T.T.Kh Tình Yêu Và Dư Luận

http://www2.thanhnien.com.vn/Uploade.../hoa-tigon.jpg

T.T.Kh là một câu chuyện chưa từng có trong lịch sử văn chương. �?ó là câu chuyện v�? một thi sĩ bí ẩn bỗng nhiên tung lên thi đàn mấy bài thơ tình tuyệt tác làm ngẩn ngơ độc giả rồi lặng lẽ biến mất trong cái bàng hoàng sửng sốt của ngư�?i yêu thơ.

Bảy mươi năm đã trôi qua kể từ ngày xảy ra câu chuyện kỳ lạ ấy. Rất nhi�?u ngư�?i đã tìm cách vén lên bức màn bí ẩn của câu chuyện nhưng hầu như chưa ai làm th�?a mãn độc giả. Còn ngư�?i yêu thơ vẫn luôn khát khao được biết sự thật: T.T.Kh là ai và đã vì ai mà sáng tác nên những áng thơ tình đặc sắc đó?

Có một số nhân vật được các nhà sưu tầm đưa ra để giả định rằng đó là T.T.Kh. Nam giới có, phụ nữ có. Trong số những "nghi can" có hai nhà thơ nổi tiếng là Thâm Tâm và Nguyễn Bính. �?ộc giả tưởng như đã lần ra được tung tích của con ngư�?i kỳ lạ này nhưng sự thực không phải như vậy. Bởi tất cả những thông tin đưa ra đ�?u do l�?i ngư�?i khác kể lại. Còn bản thân những ngư�?i như Thâm Tâm, Nguyễn Bính chưa bao gi�? có phát biểu chính thức nhận mình là T.T.Kh. Vì thế, tuy ngư�?i kể cũng là ngư�?i có uy tín trong làng văn làng báo nhưng độc giả vẫn thấy mơ hồ khó tin. Việc tìm kiếm con ngư�?i thật của T.T.Kh thành ra vẫn rơi vào vòng lẩn quẩn trong bao nhiêu năm qua, khiến câu chuyện thêm nhuốm màu huy�?n thoại.

Bằng cách phân tích các hình ảnh, biểu tượng, tình tiết văn h�?c, thói quen sử dụng ngôn ngữ trong thơ, trong truyện ngắn..., tác giả Trần �?ình Thu đưa ra một cách làm mới: so sánh đối chiếu với những ngư�?i được cho là T.T.Kh lâu nay để nhận xét xem ai là ngư�?i phù hợp nhất. �?ó là cách làm khá đặc biệt so với những nhà sưu tầm khác trước đây chỉ hoàn toàn dựa vào l�?i kể của nhân chứng. Vì thế, Thanh Niên xin giới thiệu loạt bài viết trích từ bản thảo cuốn sách Giải mã nghi án văn h�?c T.T.Kh chưa xuất bản của tác giả để bạn đ�?c tham khảo.

Kỳ 1: Câu chuyện tình buồn 70 năm trước

Có thể nhi�?u bạn đ�?c đã biết, đã thuộc làu thơ T.T.Kh nhưng vẫn có một số ngư�?i khác chưa nắm rõ câu chuyện như thế nào. Vì thế, trước khi bước vào phân tích lý giải, chúng tôi xin dẫn lại toàn bộ câu chuyện này một cách có hệ thống. Câu chuyện T.T.Kh bắt đầu vào tháng 7/1937, khi tuần báo Tiểu thuyết thứ bảy đăng một truyện ngắn mang tên Hoa ti gôn của nhà văn Thanh Châu. Nội dung truyện ngắn được tóm tắt như sau:

Có một h�?a sĩ nghèo mới ra trư�?ng. Trong một lần đi tìm cảnh vẽ, chàng đã gặp một thiếu nữ đang hái hoa ti gôn trong vư�?n. Từ đó, chàng đâm ra mê ngư�?i đẹp, luôn đạp xe vào làng để ngắm trộm nàng hái hoa.

Năm tháng qua đi, chàng h�?a sĩ trở nên nổi tiếng. Tranh vẽ của chàng bán được giá rất cao. H�?a sĩ trở nên giàu có. Một mùa đông, chàng đi vẽ ở một vùng n�?. Trong một bữa tiệc chiêu đãi, h�?a sĩ trông thấy một thiếu phụ. Chàng ng�? ngợ như đã từng gặp ngư�?i này ở đâu. Cuối cùng nhớ ra, nàng chính là cô gái hái hoa ngày ấy. Trong khi khiêu vũ với nàng, chàng nhắc lại chuyện cũ. Nàng vô cùng ngạc nhiên.

Nàng kể chuyện cuộc đ�?i mình cho chàng nghe. Nàng lấy một ngư�?i chồng môn đăng hộ đối nhưng cuộc hôn nhân quá tẻ nhạt. Từ đó, nàng hay lui tới chỗ h�?a sĩ tr�? để chơi và để chàng vẽ cho một bức chân dung. Chuyện gì đến đã đến. Một buổi sáng, hai ngư�?i đi chơi ở một ngôi chùa trên đỉnh núi, chàng đã t�? nỗi lòng mình. Nàng đáp lại tình yêu của chàng.

Chàng bàn với nàng trốn đi Nhật để chung sống với nhau. Nàng nhận l�?i. Chàng v�? Hà Nội, sắp đặt xong m�?i việc thì nhận được thư nàng vào gi�? chót. Nàng từ chối chuyến đi vì không đủ can đảm vượt qua. Trong thư, một dây hoa ti gôn nh�? ép rơi ra. Chàng nhìn những nụ hoa hình quả tim vỡ, đ�? hồng như nhuộm máu, lặng lẽ hôn lên những cánh hoa và khóc.

Bốn năm sau, một hôm chàng nhìn thấy trên bàn mình một phong thư vi�?n đen. Mở ra xem thì đó là của ngư�?i chồng nàng báo tin nàng đã chết. Chàng đáp xe lửa đến nơi để đặt lên mộ nàng dây hoa quen thuộc. Từ đó, chàng luôn mua hoa ti gôn v�? đặt trong phòng mình.

Hoa ti gôn là một truyện ngắn không có gì đặc sắc nhưng nhẹ nhàng và bay bổng. Truyện ký thác một tâm sự khắc khoải, nhớ nhung hoài niệm. Hình ảnh dây hoa ti gôn được lặp đi lặp lại nhi�?u lần như muốn khơi gợi một đi�?u gì đó không tiện nói ra. Tác giả của nó - nhà văn Thanh Châu, khi đó là một chàng trai trẻ 25 tuổi, vừa quyết định bước vào nghiệp văn chương. Chàng cũng vừa trải qua một chuyện tình buồn.

Hai tháng sau ngày Thanh Châu đăng truyện ngắn nói trên, một sự kiện đặc biệt xảy ra. Vào tháng 9/1937, tòa soạn tuần báo Tiểu thuyết thứ bảy nhận được một bài thơ của một tác giả ký tên là T.T.Kh. �?ó là bài Hai sắc hoa ti gôn, được đăng vào ngày 23/9/1937.

Bài thơ Hai sắc hoa ti gôn đã gây nên xúc động lớn trong lòng ngư�?i yêu thơ bởi những câu thơ quá da diết. Giới văn nghệ xôn xao. Gần hai tháng sau, tòa soạn lại nhận được một bài thơ nữa. Bài thơ này có tựa đ�? là Bài thơ thứ nhất dù đó là bài thơ thứ hai gửi đến. Bài này được đăng trên số báo ngày 20/11/1937. Và một năm sau nữa, tòa soạn nhận thêm bài Bài thơ cuối cùng. Bài này được đăng trên số báo ra ngày 30/10/1938.

Từ đó, tuần báo Tiểu thuyết thứ bảy không còn nhận thêm bài thơ nào của con ngư�?i bí ẩn này nữa. Ngược lại, có một bài thơ cũng ký tên T.T.Kh gửi đến một t�? báo khác. �?ó là Bài thơ đan áo.

Những bài thơ mang tên T.T.Kh đã làm cho độc giả bàng hoàng sửng sốt. Nhưng tác giả của nó đã lặng lẽ r�?i b�? văn đàn, không bao gi�? xuất hiện ở đâu nữa. Không ai biết một chút gì v�? con ngư�?i bí ẩn này. Nghi án văn h�?c T.T.Kh từ đó bắt đầu...

Năm 1942, Hoài Thanh - Hoài Chân xuất bản Thi nhân Việt Nam lần đầu tiên, T.T.Kh đã được đưa vào tập sách quan tr�?ng này. Song song đó, nhi�?u ngư�?i lại liên tục công bố những thông tin v�? T.T.Kh. Nào Thâm Tâm, nào Nguyễn Bính, nào em gái nhà thơ Tế Hanh, nào là Trần Thị Khánh... Rất nhi�?u "ứng viên".

Câu chuyện v�? Thâm Tâm có khá nhi�?u ngư�?i kể. Chẳng hạn Nguyễn Vỹ, một ngư�?i có mặt trong Thi nhân Việt Nam đã viết một bài dài trên Tạp chí Phổ Thông vào những năm 1960. Ông Vỹ cho biết, một buổi tối trên đư�?ng v�? nhà, ông gặp Thâm Tâm đang lang thang. Ông m�?i Thâm Tâm v�? nhà mình uống rượu. Ngà ngà say, Thâm Tâm cao hứng kể chuyện tình của mình. Thâm Tâm cho biết, ngư�?i yêu của mình là một nữ sinh tên là Trần Thị Khánh. Nàng đã có lần gợi ý Thâm Tâm đến nhà h�?i cưới nhưng chàng bảo sự nghiệp chưa có gì. Bẵng đi một th�?i gian, một hôm chàng nhận được phong thư báo tin nàng sắp lấy chồng. �?ã bị ngư�?i yêu b�? đi lấy chồng, lại còn bị đám bạn chế nhạo, Thâm Tâm đâm ra bị quê. Vì thế đã phải thức một đêm để làm một bài thơ tựa đ�? là Hai sắc hoa ti gôn, ký tên T.T.Kh. Thâm Tâm làm như vậy với dụng ý để các bạn của mình tin là của Khánh làm, cho kh�?i mang tiếng bị tình phụ. Sau đó, Thâm Tâm gửi bài thơ tới tòa soạn. V�? phần cô gái đó, sau khi đ�?c được bài thơ Hai sắc hoa ti gôn, li�?n viết thư phản đối Thâm Tâm kịch liệt. Thâm Tâm bèn lấy những câu chữ trong bức thư này để viết tiếp các bài thơ sau này, vẫn ký là T.T.Kh...

