất third-generation progestins cũng được dùng để chửa bệnh mụn và có giảm được chứng bệnh hirsutism (tức là tình trạng phụ nữ có lông nhiều ở gần môi mép như râu của đàn ông, hay có nhiều tóc ở bên hai bên mang tai như râu quai nón của đàn ông. Tuy nhiên, khoảng 5% của tất cả các phụ nữ dùng thuốc ngừa thai viên uống có thể bị mụn vì là phản ứng của thuốc ngừa thai nói chung (nhớ rằng các thuốc ngừa thai có nhiều loại khác nhau bởi công thức và hên xui có người hợp một loại thì lại không hợp loại khác). Thành thử uống loại nào hợp rồi thì không nên đổi thuốc.

- Thuốc ngừa thai giảm được triệu chứng rong kinh của phụ nữ có bệnh polycystic ovarian syndrome (POCD là tình trạng phụ nữ bị rối loạn kinh nguyệt và có nhiều bọc nước trong buồng trứng).

- Thuốc ngừa thai có khả năng làm chắc xương, chống lại tình trạng bệnh bở xương và hay gãy xương trong giới phụ nữ đang trong thời gian mãn kinh.


Những thử nghiệm gì cần phải làm trước khi ra toa thuốc ngừa thai cho phụ nữ trên 35 tuổi?

Nếu như cần thuốc ngừa thai để ngừa thai, hoặc để giảm bớt các triệu chứng của thời kỳ đang mãn kinh, hoặc để điều trị mụn, người thiếu nữ/phụ nữ nên làm hẹn gặp bác sĩ gia đình hoặc bác sĩ chuyên ngành sản phụ khoa để được cố vấn tại phòng mạch. Phỏng vấn bệnh nhân để hỏi về tiểu sử sức khỏe của họ, để biết qua những phương pháp ngừa thai họ đã dùng, để biết về tiểu sử bệnh của cha mẹ anh chị em của bệnh nhân, để biết quá khứ uống thuốc và dị ứng thuốc của bệnh nhân, cũng như để biết các thuốc họ hiện tại đang uống vì bất cứ lý do nào khác cũng như để biết tình trạng sức khỏe hiện tại còn quan trọng hơn là việc khám bệnh. Tuy nhiên người bác sĩ kê toa nên khám vú (để truy tầm cục u hoặc ung thư ở vú) và khám để thử nghiệm PAP Smear (để truy tầm ung thư cửa tử cung) cùng ngày hoặc kỳ hẹn sau. Nếu như người phụ nữ đã có ung thư vú trong quá khứ hoặc các dì, cô, hay chính mẹ của bệnh nhân đã có bệnh ung thư vú thì có lẽ bệnh nhân này không nên dùng thuốc ngừa thai.

Cũng như nếu người bệnh nhân hơn 45 tuổi hoặc trẻ hơn nhưng có tiểu sử bệnh cao cholesterol (mở trong máu cao), thì nên thử máu để biết mức độ cholesterol hiện tại vì nếu như quá cao họ không nên uống thuốc ngừa thai vì sẽ có nguy hiểm và sẽ bị tai biến mạch máu não (Stroke), tức là có thể bị liệt bán thân. Chính tình trạng cholesterol quá cao khiến người phụ nữ dễ bị tai biến mạch máu não, nhưng nếu như cộng thêm thuốc ngừa thai thì nguy cơ bị stroke càng cao hơn. Thật sự trong máu chúng ta có nhiều loại mỡ, nào là mỡ tốt giúp ta chống bệnh nghẹn tim, và mỡ xấu, khiến ta càng dễ có bệnh nghẹn tim. Thí dụ, trong trường hợp cholesterol loại LDL trên 160 mg/dL, hoặc là HDL dưới 35 mg/dL, hoặc triglyceride trên 250 mg/dL thì người phụ nữ không nên dùng thuốc ngừa thai cho đến lúc vấn đề mỡ cao đã được giải quyết.

Nếu như không phải chính bệnh nhân nhưng cha mẹ của họ hoặc các anh chị em trong gia đình có người bị bệnh tim thì có lẽ người bác sĩ dè dặt hơn và không kê toa. Nếu như người phụ nữ có bệnh áp suất cao (cao hơn 160/100) thì họ không nên uống thuốc ngừa thai hoặc nếu vừa uống thuốc để giảm áp suất và đồng thời uống thuốc ngừa thai thì phải được kiểm soát áp suất thường xuyên vì chính thuốc ngừa thai có khả năng tăng áp suất một tí.

Người phụ nữ cần dùng thuốc ngừa thai thì càng tuyệt đối không hút thuốc lá vì nếu có thì họ dễ bị tai biến mạch máu não. (stroke).

Những phụ nữ có bệnh nhức đầu nặng hay ói mửa gọi là Migraine thì càng không dược dùng thuốc ngừa thai vì nó sẽ làm bệnh migraine nặng hơn hoặc làm cho bị stroke.