Ngược với Nguyễn Vỹ thì một số tác giả, chẳng hạn như Hoàng Tiến, lại cho rằng chính cô Trần Thị Khánh, cô ngư�?i yêu của Thâm Tâm đã sáng tác ra những bài thơ ký tên T.T.Kh. Một số tác giả khác còn tiến thêm một bước cụ thể hơn nữa khi cho rằng Trần Thị Khánh chính là em gái h�? của nhà thơ Tế Hanh...

Với Nguyễn Bính, không thấy có những câu chuyện cụ thể như trư�?ng hợp của Thâm Tâm. Ngư�?i ta chỉ dựa vào bài thơ Cô gái vư�?n Thanh đ�? tên tác giả Nguyễn Bính để cho rằng Nguyễn Bính chính là T.T.Kh.

Kỳ sau: T.T.Kh có thể là Thâm Tâm hoặc Nguyễn Bính không?

Trần �?ình Thu

http://www2.thanhnien.com.vn/Uploade...nam/297/15.jpg

Trước hết, chúng ta hãy tìm hiểu xem liệu có thể tin rằng T.T.Kh là Thâm Tâm hoặc Nguyễn Bính như một số tác giả đã khẳng định hay không.


Tác giả Hoài Việt, một ngư�?i cầm bút trước năm 1945, từng quen biết với hai thi sĩ này cho biết: Thâm Tâm, Nguyễn Bính, Trần Huy�?n Trân hồi đó là ba thi sĩ chủ chốt trong một nhóm thơ được các văn hữu mệnh danh là các nhà thơ xóm áo bào gốc liễu. Ba ngư�?i tuổi tác xấp xỉ nhau, đ�?u xuất thân từ tầng lớp dân nghèo, không được h�?c hành nhi�?u ở các trư�?ng lớp chính quy, vì thế ảnh hưởng của văn h�?c phương Tây đối với h�? hầu như không có gì. Ngược lại h�? là những ngư�?i được h�?c nhi�?u chữ Hán, chữ Nôm. Cả ba ngư�?i có lúc cùng ở tr�? một nhà với nhau để viết văn, làm báo. Những hoàn cảnh như trên đã ảnh hưởng đến phong cách sáng tác của nhau, hình thành nên một nhóm thơ có tên g�?i như trên.



Ngoài những nét riêng biệt trong các tác phẩm của từng ngư�?i thì nhóm thơ này có một đặc điểm chung. �?ó là các thành viên rất thích cái gi�?ng văn chương hiệp sĩ, ưa dùng hình ảnh những tráng sĩ lên đư�?ng th�?i Xuân Thu Chiến Quốc. Những tráng sĩ mặc áo bào từ trên lưng ngựa nhảy xuống đất, buộc ngựa vào gốc liễu, nghênh ngang bước vào tửu quán. Vì thế mà thơ của h�? chứa đựng cái chất tráng ca, cái khí phách ngang tàng của những trang hảo hớn: "Chí lớn chưa v�? bàn tay không/Thì không bao gi�? nói trở lại/Ba năm mẹ già cũng đừng mong" (thơ Thâm Tâm), "Kinh Kha giữa chợ sầu nghiêng chén/Ai kẻ dâng vàng, kẻ biếu tay?/Mơ gì áp Tiết thiên văn tự/Giầy c�? gươm cùn ta đi đây" (thơ Nguyễn Bính).



Nhận định của Hoài Việt như thế rất đúng với trư�?ng hợp của Thâm Tâm. Chất gi�?ng văn chương hiệp sĩ của ông tạo nên nét riêng biệt không ai có được. Thơ ông là thứ thơ hùng tráng. Nếu có bi thì cũng là hùng bi: "Ngươi chẳng thấy/Thao thao Hồng Hà vạn thuở chảy/Nước mạnh như thác, một con thuy�?n/Ta lênh đênh hoài sầu biết mấy!" (Can trư�?ng hành), "Sông Hồng chẳng phải xưa sông Dịch/Ta ghét hoài câu "nhất khứ h�?"" (V�?ng nhân hành). Chất rắn r�?i này không chỉ thể hiện trong những bài thơ thuộc thể hành mà cả khi Thâm Tâm làm những loại thơ khác.



Với Nguyễn Bính, ngoài cái phần chung với nhóm thơ trên mà ông ít nhi�?u chịu ảnh hưởng của bạn bè, thể hiện trong vài trư�?ng hợp (chẳng hạn bài Hành phương Nam) thì thơ Nguyễn Bính được bao trùm bởi cái chất quê, như Hoài Thanh nhận định trong Thi nhân Việt Nam: "Ở Nguyễn Bính thì không thế. Ngư�?i nhà quê của Nguyễn Bính vẫn ngang nhiên sống như thư�?ng. Tôi muốn nói Nguyễn Bính vẫn còn giữ được bản chất nhà quê nhi�?u lắm". Thơ Nguyễn Bính phần lớn gần gũi với đ�?i sống lam lũ quê mùa dù ông đang ở thành thị hay thôn quê. Từ ngữ nhi�?u khi quá dân dã đến nỗi một số nhà thơ th�?i ấy chê là ông làm hò vè: "Nuôi hai con lợn từ ngày xưa/Mẹ tôi đã tính "Tết thì vừa"/Trữ gạo nếp thơm mo gói bó/D�?n nhà, d�?n cửa, rửa bàn th�?" (Tết của mẹ tôi). Ngay cả khi làm thơ tình thì Nguyễn Bính cũng quê mùa chất phác như thế: "Lòng em như quán bán hàng/Dừng chân cho khách qua đàng mà thôi/Lòng anh như mảng bè trôi/Chỉ v�? một bến chỉ xuôi một chi�?u" (Em với anh). Cái chất dân dã quê mùa, pha lẫn với một ít chất tráng ca, có lẽ ảnh hưởng từ Thâm Tâm, đã tạo nên một Nguyễn Bính khó có thể lẫn vào ai.



�?ó là những nét đặc thù trong thơ Thâm Tâm và Nguyễn Bính, hai tác giả được nhi�?u ngư�?i coi là T.T.Kh. Vậy còn thơ T.T.Kh thì sao? Ta hãy đ�?c lại vài khổ thơ của tác giả này: "Ngư�?i ấy thư�?ng hay vuốt tóc tôi/Thở dài trong lúc thấy tôi vui/Bảo rằng hoa dáng như tim vỡ/Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi" (Hai sắc hoa ti gôn), "Anh hỡi tháng ngày xa quá nhỉ/Một mùa thu cũ một lòng đau/Ba năm ví biết anh còn nhớ/Em đã câm l�?i có nói đâu" (Bài thơ cuối cùng).



Bạn đ�?c thấy gì trong những câu thơ này? Rõ ràng đây là những câu thơ nỗi lòng của một ngư�?i con gái khuê các, từ nh�? tới lớn có lẽ quen sống trong cảnh mơ màng, không vướng bận chuyện đ�?i thư�?ng. Nàng thích nhìn gió ngắm trăng mỗi khi cô đơn trong lòng. Nàng lại đ�?c tiểu thuyết mỗi khi buồn: "Buồn quá hôm nay xem tiểu thuyết/Thấy ai cũng ví cánh hoa xưa". Gia cảnh của nàng rõ ràng là khá giả. Không phải thuộc loại "Tết đến mẹ tôi vất vả nhi�?u/Mẹ tôi lo liệu đủ trăm chi�?u" như Nguyễn Bính hay "Sinh ta, cha ném bút rồi/Rừng nho tàn rụng cho đ�?i sang xuân" như Thâm Tâm.



Ta lướt qua những bài thơ của T.T.Kh và thấy, tác giả là ngư�?i có thói quen sử dụng từ ngữ hiện đại. Có lẽ tác giả được đi h�?c trư�?ng Tây chứ không phải đi h�?c trư�?ng làng. Ta không tìm thấy những từ ngữ làng quê hay từ ngữ có nguồn gốc Hán-Việt nhi�?u ở đây. Vả lại những câu thơ như câu "Ngư�?i ấy thư�?ng hay vuốt tóc tôi/Thở dài trong lúc thấy tôi vui" quá là hiện đại. Tình yêu trong thơ Thâm Tâm hoặc thơ Nguyễn Bính đâu có như thế.



Ta cần nhớ rằng vào khoảng th�?i kỳ 1932-1938, văn xuôi cũng như thơ Việt Nam còn đang cố gắng tìm một sự thay đổi căn bản. V�? thơ, đó là sự thay thế thể thơ �?ư�?ng luật gò bó bằng thể thơ tự do, tức thơ mới. �?ến năm 1936, cuộc cách mạng này coi như thành công mỹ mãn. Tuy nhiên có sự phân hóa. Một số tác giả muốn cách tân một cách mạnh mẽ cả nội dung lẫn hình thức trong khi số khác lại không muốn bị "Tây hóa" quá nhi�?u v�? mặt nội dung mà chỉ muốn đổi mới chỉ hình thức thôi. Xuất hiện một lớp nhà thơ "tân" bên cạnh những nhà thơ "cựu" vốn ít h�?c chữ Tây. Văn chương của hai tầng lớp này có một sự khác biệt rất dễ nhận ra. Nếu như Xuân Diệu đạt đến đỉnh cao của sự ảnh hưởng thơ Pháp thì Thâm Tâm lại quay v�? với hồn thơ �?ư�?ng còn Nguyễn Bính thì chìm đắm trong kho tàng ca dao, dân ca Việt Nam để góp phần tạo nên dòng thơ Việt.



Còn thơ T.T.Kh? Ngay cả Hoài Thanh vào năm 1942 cũng đã rất ngập ngừng không dám xếp hẳn thơ T.T.Kh vào dòng thơ Việt. Cho nên, giữa thơ Thâm Tâm, Nguyễn Bính và T.T.Kh không thể nào chung trong một dòng thơ được. Thâm Tâm và Nguyễn Bính "cựu" quá trong khi T.T.Kh thì lại rất "tân".



Trần �?ình Thu

Kỳ sau: T.T.Kh là "nàng" hay là "chàng"?

Hai sắc hoa ti gôn

Một mùa thu trước mỗi hoàng hôn
Nhặt cánh hoa rơi chẳng thấy buồn
Nhuộm ánh nắng tà qua mái tóc
Tôi ch�? đến với yêu đương.

Ngư�?i ấy thư�?ng hay vuốt tóc tôi
Thở dài trong lúc thấy tôi vui
Bảo rằng: “Hoa dáng như tim vỡ
Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi�?.

Thuở ấy nào tôi đã hiểu gì
Cánh hoa tan tác của sinh ly
Cho nên cư�?i đáp: “Màu hoa trắng
Là chút lòng trong chẳng biến suy�?.

�?âu biết lần đi một lỡ làng
Dưới tr�?i gian khổ chết yêu đương
Ngư�?i xa xăm quá, tôi buồn lắm
Trong một ngày vui pháo nhuộm đư�?ng.

Từ đấy thu rồi thu lại thu
Lòng tôi còn giá đến bao gi�?
Chồng tôi vẫn biết tôi thương nhớ
Ngư�?i ấy cho nên vẫn hững h�?.

Tôi vẫn đi bên cạnh cuộc đ�?i
�?i ân lạt lẽo của chồng tôi
Mà từng thu chết, từng thu chết
Vẫn giấu trong tim bóng một ngư�?i.

Buồn quá hôm nay xem tiểu thuyết
Thấy ai cũng ví cánh hoa xưa
Nhưng hồng tựa trái tim tan vỡ
Và đ�? như màu máu thắm phai.

Tôi nhớ l�?i ngư�?i đã bảo tôi
Một mùa thu trước rất xa xôi
�?ến nay tôi hiểu thì tôi đã
Làm lỡ tình duyên cũ mất rồi.

Tôi sợ chi�?u thu phớt nắng m�?
Chi�?u thu hoa đ�? rụng chi�?u thu
Gió v�? lạnh lẽo chân mây vắng
Ngư�?i ấy ngang sông đứng ngóng đò.

Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng
Tr�?i ơi! Ngư�?i ấy có buồn không
Có thầm nghĩ đến loài hoa vỡ
Tựa trái tim phai, tựa máu hồng?

Bài thơ thứ nhất

Thuở trước hồn tôi phơi phới quá
Lòng thơ nguyên vẹn một làn hương
Nhưng nhà nghệ sĩ từ đâu lại
Êm ái trao tôi một vết thương.

Tai ác ng�? đâu gió lại qua
Làm kinh giấc mộng những ngày hoa
Thổi tan tâm điệu du dương trước
Và tiễn ngư�?i đi bến cát xa.

Ở lại vư�?n Thanh có một mình
Tôi yêu gió rụng lúc tàn canh
Yêu trăng lặng lẽ rơi trên áo
Yêu bóng chim xa nắng lướt mành.

Và một ngày kia tôi phải yêu
Cả chồng tôi nữa lúc đi theo
Những cô áo đ�? sang nhà khác
Gió hỡi làm sao lạnh rất nhi�?u.

Từ đấy không mong không dám hẹn
Một lần gặp nữa dưới trăng nghiêm
Nhưng tôi vẫn chắc nơi tr�?i lạ
Ngư�?i ấy ghi lòng vẫn nhớ em.

�?ang lúc lòng tôi muốn tạm yên
Bỗng ai mang lại cánh hoa tim
Cho tôi ép nốt dòng dư lệ
Nh�? xuống thành thơ khóc chút duyên.

�?ẹp gì một mảnh lòng tan vỡ
�?ã b�?c hoa tàn dấu xác xơ
Tóc úa giết dần đ�?i thiếu phụ
Thì ai trông ngóng chả nên ch�?.

Viết đoạn thơ đầu lo ngại quá
Vì tôi còn nhớ hẹn nhau xưa:
“Cố quên đi nhé câm mà nín
�?ừng thở than bằng những gi�?ng thơ�?.

Tôi run sợ viết lặng im nghe
Tiếng lá thu khô xiết mặt hè
Như tiếng chân ngư�?i len lén đến
Song đ�?i nào dám gặp ai v�?.

Tuy thế tôi tin vẫn có ngư�?i
Thiết tha theo đuổi nữa than ôi
Biết đâu tôi một tâm hồn héo
Bên cạnh chồng nghiêm luống tuổi rồi.

Bài thơ cuối cùng

Anh hỡi, tháng ngày xa quá nhỉ?
Một mùa thu cũ một lòng đau
Ba năm ví biết anh còn nhớ
Em đã câm l�?i có nói đâu.

�?ã lỡ thôi rồi chuyện biệt ly
Càng khơi càng thấy lụy từng khi
Trách ai mang cánh “ti gôn�? ấy
Mà viết tình em được ích gì?

Chỉ có ba ngư�?i đã đ�?c riêng
Bài thơ đan áo của chồng em
Bài thơ đan áo nay rao bán
Cho khắp ngư�?i đ�?i thóc mách xem.

Là giết đ�?i nhau đấy biết không?
Dưới giàn hoa máu tiếng mưa rung
Giận anh em viết dòng dư lệ
Là chút dư hương điệu cuối cùng.

Từ đây anh hãy bán thơ anh
Còn để yên tôi với một mình
Những cánh hoa lòng, hừ đã ghét
Thì đem mà đổi lấy hư vinh.

Ngang trái đ�?i hoa đã úa rồi
Từng mùa gió lạnh sắc hương rơi
Buồng nghiêm th�? thẩn hồn eo hẹp
�?i nhớ ngư�?i không muốn nhớ l�?i.

Tôi oán h�?n anh mỗi phút giây
Tôi run sợ viết bởi rồi đây
Nếu không yên được thì tôi chết
�?êm hỡi, làm sao tối thế này?

Năm lại năm qua cứ muốn yên
Mà phương ngoài gió chẳng làm quên
Và ngư�?i vỡ lỡ duyên thầm kín
Lại chính là anh, anh của em.

Tôi biết làm sao được hỡi tr�?i
Giận anh không nỡ nhớ không thôi
Mưa buồn mưa hắt trong lòng ướt
Sợ quá đi anh, có một ngư�?i …

Bài thơ đan áo

Chị ơi, nếu chị đã yêu
�?ã từng lỡ hái ít nhi�?u đau thương
�?ã xa hẳn quãng đ�?i hương
�?ã đem lòng gửi gió sương mịt mùng
Hay chăng chị mỗi chi�?u đông
�?áng thương những kẻ có chồng như em
Vẫn còn giá lạnh trong tim
�?an đi đan lại áo len cho chồng
Con chim ai nhốt trong lồng
Hạt mưa nó rụng bên sông bơ th�?
Lưng tr�?i nổi tiếng tiêu sơ
Hay đâu gió đã sang b�? ly tan
Tháng ngày miễn cưỡng em đan
Kéo dài một chiếc áo lam cho chồng
Như con chim nhốt trong lồng
Tháng ngày than tiếc ánh hồng nơi nao
Ngoài tr�?i hoa nắng xôn xao
Ai đem khóa chết chim vào lồng nghiêm
Ai đem lễ giáo giam em
Sống h�? hết kiếp trong duyên trái đ�?i
Lòng em khổ lắm chị ơi
Trong bao ng�? vực với l�?i mỉa mai
Quang cảnh lạ, tháng năm dài
�?êm đêm nằm tưởng ngày mai giật mình.

T.T.Kh

http://www2.thanhnien.com.vn/Uploade...4/minh-hoa.jpg

Ta đã tìm hiểu qua v�? thơ T.T.Kh trong kỳ trước. Thật ra, ta thấy thơ T.T.Kh nghiêng v�? dòng thơ ảnh hưởng thơ Pháp mà Thế Lữ đã khơi nguồn và Xuân Diệu đẩy lên đến tận cùng hơn: "Hơn một loài hoa đã rụng cành/Trong vư�?n sắc đ�? rũa màu xanh/Những luồng run rẩy rung rinh lá.../�?ôi nhánh khô gầy xương m�?ng manh" (Thơ Xuân Diệu); "Ở lại vư�?n Thanh có một mình/Tôi yêu gió rụng lúc tàn canh/Yêu trăng lặng lẽ rơi trên áo/Yêu bóng chim xa nắng lướt mành" (Thơ T.T.Kh).

Cũng là những câu thơ tả cảnh như thế, nhưng nó quá khác biệt khi đặt bên cạnh thơ Thâm Tâm hay Nguyễn Bính: "Thu sang trên những cành bàng/Chỉ còn hai chiếc lá vàng mà thôi/Hôm qua đã rụng một rồi/Lá theo gió cuốn ra ngoài sơn thôn" (Thơ Nguyễn Bính), "Bừng sáng, xuân bay tang tảng sương/Canh gà heo hút nẻo giang thôn/Chài ai gấp gấp giăng giăng bạc/Tiếng mác qua gi�?i, dịp sáo non" (Thơ Thâm Tâm).

Thơ T.T.Kh hiện đại từ ngôn ngữ cho đến hình ảnh. Nhà văn Thanh Châu đã b�? công tìm hiểu cách sử dụng từ ngữ của những đối tượng liên quan và đi đến nhận xét: thơ T.T.Kh không có những chữ như ly khách, cửa ải xa, xóm thanh bình, trư�?ng thành, quan san, trư�?ng đình, thét roi, cô phụ, đoạn trư�?ng như Thâm Tâm, không có những chữ như vương tơ, lão bộc, vật đổi sao d�?i, quay tơ, guồng tơ, hận tình, buồng the như Nguyễn Bính. Nhận xét này của Thanh Châu khá tỉ mỉ và chính xác, cho ta thấy sự khác biệt v�? cách sử dụng từ ngữ giữa T.T.Kh và Thâm Tâm, Nguyễn Bính. Chúng ta thấy thêm, ở Nguyễn Bính thư�?ng có xu hướng sử dụng từ ngữ địa phương mỗi khi có đi�?u kiện, chẳng hạn "gi�?i" thay cho "tr�?i", "giầu" thay cho "trầu"... Như trong bài Cô gái vư�?n Thanh, Nguyễn Bính viết: "Vư�?n Thanh qua đấy năm xưa/Tr�? nh�? đêm ấy gi�?i mưa tối gi�?i". �?ây là một thói quen mà T.T.Kh không h�? có.