Chúng ta đã thấy theo tường trình trên là thuốc ngừa thai có tác dụng hữu ích nhưng cũng có làm độc cho cơ thể và nguy hiểm đến sức khỏe của người dùng thuốc, tuy nhiên mỗi người phụ nữ có nhu cầu khác nhau và dùng thuốc hay không tùy thuộc vào mục đích ta muốn đạt và cần phải cân nhắc sự lợi và hại do thuốc gây ra. Không phải phụ nữ nào cũng đều là đối tượng để dùng thuốc, mỗi bệnh nhân là mỗi trường hợp khác nhau, và chính họ mỗi năm có thay đổi về tình trạng sức khỏe, cho nên có khi bác sĩ kê toa, có khi bác sĩ phải ngưng cho toa chẳng qua vì sự an toàn của bệnh nhân.


Nếu như bệnh nhân là đối tương của thuốc và sẽ bắt đầu uống thuốc, thì họ có thể sẽ bị những triệu chứng gì?

Trong ba tháng đầu tiên khi khởi sự dùng thuốc thì có khoảng 25% phụ nữ bị hành (phản ứng phụ, nhẹ của thuốc): kinh nguyệt thất thường, buồn nôn, lên cân, sình bụng,vú căng và nhức, khó chịu, bực bội, và nhức đầu. Cũng may là những triệu chứng này chỉ tạm thời và cơ thể sẽ quen thuốc trong vòng hai ba tháng. Nếu như dùng loại thuốc ngừa thai với phương thức gồm có ít chất phụ nữ tố estrogen (dưới 20 microgram) thì ít bị các triệu chứng phụ như trên nhưng lại dễ bị rong kinh. Để đối phó với triệu chứng buồn nôn, bệnh nhân nên ăn một tí trước khi uống thuốc vào buổi tối khi đi ngũ. Bệnh nhân cũng nên tránh uống trà, cà phê, hay nước ngọt có chất caffeine để giảm bớt chứng nhức đầu. Bệnh nhân nên tránh ăn nhiều muối (ăn lạt thay vì ăn mặn) để bớt tình trang trữ nước trong người, tức lên cân hoặc sưng bàn chân. Nếu như dùng loại thuốc có ít chất progestin thì giảm được chứng bực bội hoặc chứng lãnh cảm (hiếm nhưng có thể xẩy ra).


Những dấu hiệu của các triệu chứng nguy hiểm là gì?

Nếu như có những dấu hiệu như sau, bệnh nhân cần liên lạc bác sĩ gấp hoặc đi thẳng tới bệnh viện cấp cứu vì cần điều trị khẩn cấp. Những triệu chứng này hiếm xẩy ra nhưng người phụ nữ vẫn cần lưu ý.

- Đau bụng kinh khủng: có thể là vì bị tai biến mạch máu ở đường ruột, có thể cần nhập bệnh viện và giải phẫu khẩn cấp.

- Tức ngực: cảm giác như bị đè ép ở giữa ngực kéo dài lâu hơn 15- 20 phút.

- Khó thở: rõ ràng khác như bình thường, không có sức đi đứng như thường ngày vì đột xuất có cảm giác khó thở. Có thể đang bị máu đọng trong phổi và cần tiếp nhận thuốc loảng máu tại bệnh viện.

- Bất thình lình không trông thấy được, hoặc mờ mắt, hoặc thấy những ánh sáng lóe lên. Có thể đang bị máu đọng trong mắt và cần điều trị khẩn cấp.

- Rất đau ở bắp chuối, và đau hơn khi đi lên dốc. Có thể đang bị đọng máu ở tỉnh mạch động mạch của chân, cần tiếp nhận thuốc loảng máu tại bệnh viện.


Nếu như phụ nữ lớn tuổi sắp hết kinh có cần uống thuốc ngừa thai không? Và thuốc có an toàn cho giới phụ nữ này không?

Không phải lớn tuổi rồi thì không dễ dính thai. Thật ra ở tuổi sắp tắt kinh lại càng lưu ý vấn đề ngừa thai hơn nữa vì kinh nguyệt sẽ bị thất thường và khó canh chu kỳ hoặc khi bị trễ kinh, khó phân biệt được là vì tình trạng sắp mãn kinh hay đã dính thai rồi. Nhớ rằng trong giới phụ nữ trên 40 tuổi, 51% những bào thai đã xẫy ra đều ngoài ý muốn, tức là họ bị phải giải quyết bằng cách phá thai hoặc phải đẻ con. Thuốc ngừa thai vẫn dùng được cho lứa tuổi này cho đến lúc 55 tuổi, lúc đó ta có thể ngưng thuốc rồi thử nghiệm máu để xác nhận bệnh nhân đã tắt kinh và không còn cần ngừa thai nữa.

Tóm tắt lại là các phụ nữ ngoài 40 tuổi mà vẫn còn quan hệ với đàn ông thì vẫn cần quan tâm đến vấn đề ngừa thai, dù rằng không uống thuốc ngừa thì cũng cần dùng phương pháp khác như là bọc cao su, hoặc đặt vòng, hoặc cột ống dẫn trứng (ngừa thai vĩnh viễn), hoặc chích thuốc ngừa thai mỗi 3 tháng. Trong thời gian sắp mãn kinh này người phụ nữ nào không cần ngừa thai nhưng bị hành bởi các triệu chứng như là có những cơn nóng rần (Hot flashes), bực bội, khó ngủ thì vẫn có thể dùng thuốc phụ nữ tố (hormone replacement) hoặc thuốc ngừa thai trong một thời gian ngắn để dằn bớt các triệu chứng này.