Chúng ta thấy một đi�?u rất quan tr�?ng nữa v�? mặt ngôn ngữ trong thơ T.T.Kh là tác giả hầu như chỉ sử dụng từ thuần Việt. �?ây là một đặc điểm cho thấy tác giả không h�? hoặc rất ít được tiếp xúc với Hán h�?c mà chủ yếu được đào tạo theo quốc h�?c. V�? mặt sử dụng hình ảnh, cũng có những điểm cho ta thấy sự khác biệt. Một ví dụ đơn giản: hình ảnh bông hoa ti gôn. Ti gôn là một thứ hoa của phương Tây du nhập vào Việt Nam trước đó không lâu. Vào th�?i ấy, nó là loài hoa của những gia đình trưởng giả. Nó có thể quen thuộc với những thi sĩ hiện đại như Xuân Diệu, Huy Cận, nhưng nó sẽ xa lạ với một nhà thơ chân quê như Nguyễn Bính hoặc một nhà thơ áo bào gốc liễu như Thâm Tâm. Nếu cần dùng hình ảnh một loài hoa nào đó để làm thơ thay cho ngư�?i khác thì với Thâm Tâm, có lẽ ông sẽ dùng hoa gạo, hoa lý, hoa xoan... còn với Nguyễn Bính thì ông sẽ dùng hoa cải, hoa cà, hoa chanh, hoa mướp... để gợi cảm hứng. Thâm Tâm và Nguyễn Bính quyết không bao gi�? dùng thứ hoa ti gôn xa lạ ấy: "Hoa chanh nở giữa vư�?n chanh/Thầy u mình với chúng mình chân quê" (Thơ Nguyễn Bính), "Trăm giàn lý đ�? đã lên hoa/Tâm sự in như cảnh ác tà" (Thơ Thâm Tâm).

Thế nhưng hình ảnh trong thơ T.T.Kh thì lại khác. Nhi�?u hình ảnh trong thơ T.T.Kh không thể có được trong thơ của Thâm Tâm hoặc Nguyễn Bính: nhặt cánh hoa rơi, buồn quá xem tiểu thuyết, tiếng lá thu khô... Những hình ảnh này rất "Tây", tiêu biểu cho một tầng lớp thị dân "chính cống" chứ không phải "từ quê lên tỉnh" như Nguyễn Bính.

�?ến đây, chúng tôi muốn đi vào đi�?u cốt lõi hơn nữa. Một đi�?u rất rõ là khi đ�?c các bài thơ của T.T.Kh, ngư�?i ta có cảm giác ngay lập tức tác giả phải là một ngư�?i phụ nữ. Thế nhưng như đã thấy, nhi�?u ngư�?i vẫn cho rằng T.T.Kh là đàn ông. Bởi vậy chúng ta cần tìm hiểu xem liệu có thể xảy ra đi�?u giả định ấy được không? �?i�?u này cũng góp phần loại b�? bớt những "ứng viên" là nam giới.

Thật ra, nhi�?u câu thơ của T.T.Kh thể hiện rất rõ tính nữ trong đó. �?�?c kỹ những câu thơ của T.T.Kh, có những câu dư�?ng như chỉ là tác giả nữ thì mới viết như thế: "Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng/Tr�?i ơi ngư�?i ấy có buồn không" (Hai sắc hoa ti gôn). Chúng ta phải thừa nhận đi�?u này, đàn ông và phụ nữ có cách nói, cách nghĩ khác nhau. Có những đi�?u, đàn ông nghĩ thế này nhưng phụ nữ sẽ nghĩ thế khác. Chẳng hạn ngư�?i đàn ông thư�?ng lo ngư�?i mình yêu bị khổ còn phụ nữ sẽ lo ngư�?i mình yêu bị buồn. Cho nên là phụ nữ thì T.T.Kh mới viết câu: "Tr�?i ơi ngư�?i ấy có buồn không". Ta tin rằng Thâm Tâm hoặc Nguyễn Bính sẽ không bao gi�? viết câu này nếu h�? là tác giả của bài thơ. Trong ba bài thơ có khá nhi�?u câu thể hiện cách nghĩ cách nói của ngư�?i phụ nữ mà đàn ông không thể nghĩ và nói: "Từ đấy, thu rồi, thu, lại thu/Lòng tôi còn giá đến bao gi�??/Chồng tôi vẫn biết tôi thương nhớ.../Ngư�?i ấy cho nên vẫn hững h�?". �?ây là những cảm nhận hết sức tinh tế của một ngư�?i phụ nữ, hơn nữa là ngư�?i phụ nữ đã có chồng. �?àn ông không thể làm được những câu thơ này.

Chúng tôi muốn nói với bạn đ�?c đi�?u này: thơ là tiếng nói của tâm hồn, là sự thể hiện ra bằng ngôn ngữ những tâm tư tình cảm của con ngư�?i. Nếu là một ngư�?i hóa thân thành ngư�?i khác để làm thơ thì rất khó, ngoại trừ đấy là thể loại truyện thơ. �?�?c những vần thơ của T.T.Kh, ta thấy tràn ngập trong đó những nỗi ni�?m tâm sự, những xót xa ngậm ngùi, những buồn thương uất hận: "Tôi oán h�?n anh mỗi phút giây/Tôi run sợ viết bởi rồi đây/Nếu không yên được thì tôi chết/�?êm hỡi, làm sao tối thế này" (Bài thơ cuối cùng), "Là giết đ�?i nhau đấy phải không/Dưới giàn hoa máu tiếng mưa rung/Giận anh em viết dòng dư lệ/Là chút dư hương điệu cuối cùng" (Bài thơ cuối cùng), "�?âu biết lần đi một lỡ làng/Dưới tr�?i gian khổ chết yêu đương/Ngư�?i xa xăm quá tôi buồn lắm/Trong một ngày vui pháo nhuộm đư�?ng" (Hai sắc hoa ti gôn)...

Với những câu thơ này, làm sao có thể tin rằng do một ngư�?i khác phái "đóng vai" để tạo ra? Làm sao từ một câu chuyện tình phụ tầm thư�?ng nhạt nhẽo giữa Thâm Tâm với một cô gái mang tên Trần Thị Khánh nào đó mà thi sĩ viết nên được những câu thơ đớn đau thế này? Thật là ngây thơ khi chúng ta tin rằng Thâm Tâm hay Nguyễn Bính có thể là tác giả của những bài thơ mang tên T.T.Kh. T.T.Kh dứt khoát phải là một tác giả nữ.

Bài thơ cuối cùng

T.T.Kh

Anh hỡi, tháng ngày xa quá nhỉ?
Một mùa thu cũ một lòng đau
Ba năm ví biết anh còn nhớ
Em đã câm l�?i có nói đâu.

�?ã lỡ thôi rồi chuyện biệt ly
Càng khơi càng thấy lụy từng khi
Trách ai mang cánh "ti gôn" ấy
Mà viết tình em được ích gì?

Chỉ có ba ngư�?i đã đ�?c riêng
Bài thơ đan áo của chồng em
Bài thơ đan áo nay rao bán
Cho khắp ngư�?i đ�?i thóc mách xem.

Là giết đ�?i nhau đấy biết không?
Dưới giàn hoa máu tiếng mưa rung
Giận anh em viết dòng dư lệ
Là chút dư hương điệu cuối cùng.

Từ đây anh hãy bán thơ anh
Còn để yên tôi với một mình
Những cánh hoa lòng, hừ đã ghét
Thì đem mà đổi lấy hư vinh.

Ngang trái đ�?i hoa đã úa rồi
Từng mùa gió lạnh sắc hương rơi
Buồng nghiêm th�? thẩn hồn eo hẹp
�?i nhớ ngư�?i không muốn nhớ l�?i.

Tôi oán h�?n anh mỗi phút giây
Tôi run sợ viết bởi rồi đây
Nếu không yên được thì tôi chết
�?êm hỡi, làm sao tối thế này?

Năm lại năm qua cứ muốn yên
Mà phương ngoài gió chẳng làm quên
Và ngư�?i vỡ lỡ duyên thầm kín
Lại chính là anh, anh của em.

Tôi biết làm sao được hỡi tr�?i
Giận anh không nỡ nhớ không thôi
Mưa buồn mưa hắt trong lòng ướt
Sợ quá đi anh, có một ngư�?i...

(Theo Thâm Tâm và T.T.Kh của Hoài Việt, có đối chiếu với T.T.Kh nàng là ai? của Thế Phong)



Kỳ sau: Mối quan hệ giữa T.T.Kh và tác giả truyện ngắn

Trần �?ình Thu

http://www2.thanhnien.com.vn/Uploade...nam/300/12.jpg

T.T.Kh đã sáng tác nên những bài thơ tình bất hủ vì chuyện ngang trái tình duyên. �?i�?u này thì đã quá rõ. Nhưng ta cần biết ai là ngư�?i đã làm cho thi sĩ đớn đau đến tột cùng khiến phải thốt ra những l�?i thơ thấm đẫm đầy nước mắt ấy? �?ây là một câu h�?i quan tr�?ng. Giải đáp được câu h�?i này là ta có trong tay chiếc chìa khóa để có thể mở cánh cửa đi sâu vào những ngóc ngách bí ẩn bên trong câu chuyện kỳ lạ này.




Hãy đ�?c lại bài thơ đầu tiên của T.T.Kh. Hai sắc hoa ti gôn là bài thơ hay nhất trong ba bài thơ và là bài thơ mà tác giả viết ngay sau khi đ�?c được truyện ngắn Hoa ti gôn. �?i�?u dễ nhận thấy đầu tiên là bài thơ như "h�?a" lại truyện ngắn, từ hình thức cho đến nội dung. Khởi đầu là cái tựa: Hoa ti gôn - Hai sắc hoa ti gôn. Truyện ngắn mở đầu bằng hình ảnh một ông h�?a sĩ già ngày nào cũng tỉ mẩn bên những cánh hoa: "Sáng nào cũng vậy, hết gi�? dạy vẽ ở trư�?ng Mỹ thuật v�? qua phố Tràng Ti�?n, h�?a sư Lê cũng không quên mua một bó hoa ti gôn". Chuyện tình thơ cũng bắt đầu từ những kỷ niệm êm đ�?m với loài hoa có cái tên Tây ấy: "Một mùa thu trước mỗi hoàng hôn/Nhặt cánh hoa rơi chẳng thấy buồn/Nhuộm ánh nắng tà qua mái tóc/Tôi ch�? ngư�?i đến với yêu đương".



T.T.Kh và Thanh Châu đã lấy cùng một loài hoa để khơi dòng tâm sự. Thứ hoa dây leo có những cành nh�? nhắn dễ thương trổ ra vô số nụ, năm cánh chụm lại thành "hình quả tim", trong một hai ngày sẽ nở bung ra. Thế là "quả tim vỡ". "Ngư�?i ấy thư�?ng hay vuốt tóc tôi/Thở dài trong lúc thấy tôi vui/Bảo rằng: " Hoa dáng như tim vỡ/Anh sợ tình ta cũng vỡ thôi".



Hoa dáng như tim vỡ là một chi tiết quan tr�?ng. Thật ra bây gi�? khi loài hoa này đã quá nổi tiếng thì nhìn nó, ngư�?i ta có thể nghĩ đến hình dáng quả tim vỡ làm nhi�?u mảnh nhưng vào th�?i điểm câu chuyện này chưa xảy ra, khó có ai nghĩ đến đi�?u này. Quan sát kỹ nụ hoa ti gôn ta thấy rằng, thật khéo tưởng tượng thì mới nghĩ ra được như thế. Thế mà câu chuyện của Thanh Châu và câu chuyện của T.T.Kh đ�?u xoay quanh cái chi tiết "quả tim vỡ" ấy. Không hiểu vì sao những nhân vật trong thơ và trong truyện có cách nhìn giống nhau đến vậy? T.T.Kh nói rằng đó chẳng qua chỉ là sự trùng hợp ngẫu nhiên: "Buồn quá hôm nay xem tiểu thuyết/Thấy ai cũng ví cánh hoa xưa".



Như vậy là ta đoán nhầm? Vì T.T.Kh đã nói rõ rằng hai ngư�?i không quen biết gì nhau. Chẳng qua chỉ là sự tình c�?. Nhưng ta vẫn thấy có quá nhi�?u băn khoăn. Vì lẽ gì cánh hoa ti gôn ấy lại ám ảnh cả hai ngư�?i như vậy?



Trong truyện ngắn, cánh hoa ti gôn từ chỗ là nguồn cảm hứng bao la của chàng h�?a sĩ trẻ khi gặp ngư�?i con gái cho đến chỗ là thông điệp của bi kịch khi chàng nhận phong thư báo tang vi�?n đen có ép một dây hoa ti gôn nh�? rơi ra. Trong bài thơ, cánh hoa ti gôn từ chỗ là ni�?m vui, ni�?m mong đợi của ngư�?i con gái: “Tôi ch�? ngư�?i đến với yêu đương�? cho đến chỗ kết thúc một mối tình: “Có thầm nghĩ đến loài hoa vỡ/Tựa trái tim phai, tựa máu hồng�?.



Bài thơ thứ nhất nối tiếp những đi�?u mà Hai sắc hoa ti gôn chưa nói hết: "�?ang lúc lòng tôi muốn tạm yên/Bỗng ai mang lại cánh hoa tim/Cho tôi ép nốt dòng dư lệ/Nh�? xuống thành thơ khóc chút duyên".



Bạn đ�?c hãy lưu ý đến những cánh hoa ti gôn. Không chỉ trong bài thơ trước mới có mặt chúng, loài hoa này hầu như luôn hiện diện trong câu chuyện tình buồn này. Lẽ ra ta nên g�?i nghi án văn h�?c này là nghi án văn h�?c hoa ti gôn. Hoa ti gôn - chính thứ hoa "sắc đ�?, sắc hồng, sắc trắng năm nào cũng vậy, một mùa tàn lại một mùa nở" như l�?i tả trong tiểu thuyết Gánh hàng hoa của nhà văn Khái Hưng mà Thanh Châu lấy làm đ�? tựa cho truyện ngắn Hoa ti gôn mới là đầu dây mối nhợ của m�?i chuyện. Nếu không có hoa ti gôn, ta sẽ không bao gi�? có những bài thơ tuyệt tác của T.T.Kh, không bao gi�? có được câu chuyện tình văn chương kỳ lạ này.



Nhưng ta hãy chú ý đi�?u này: trong bài thơ thứ hai, T.T.Kh không còn nhìn những cánh hoa ti gôn với vẻ lãng mạn u buồn của nó nữa. Nàng có vẻ như giận ngư�?i nhắc đến cánh hoa ti gôn: "�?ang lúc lòng tôi muốn tạm yên/Bỗng ai mang lại cánh hoa tim/Cho tôi ép nốt dòng dư lệ/Nh�? xuống thành thơ khóc chút duyên".



Chúng ta thấy hé lộ ra một đi�?u không bình thư�?ng. Lúc trước nàng bảo, ngồi buồn đ�?c báo Tiểu thuyết thứ bảy, bắt gặp truyện ngắn Hoa ti gôn, thấy ai cũng có tâm trạng giống mình nên cảm xúc viết ra bài thơ gửi đăng báo cho vơi bớt nỗi lòng, thế mà bây gi�? lại có ý trách ngư�?i viết truyện.



Bạn đ�?c h�?i, có thấy nàng giận h�?n trách móc chỗ nào đâu? Có đấy! Nàng trách nhưng mà trách khéo lắm. Trách mà không có l�?i trách. Ta hãy đ�?c tiếp: "�?ẹp gì một mảnh lòng tan vỡ/�?ã b�?c hoa tàn dấu xác xơ". �? nàng muốn nói rằng, còn gì đâu nữa, gi�? m�?i chuyện đã lỡ làng hết cả rồi, tình tan nát như loài hoa tim vỡ rồi, ngư�?i nhắc đến chuyện xưa làm gì nữa.



Dư�?ng như nàng đang đối thoại với ngư�?i viết truyện qua bài thơ. Nhưng nàng đối thoại một cách rất khéo, khiến không ai nghi ng�? đi�?u gì. Nh�? tài hoa, nàng đã làm được đi�?u đó mà không ai nhận thấy trong gần cả thế kỷ qua. �?ây là l�?i dặn của nàng: "Viết đoạn thơ đầu lo ngại quá/Vì tôi còn nhớ hẹn nhau xưa:/“Cố quên đi nhé câm mà nín/�?ừng thở than bằng những gi�?ng thơ".



Nhưng thật không may. Bài thơ cuối cùng đã làm nàng lộ tẩy. Nàng không thể giữ kín cuộc đối thoại: "�?ã lỡ thôi rồi chuyện biệt ly/Càng khơi càng thấy lụy từng khi/Trách ai mang cánh "ti gôn" ấy/Mà viết tình em được ích gì?"



Trách ai mang cánh "ti gôn" ấy! Bạn đ�?c đã thấy chưa! Thật là giấu đầu hở đuôi. Nàng đã quên cả giữ ý tứ, đi trách một ngư�?i mà nàng bảo là không quen biết. Cái b�?c đã không giấu nổi cây kim. Ấy là vì chuyện Bài thơ đan áo mà chúng tôi sẽ nói ở sau làm cho nàng bực bội. �?ến đây, chúng ta thấy được một đi�?u quan tr�?ng: Hóa ra tác giả truyện ngắn Hoa ti gôn không phải là ngư�?i dưng. Bởi có mối quan hệ gì thì mới đi trách ngư�?i chứ!...



Kỳ sau: Ai là ngư�?i yêu của T.T.Kh?



Trần �?ình Thu

http://www2.thanhnien.com.vn/Uploade.../301a/10pa.jpg

Thưa bạn đ�?c, chúng tôi đã có dịp nói chuyện với nhà văn Thanh Châu và chỉ ra với ông việc T.T.Kh đã trách ông. Nhà văn cũng đồng ý với chúng tôi rằng quả thật câu thơ của T.T.Kh có hàm ý như thế.


�?ến đây, chúng tôi muốn tạm gác câu chuyện hoa ti gôn lại trong chốc lát để chuyển qua chuyện Bài thơ đan áo. Bài thơ này nhi�?u ngư�?i không chịu thừa nhận là của T.T.Kh. Quả thật sự xuất hiện của nó cũng tương đối bất thư�?ng. Thứ nhất là nó không đăng trên Tiểu thuyết thứ bảy mà lại đăng ở báo khác. Thứ hai là v�? hình thức, nó cũng khác ba bài thơ kia. So sánh với ba bài kia, Bài thơ đan áo có vẻ thô vụng hơn nhi�?u. �?ặc biệt trong khi ba bài thơ của T.T.Kh đ�?u là thơ bảy chữ thì Bài thơ đan áo lại theo thể thơ lục bát. Thật là vô lý khi T.T.Kh đang rất điêu luyện trong thể thơ bảy chữ lại nhảy qua thơ lục bát để rồi lúng túng trong lối thơ này đến nỗi đôi chỗ vần không được nhuyễn. Chính những vướng mắc trên đã khiến ngư�?i ta nghi ng�? bài thơ này là của ngư�?i khác giả mạo T.T.Kh.