Những điều cần nhớ và áp dụng khi dùng thuốc ngừa thai:

- Mỗi ngày uống một viên đều độ không được quên. Nên uống cùng giờ mỗi ngày, uống trước khi đi ngủ ít bị quên hơn là uống trong ban sáng khi bận rộn nhiều công việc.

Nếu quên 1 ngày thì lúc nào chợt nhớ, uống liền để bù lại viên mình đã quên và uống viên tiếp tục theo như thường lệ. Thí dụ, đáng lẽ đêm hôm qua 10 giờ tối phải uống nhưng lỡ quên nhưng bây giờ mới chợt nhớ ra mà là đã 8 giờ tối rồi thì sao? Thì uống liền viên đã quên, rồi hai tiếng đồng hồ nữa là đúng lúc phải uống tiếp tục thì cứ uống thôi.

- Nếu như đã quên liên tục hai ngày thì sao? Thì kể như tháng đó phương pháp ngừa thai bằng thuốc không còn hiệu quả nữa và mình phải dùng bao cao su tạm và lấy hẹn gặp lại bác sĩ để được cố vấn thêm.

- Nếu như uống thuốc và bị hành như là buồn nôn, ra kinh quá nhiều, vú căng và đau, dễ nóng giận, lên cân hoặc sụt cân quá nhiều, bị lãnh cảm thì nên tham vấn bác sĩ. Đây là những phản ứng phụ nhẹ. Nếu như bị khó thở, tức ngực, đột xuất đau chân quá, hoặc tự nhiên bị tê tay đớ lưỡi, bất thình lình không trông thấy được, tự dưng đau đầu hơn bao giờ hết, thì cần liên lạc bác sĩ gấp vì đây là những dấu hiệu bị phản ứng nặng có thể nguy hại đến tánh mạng.

- Nếu tự ngưng thuốc thì nên liên lạc bác sĩ trong vòng 24 tiếng đồng hồ. Nếu không uống thuốc hơn hai ngày thì trong tháng đó thuốc bị mất hiệu quả rất nhiều và cần áp dụng xài bao cao su trong những ngày có quan hệ trong khoảng thời gian suốt tháng đó và vẫn tiếp tục uống thuốc hằng ngày.

- Đáng lẽ mỗi ngày đều uống một viên, nhưng nếu như hay quên và để bị gián đoạn nhiều lần hoặc nhiều ngày thì bệnh nhân nên chọn lựa một phương pháp khác để ngừa thai.

- Nếu như bệnh nhân cần đổi thuốc thì tháng đầu tiên khi bắt đầu uống thuốc mới, kinh nguyệt sẽ không đều và thuốc vẫn chưa hiệu quả tối đa (80% thay vì là 98% bảo đảm nếu như uống theo toa đã chỉ dẫn).

- Có nhiều cách để chọn ngày đầu tiên uống thuốc, mục tiêu là uống sao cho dễ nhớ và hạn chế gây rối loạn kinh nguyệt và các phản ứng phụ. Một cách được áp dụng thông thường là như sau: ngày bắt đầu uống thuốc là ngày vừa dứt kinh (nếu như trùng hợp với ngày chúa nhật thì càng dễ nhớ). Thuốc ngừa thai được chứa trong hai loại hộp: hình tròn hoặc hình chữ nhật. Hình tròn có loài ô và mỗi một ô có chứa đựng một viên thuốc. Hình chữ nhật thì có 4 hàng ngang và mỗi hàng có 7 ô, mỗi ô chứa đựng 1 viên thuốc. Ở giữa hộp hình tròn có đồng hồ quay được để làm dấu ngày khởi sự uống thuốc và loại hình chữ nhật thì có giấy dính mà bệnh nhân có thể chọn dán ngày khởi sự là thứ hai hoặc bất cứ ngày nào khác trong tuần. Thiù dụ, ngày sạch kinh là nhằm vào ngày thứ Ba trong tuần, thì ta vặn mặt “đồng hồ” để làm dấu là viên đầu tiên là ngày Tuesday, tức ngày thứ Ba; hoặc ta dán giấy làm dấu là viên đầu tiên trong vĩ thuốc ta đã uống bắt đầu là hôm thứ Ba.

Các tài liệu do Bác Sĩ Hoàng Thu Thủy đã viết đăng trên web site và tuần báo của Việt Nam Nhật Báo cũng như đã trình bày trong chương trình y tế trên đài Diễn Đàn Việt Nam băng tần 32 là để giúp quý đọc giả hiểu và tạo sự cảm thông giữa bệnh nhân và người bác sĩ điều trị chứ không để thay thế vai trò người bác sĩ mà chỉ cho quý vị tự điều trị, vì thế nếu có thắc mắc xin liên lạc bác sĩ gia đình của quý vị.

BS Hoàng Thu Thủy