Thế nhưng T.T.Kh lại không h�? lên tiếng cải chính mà ngược lại trong Bài thơ cuối cùng nàng lại nhắc đến nó: "Bài thơ đan áo nay rao bán/Cho khắp ngư�?i đ�?i thóc mách xem". Hiểu thế nào cho đúng v�? vấn đ�? này? Ai là ngư�?i đã viết Bài thơ đan áo? Chúng ta nhớ một đi�?u, Bài thơ đan áo ngoài những bất thư�?ng như nói trên còn có điểm khác biệt rất lớn với ba bài thơ kia. �?ó là tác giả không viết cho ngư�?i ấy mà viết cho một ngư�?i chị nào đó: "Chị ơi, nếu chị đã yêu/�?ã từng lỡ hái ít nhi�?u đau thương".

Chi tiết này lại khá khớp với Bài thơ cuối cùng. Trong bài thơ đó, T.T.Kh đã nhắc đến một ngư�?i nào đó ngoài ngư�?i ấy: "Chỉ có ba ngư�?i đã đ�?c riêng/Bài thơ đan áo của chồng em". Ba ngư�?i ấy là ai? Phải chăng là có mặt cả ngư�?i chị trong Bài thơ đan áo?

Ở trên, chúng ta có nói đến mối quan hệ giữa tác giả truyện ngắn và tác giả thơ. Qua phân tích cuộc "đối thoại", chúng ta đã thấy được phần nào mối quan hệ "không phải ngư�?i dưng" giữa h�?. Tác giả truyện ngắn, tức nhà văn Thanh Châu chính là nhân vật ai mà nàng đã trách "Trách ai mang cánh "ti gôn" ấy/Mà viết tình em được ích gì". Chúng ta tiếp tục phân tích thêm. Trước hết khẳng định Thanh Châu chính là nhân vật ai trong các câu thơ. Nhưng trong thơ T.T.Kh, ngoài ai ra còn có thêm nhân vật anh: "Giận anh em viết dòng dư lệ/Là chút dư hương điệu cuối cùng". Vậy nhân vật ai này và nhân vật anh trong câu thơ trên là hai ngư�?i hay một ngư�?i?

Có thể có hai trư�?ng hợp: Ai là một ngư�?i bạn của nàng, hoặc ai chính là ngư�?i yêu của nàng, tức ai chính là anh. Nếu xảy ra trư�?ng hợp đầu thì Thanh Châu chỉ là ngư�?i bạn của T.T.Kh, được biết đến chuyện tình duyên ngang trái của nàng nên cảm hứng viết nên truyện Hoa ti gôn. Nếu xảy ra trư�?ng hợp sau thì Thanh Châu chính là ngư�?i yêu của T.T.Kh.

Chúng ta chú ý, trong ba bài thơ, chỉ có Bài thơ cuối cùng là nàng đối thoại trực tiếp với ngư�?i yêu mình: "Anh hỡi, tháng ngày xa quá nhỉ?". Tại sao như vậy? Là vì lúc này nàng đang giận chàng. Nàng muốn nói chuyện "đâu ra đấy" với chàng một lần cho xong. Chúng ta đ�?c thêm khổ thơ thứ năm: "Từ đây anh hãy bán thơ anh/Còn để yên tôi với một mình". Ta thấy lúc này nàng cự cãi với chàng một cách khá căng thẳng. Có lẽ chàng vừa gây ra một lỗi lầm gì đó làm cho nàng giận. Liên hệ đến khổ thơ thứ ba có câu "Bài thơ đan áo nay rao bán/Cho khắp ngư�?i đ�?i thóc mách xem" thì ta sẽ hiểu ngay chuyện gì. �?ó là chuyện Bài thơ đan áo, chàng đã lấy nó đem "rao bán" làm cho nàng bực tức. "Rao bán" là từ mà nàng ví von cho hả tức chứ thực sự là chàng đã để l�?t bài thơ đó ra ngoài. Bài thơ này vì một lẽ gì đó mà nàng không muốn cho ai đ�?c. Việc đăng báo bài thơ này có lẽ gây nên đi�?u gì hệ tr�?ng lắm nên nàng đã hết sức tức giận: "Là giết đ�?i nhau đấy biết không".

Hãy để ý thêm chút nữa. Sau khi nói xong chuyện Bài thơ đan áo, nàng li�?n quay sang chuyện những cánh hoa ti gôn: "Những cánh hoa lòng, hừ đã ghét/Thì đem mà đổi lấy hư vinh". Chúng ta thấy rất rõ: ngư�?i gây ra chuyện Bài thơ đan áo cũng chính là ngư�?i nhắc đến những cánh hoa ti gôn. Trước thì nàng cố giấu nhưng bây gi�? vì đang tức giận nên nhân nói chuyện này nàng nói qua chuyện kia một thể luôn.

Như vậy thì nhân vật ai, ngư�?i liên quan đến những cánh hoa ti gôn (Trách ai mang cánh ti gôn ấy) và nhân vật anh, ngư�?i yêu của nàng (Anh hỡi tháng ngày xa quá nhỉ) chính là một.

Như vậy mối quan hệ là đã rõ. Thanh Châu chính là ngư�?i yêu của T.T.Kh. �?i�?u này cũng phù hợp với l�?i kể của nàng ở khổ thơ đầu trong Bài thơ thứ nhất rằng ngư�?i yêu nàng là một chàng văn nghệ sĩ: "Thuở trước hồn tôi phơi phới quá/Lòng thơ nguyên vẹn một làn hương/Nhưng nhà nghệ sĩ từ đâu lại/ Êm ái trao tôi một vết thương".

Thật sự ta đã giải mã được vấn đ�? quan tr�?ng là tìm ra ngư�?i ấy của T.T.Kh. �?ến đây, chúng tôi muốn trở lại vấn đ�? ai đã viết Bài thơ đan áo. Như trên đã phân tích, bài thơ này có một số điểm khác biệt so với ba bài thơ kia v�? thể loại, v�? giá trị nghệ thuật. Tuy nhiên, có một đặc điểm quan tr�?ng nhất thì nó lại không khác, đó là phong cách sáng tác. Bài thơ đan áo cũng được viết bởi một ngôn ngữ dung dị rất "T.T.Kh": "Chị ơi nếu chị đã yêu/�?ã từng lỡ hái ít nhi�?u đau thương". Chúng tôi cho rằng, bài thơ này cũng là của T.T.Kh nhưng được viết trước ba bài thơ kia rất lâu. Bạn đ�?c có thể thắc mắc: vì sao Bài thơ đan áo không hay như mấy bài thơ kia. �?ó là do hoàn cảnh sáng tác. Trước đây, T.T.Kh chỉ sáng tác để gửi cho ngư�?i chị nào đó của mình đ�?c nên có thể cảm xúc không trào dâng bằng viết cho ngư�?i mình yêu.

Kỳ sau: Ai có thể là T.T.Kh?

Trần �?ình Thu

http://www2.thanhnien.com.vn/Uploade...2/vanchung.jpg

Quá trình lần theo dấu vết con ngư�?i bí ẩn này, chúng ta đã đưa ra được một số tiêu chí để xác định ai có thể là T.T.Kh. Thứ nhất, T.T.Kh phải là một ngư�?i phụ nữ. Thứ hai, T.T.Kh phải là ngư�?i thân thiết với nhà văn Thanh Châu. Cụ thể hơn, ngư�?i đó phải là ngư�?i yêu của nhà văn Thanh Châu. Như vậy, ta phải loại b�? tất cả các "ứng viên" là nam giới như Thâm Tâm, Nguyễn Bính, J.Leiba... cùng một số "ứng viên" nữ như Trần Thị Khánh...


Vậy còn lại ai sẽ là ngư�?i phù hợp với T.T.Kh? �?ến đây, có lẽ ta cần cho nhân vật thật xuất hiện để đối chiếu. Trong số những ngư�?i phụ nữ được giả định trước đây, chỉ có một "ứng viên" duy nhất phù hợp với vị trí của T.T.Kh theo tiêu chí nói trên. �?ó chính là bà Trần Thị Vân Chung, ngư�?i được tác giả Thế Nhật phát hiện ra và tiết lộ trong cuốn sách T.T.Kh, nàng là ai? �?ây là nhân vật đã gây ra nhi�?u tranh cãi trên công luận vào năm 1994.

Xin nhắc lại một số thông tin v�? bà Trần Thị Vân Chung. Bà sinh năm 1919 tại Thanh Hóa. Sinh trưởng trong một gia đình khá giả, lớn lên lập gia đình với một ngư�?i đỗ cử nhân luật, có lúc làm quan tri huyện, v�? sau làm đến chức Tổng trưởng Quốc phòng trong chế độ Sài Gòn.

V�? văn chương, bà Vân Chung là ngư�?i thư�?ng hay làm thơ, viết văn với bút danh Vân Nương, Tam Nương... Bà tham gia nhóm thơ Quỳnh Dao - nhóm thơ của những ngư�?i phụ nữ đài các trưởng giả lúc trước ở mi�?n Nam, thư�?ng làm thơ xướng h�?a với nhau như một sinh hoạt tinh thần. Nữ sĩ Mộng Tuyết cũng là một trong những chủ soái của nhóm thơ này. Bà đã có một số thơ đăng trên các báo ở Sài Gòn trước năm 1975. Năm 1986, bà cùng các con xuất cảnh sang Pháp. Bà vẫn tiếp tục làm thơ đăng trên các tạp chí tiếng Việt ở nước ngoài.

Năm 1994, khi cuốn sách T.T.Kh, nàng là ai? ra đ�?i, nêu đích danh tên tuổi bà Vân Chung, thì chính bà Vân Chung đã công khai lên tiếng phủ nhận mình là T.T.Kh. Thư của bà từ Pháp gửi v�? được đăng tải trên Thanh Niên và một số t�? báo khác. Ngoài ra có một số độc giả cũng viết bài gửi đến báo, không tin bà Vân Chung chính là T.T.Kh. �?i�?u này đã làm nhi�?u ngư�?i ng�? vực tính chân thực của cuốn sách nói trên. Bởi vì cuốn sách được viết ra dựa trên sự tiết lộ vô tình của một ngư�?i khác là bà Thư Linh, ngư�?i quen biết với bà Vân Chung sau năm 1975 chứ tác giả không có thông tin trực tiếp.

Nhưng bên cạnh đó, một số tác giả lại ủng hộ việc cho rằng T.T.Kh chính là Trần Thị Vân Chung. Chẳng hạn tác giả T.N trên Báo Tuổi Trẻ chủ nhật ngày 2/10/1994 viết: "�?ưa ra tên tuổi thật của T.T.Kh, với đầy đủ cuộc đ�?i, nguồn gốc. Một nghi án văn h�?c đã quá lâu, nay lỡ biết rồi thì không thể không công bố". Tác giả Ng�?c Tình trên Báo Sài Gòn Giải Phóng vào ngày 9.10.1994 cũng viết: "Cuối cùng bí mật đã được phát giác, tác giả cuốn sách giải trình đầy đủ tư liệu hơn nửa thế kỷ qua". Báo Lao �?ộng số ra ngày 13/10/1994 viết: "Một nghi án văn h�?c đã gần 60 năm quanh một chùm thơ nổi tiếng của tác giả T.T.Kh. �?ến nay, Thế Nhật với những tư liệu và chứng cứ rõ ràng mới bật mí được câu chuyện tình lãng mạn bậc nhất trong văn h�?c Việt Nam này".

Các ý kiến của ngư�?i quan tâm rất không thống nhất với nhau như vậy. Riêng chúng tôi, khi xem xét lại tất cả các vấn đ�?, thật đáng ngạc nhiên là chúng tôi thấy bà Vân Chung có một nhân thân phù hợp với T.T.Kh đến kỳ lạ.

Trước hết, bà Vân Chung chính là ngư�?i yêu của nhà văn Thanh Châu, tác giả truyện ngắn Hoa ti gôn. �?ây là thông tin được chính nhà văn Thanh Châu xác nhận - một đi�?u trước nay chưa từng được tiết lộ bởi ngư�?i trong cuộc. �?ây là một đi�?u tối quan tr�?ng, đáp ứng tiêu chí cần phải có của T.T.Kh (xin nhấn mạnh lại một lần nữa, bất cứ nhân vật nào, muốn là "ứng viên" để vào vị trí T.T.Kh thì theo quan điểm của chúng tôi, ngư�?i đó phải là ngư�?i yêu của nhà văn Thanh Châu).

Nhà văn Thanh Châu cùng sinh trưởng ở thị xã Thanh Hóa như bà Vân Chung, gia đình thuộc dòng dõi quan lại nhưng đến th�?i của ông thì gia cảnh sa sút. Ngược lại, gia đình bà Vân Chung lúc đó làm kinh doanh buôn bán, kinh tế khá giả hơn rất nhi�?u.

Thanh Châu là bạn của ngư�?i anh ruột bà Vân Chung. Ông có dịp trò chuyện với cô em của ngư�?i bạn mình là bà Vân Chung khi đi trên chuyến tàu từ Hà Nội v�? Thanh Hóa. Cuộc gặp gỡ định mệnh này đã khởi đầu cho một cuộc tình đầy nước mắt v�? sau.

Trở v�? Thanh Hóa, hai ngư�?i tiếp tục qua lại với nhau và tình cảm ngày càng thắm thiết. Gia đình hai bên cũng đ�?u biết việc này nhưng cuộc tình duyên không đi đến đoạn kết vì vấn đ�? môn đăng hộ đối. Sau cú sốc này, Thanh Châu ra Hà Nội sống, Vân Chung ở lại quê nhà, một th�?i gian sau thì đi lấy chồng. Chi tiết này phù hợp với câu thơ trong Bài thơ thứ nhất: "Ở lại vư�?n Thanh có một mình/Tôi yêu gió rụng lúc tàn canh/Yêu trăng lặng lẽ rơi trên áo/Yêu bóng chim xa nắng lướt mành".

Ra Hà Nội một th�?i gian, Thanh Châu nhận được tin tức từ gia đình nhắn ra cho biết bà Vân Chung chuẩn bị lên xe hoa v�? nhà chồng. Câu thơ tiếp theo của T.T.Kh viết đúng như hoàn cảnh của bà Vân Chung: "Và một ngày kia tôi phải yêu/Cả chồng tôi nữa lúc đi theo/Những cô áo đ�? sang nhà khác/Gió hỡi làm sao lạnh rất nhi�?u".

Mối tình giữa Thanh Châu và Vân Chung là một mối tình văn chương cao đẹp vì cả hai ngư�?i đ�?u có tâm hồn văn nghệ sĩ. Truyện ngắn Hoa ti gôn của Thanh Châu thể hiện đầy chất lãng mạn và những bài thơ của Vân Chung viết sau này cũng thật lãng mạn mà chúng tôi sẽ giới thiệu với bạn đ�?c trong kỳ tới để tiện so sánh với thơ T.T.Kh.

Sau khi chia tay, hai ngư�?i không có đi�?u kiện gặp lại nhau nữa vì đến năm 1954, hai mi�?n Nam Bắc chia đôi, Vân Chung đã cùng chồng vào Nam còn Thanh Châu ở lại quê nhà. Mãi cho đến bốn mươi năm sau, khi mi�?n Nam giải phóng, Thanh Châu mới tìm vào Sài Gòn để thăm lại cố nhân.

Nhà văn Thanh Châu đã trực tiếp xác nhận chừng đó thông tin với chúng tôi. Nhưng ông không đồng ý khi chúng tôi đặt vấn đ�? rằng T.T.Kh chính là bà Trần Thị Vân Chung. Vì vậy, chúng ta hãy tiếp tục so sánh đối chiếu.

Trần �?ình Thu

Kỳ cuối: Sự phù hợp giữa Trần Thị Vân Chung và T.T.Kh

http://www2.thanhnien.com.vn/Uploade...hoa-ti-gon.jpg

Chúng ta thấy, trước hết việc giả định Trần Thị Vân Chung chính là T.T.Kh đã giải quyết được nhi�?u vướng mắc trong nghi án. Chẳng hạn chi tiết "vư�?n Thanh" làm nhi�?u ngư�?i tranh cãi kịch liệt từ bao năm nay sẽ trở nên rất đơn giản khi đưa vào đây. Nếu chúng ta chấp nhận Vân Chung là T.T.Kh thì vư�?n Thanh sẽ được hiểu đơn giản hơn: đó là một cách nói hoa mỹ để chỉ thị xã Thanh Hóa, nơi mà hai ngư�?i có nhi�?u kỷ niệm trong th�?i gian quen biết nhau.

Chúng ta hãy xét v�? nhân thân bà Vân Chung để so sánh với T.T.Kh. Trong phần phân tích thơ T.T.Kh, chúng ta đã đưa ra nhận định, tác giả này phải là một ngư�?i sinh trưởng trong một gia đình khá giả, thuộc tầng lớp tân h�?c. �?i�?u này rất đúng với trư�?ng hợp của bà Vân Chung. Và Thanh Châu cũng là một ngư�?i tân h�?c: trước h�?c cao đẳng tiểu h�?c Vinh, sau ra Hà Nội h�?c trư�?ng đạo.

Một đi�?u quan tr�?ng nữa là tuổi của "ứng viên". Theo xác nhận của chính bà Vân Chung, thì bà sinh năm 1919, tính đến năm 1937 là bà đã 18 tuổi tròn. �?ó là tính theo tuổi Tây. Còn theo tuổi ta thì đã 19. Như vậy bà hoàn toàn có thể lấy chồng hoặc chồng đi dạm h�?i vào trước năm 1937. Vậy thì đến tháng 9/1937, nếu là T.T.Kh thì bà có thể viết trong Hai sắc hoa ti gôn: "Nếu biết rằng tôi đã lấy chồng/Tr�?i ơi! Ngư�?i ấy có buồn không".

Cũng cần nhắc lại là khi bà Vân Chung lấy chồng, ông Thanh Châu ở Hà Nội chứ không ở quê nhà. Vì thế cho nên Vân Chung mới nghĩ rằng ông không biết việc bà đi lấy chồng. Chi tiết này phù hợp với câu thơ "Nếu biết rằng...".

�?ến đây ta tạm dừng việc so sánh đối chiếu lại một chút để đ�?c lại những trang viết của ông Thanh Châu. Liên quan đến nghi án này, Thanh Châu đã viết cả thảy hai tác phẩm. Một là truyện ngắn Hoa ti gôn mà từ đó có thơ của T.T.Kh "h�?a" lại. Hai là bài tùy bút Những cánh hoa tim vào năm 1939 để kết lại câu chuyện. Ta thấy gì trong những trang viết của Thanh Châu?

Khi xa Vân Chung ra Hà Nội, Thanh Châu đã hết sức sầu thương v�? mối tình ấy. Trong bài tùy bút Những cánh hoa tim đăng trên Tiểu thuyết thứ bảy, ông viết: "Vì tôi thấy tôi cảm thấu hết được những cái gì là tê tái trong tình ái. Tôi có tất cả tâm sự của một ngư�?i đã từng chua xót vì yêu". �?ó chính là sự chua xót v�? mối tình giữa ông và Vân Chung mà ngày nay ông đã xác nhận.

Vào th�?i gian này, tiểu thuyết �?oạn tuyệt của Nhất Linh cũng vừa mới ra đ�?i. �?ó là cuốn tiểu thuyết luận đ�?, có ý nghĩa đả phá những tập tục hôn nhân gia đình phong kiến ngự trị ngàn năm trong xã hội Việt Nam. Thế nhưng Nhất Linh cũng không sắp xếp nổi cho nhân vật Loan của mình trốn đi với Dũng mà phải để cho hai ngư�?i chia tay nhau, Loan lên xe hoa v�? nhà chồng, Dũng cất bước ra đi chốn hải hồ. Ấy là vì lúc này hoàn cảnh xã hội chưa cho phép nhà văn thực hiện cuộc cải cách quá mạnh mẽ như vậy, dù là trong tiểu thuyết. Bởi quan niệm cổ xưa còn hết sức nặng n�?. Như thế để thấy rằng, vào th�?i kỳ 1935 - 1937, những cô gái dù tân h�?c đến mấy cũng rất khó có thể thoát ra được ngoài vòng cương t�?a của chế độ gia đình phong kiến. Tình cảnh của Thanh Châu và Vân Chung có lẽ cũng tương tự như tình cảnh của Dũng và Loan.

Trong truyện ngắn Hoa ti gôn của Thanh Châu, nhân vật chính là h�?a sư Lê đã rủ Mai Hạnh trốn đi Nhật để cùng nhau xây cuộc đ�?i mới. �?ó là lòng khát khao của những ngư�?i đang yêu trước cảnh ngang trái tình duyên. Tuy nhiên, nhân vật Mai Hạnh không đủ can đảm thực hiện vì "em không phải là loại đàn bà có thể vượt hết được những khó khăn như anh tưởng", vì "em bỗng sợ, em sợ gia đình tan tác, khổ thân thầy mẹ em". Những chi tiết, hình ảnh tiếp theo trong truyện ngắn mang đầy ẩn ý. Chẳng hạn như chi tiết nhân vật Mai Hạnh chết đi, chi tiết dây hoa ti gôn trong thư báo tang rơi ra, chi tiết h�?a sư Lê đặt bó hoa lên nấm mộ nàng... Những chi tiết ấy mang đầy sự trách móc, h�?n giận, đớn đau. Nửa phần muốn chôn chặt tình yêu xuống đáy mồ sâu, nửa phần nhớ thương quay quắt cuồng dại mãi không thôi. Ta tin rằng những nỗi ni�?m của nhân vật chính là nỗi ni�?m của tác giả. Những hoài niệm, u uất của nhân vật v�? những "cánh hoa tim vỡ" là của Thanh Châu.

Năm 1939, sau khi câu chuyện T.T.Kh đã đi qua, Thanh Châu cho đăng bài tùy bút Những cánh hoa tim trên Tiểu thuyết thứ bảy. Bài tùy bút này, một mặt ông phủ nhận m�?i sự dính líu đến T.T.Kh, một mặt ông giãi bày tâm sự của mình.

Chính ra Thanh Châu đã bị ám ảnh bởi những cánh hoa ti gôn khi ông viết trong Những cánh hoa tim: "Một mùa thu cũ, tôi đã ngắt những bông hoa ấy trong tay và vò nát chúng nó đi trước một giàn hoa. �?ó là th�?i kỳ tôi ốm dậy, buổi chi�?u thư�?ng đi thơ thẩn trong sân". Ta nhớ rằng, tác phẩm Hoa ti gôn là truyện ngắn nhưng tác phẩm Những cánh hoa tim là tùy bút. Mà tùy bút là nói chuyện thật chứ không nói chuyện hư cấu. Thanh Châu đã vò nát những cánh hoa ti gôn vì lẽ gì? Phải chăng vì nó đã từng là "chứng nhân" một th�?i của tình yêu giữa ông và Vân Chung? Thanh Châu viết tiếp trong bài: "Bỗng nhiên, nhìn những cánh hoa đ�? trong tay, tôi nghĩ đến một quả tim rớm máu".

Trong những phần trước, chúng ta đã nhắc đến chuyện những cánh hoa ti gôn. Gi�? đây ta lại thấy rõ hơn chút nữa. Như vậy chính ra Thanh Châu là ngư�?i đầu tiên nhìn thấy bông hoa ti gôn có hình quả tim vỡ chứ không phải nhân vật truyện ngắn h�?a sư Lê. Giữa Thanh Châu và Vân Chung có thể đã có nhi�?u kỷ niệm v�? loài hoa "đ�? như màu máu thắm phai" này. Cho nên Thanh Châu trong một đêm buồn bã nhớ nhung hoài niệm v�? mối tình xưa, xót xa nghĩ lại những cánh hoa tàn úa thuở nào, đã không kìm nổi lòng mình mà cầm bút viết nên truyện ngắn để giải t�?a cảm xúc, cũng là để gửi v�? "vư�?n Thanh" cho ngư�?i xưa.

Vào th�?i kỳ 1937, những cô gái có tâm hồn văn chương lãng mạn đ�?u tìm đ�?c tạp chí Tiểu thuyết thứ bảy. Vì thế truyện ngắn này đã đến tay Vân Chung ngay lập tức. �?�?c xong truyện ngắn, Vân Chung chắc chắn cũng đau lòng không kém. Trong tình cảnh như thế, thì một ngư�?i như Vân Chung hiển nhiên phải làm thơ để gửi lại cho Thanh Châu. Và những bài thơ ấy, rất có thể là những bài Hai sắc hoa ti gôn, Bài thơ thứ nhất, Bài thơ cuối cùng lắm chứ? Tại sao không?

�?ến đây chúng tôi muốn trở lại với riêng bà Vân Chung. Trước đây có ngư�?i đưa ra một số "ứng viên" nữ, nhưng không thấy nhắc đến lý lịch văn h�?c của những ngư�?i đó. Chúng ta nhớ rằng, nếu là T.T.Kh thì dứt khoát phải là một ngư�?i cầm bút. �?t ra là phải như bà Vân Chung, có thơ in thành tập, có sinh hoạt văn h�?c nơi này nơi kia, có thơ đăng báo...
Chúng tôi đã cố gắng sưu tầm được một ít thơ của bà Vân Chung để bạn đ�?c có thể đánh giá chúng. Trước hết xin đ�?c vài câu thơ của bà Vân Chung viết v�? mùa thu:
Nhớ những mùa thu trước
Êm cảnh thanh bình
Trăng ngà trải lụa thiên thanh
Khuôn hoa e ấp trên cành thắm tươi
Thế rồi
Bão táp mưa sa
Trăng tàn hoa tạ
Mông mênh sầu ngập biển đ�?i
Tr�?i thu lộng gió để ngư�?i sầu thương
(Bài thơ cuối thu, 1960)
Hơi may se cả bầu tr�?i
Hàng cây lá đã vàng phơi ít nhi�?u
Nhà ai một mái tịch liêu
Chìm trong làng vắng tiêu đi�?u chiêm bao
(Vào thu - 1993)

Bạn đ�?c thấy thế nào v�? những câu thơ này? Có chút gì là của T.T.Kh không?
Một đi�?u đặc biệt, bà Vân Chung luôn luôn làm thơ v�? mùa thu. Mư�?i bài thơ thì có đến năm bài bà nhắc đến mùa thu rồi. Dư�?ng như bà bị ám ảnh bởi mùa thu. �?ây cũng là một điểm chung với T.T.Kh.

Thơ của bà Vân Chung sau năm 1954 cho đến nay không phải là thơ hay. Hầu hết đ�?u bình thư�?ng. Chính vì vậy mà nhi�?u ngư�?i cho rằng bà Vân Chung không thể là T.T.Kh vì thơ bà không xứng tầm với thơ T.T.Kh. Lập luận như thế là không đúng. Thật ra không có nhà thơ nào có thể làm thơ hay suốt đ�?i. Nhi�?u nhà thơ nổi tiếng nhưng v�? sau vẫn làm những câu thơ rất tầm thư�?ng.

Một bài thơ hay phải gắn li�?n với một hoàn cảnh đặc biệt. Không có hoàn cảnh đặc biệt thì khó có thể có thơ hay. Chẳng hạn Hàn Mặc Tử sẽ không thể nào sáng tác được bài thơ �?ây thôn Vỹ Dạ nếu ngư�?i đẹp Hoàng Hoa không gửi vào cho chàng một tấm hình chụp phong cảnh bến đò Vỹ Dạ lúc chàng đang tuyệt v�?ng chán chư�?ng trên giư�?ng bệnh. Nếu Hữu Loan không có nỗi đau v�? ngư�?i vợ vắn số thì không thể nào có được bài thơ Màu tím hoa sim để đ�?i. Nếu Vân Chung là T.T.Kh thì cũng thế. Chỉ trong hoàn cảnh tình duyên ngang trái lỡ làng với ngư�?i yêu một cách đớn đau tột cùng thì mới sáng tác được những câu thơ như viết bằng máu thịt ấy. �?ó là những tác phẩm đỉnh cao của một ngư�?i làm thơ. �?ó là tinh hoa tinh huyết. Còn như Vân Chung sau này, sống một cuộc đ�?i bình thư�?ng bên cạnh ngư�?i chồng giàu sang của mình, làm sao sáng tác được thơ hay, dù trước đó có là T.T.Kh đi chăng nữa. �?ó là chuyện bình thư�?ng và hợp lý.

�?ến đây chúng tôi muốn thưa đôi l�?i với nhà thơ Vân Chung và nhà văn Thanh Châu cùng quý bạn đ�?c. Loạt bài này cũng như cuốn sách Giải mã nghi án văn h�?c T.T.Kh sắp xuất bản của chúng tôi chỉ là những giả định. Tuy nhiên, dù giả định nhưng nó vẫn gợi lại những vết thương cũ trong lòng hai ngư�?i. �?ó là một đi�?u đáng tiếc. Tuy vậy chúng tôi không thể không viết lại câu chuyện này. Vì nó là khát khao của ngư�?i yêu thơ, muốn biết T.T.Kh là ai, vì ai mà để lại cho đ�?i những vần thơ xao xuyến cõi lòng ấy. Chính khi xưa, Hoài Thanh cũng đã từng nhắc trong Thi nhân Việt Nam: "Bốn năm đã qua từ ngày t�? báo vô tình hé mở cho ta một cõi lòng. Ai biết "con ngư�?i vư�?n Thanh" bây gi�? ra thế nào? Liệu rồi đây ngư�?i có thể lẳng lặng ôm nỗi buồn riêng cho đến khi v�? chín suối?". Cho đến nay, đã qua bảy mươi năm, có lẽ ngư�?i đã quyết định "ôm nỗi buồn riêng v�? nơi chín suối" rồi. Vì thế giả định này nếu đúng chắc ngư�?i cũng không lên tiếng tự nhận mình là T.T.Kh. Vậy xin hãy xem đây như là một việc làm vì lòng mến yêu con ngư�?i đã để lại cho đ�?i những vần thơ say đắm ấy để có câu chuyện này.

Trần �?ình Thu