-
Thư Pháp Việt Nam
Nói đến ThÆ° pháp là nói đến má»™t loại hình nghệ thuáºt Ä‘á»™c đáo, hình tượng má»—i chữ viết ra nói lên được hồn ngÆ°á»?i, diá»…n tả dụng ý của ngôn từ bằng chÃnh chữ viết của mình, do đó, má»—i ký tá»± viết ra là má»™t nét bút đặc trÆ°ng khác nhau tùy theo vị trà và dụng ý của ngÆ°á»?i viết, cÅ©ng nhÆ° tùy thuá»™c và o lá»?i văn được viết. Do váºy là m sao mà tạo nên má»™t phông chữ Æ°ng ý và hoà n chỉnh thay cho cách viết thÆ° pháp bằng bút lông được? Vì trên máy vi tÃnh, má»—i phông chữ chỉ gói gá»?n trong 24 ký tá»± tiếng Việt mà thôi, thà dụ nhÆ° chữ a nà y vẫn dùng cho chữ â kia chẳng hạn... Tuy nhiên, vá»›i niá»?m Ä‘am mê và sá»± cố gắng hiệu chỉnh không ngừng, phông chữ tạm gá»?i là ThÆ° pháp gõ theo mã tiếng Việt đã được hình thà nh, tuy chÆ°a vừa ý nhÆ°ng cÅ©ng tạm đáp ứng được phần nà o cho các bạn thÃch chÆ¡i chữ và dùng là m thiệp. Chúng tôi xin tạm gá»?i là chữ thÆ° pháp thôi, vì nhÆ° trên đã nói, là m sao máy tÃnh diá»…n tả hồn ngÆ°á»?i được?
Chúng tôi không phải là những nhà nghiên cứu Tiếng Việt, cÅ©ng không phải là cụ đồ nho mà dám nói lên Hồn Việt qua nét chữ, chúng tôi chỉ là những ngÆ°á»?i táºp tà nh là m nghệ thuáºt mà thôi, đã táºp tà nh thì chÆ°a dám nói đến vị nghệ thuáºt, chứ đừng nói chi là vị nhân sinh. NhÆ°ng đứng trÆ°á»›c trà o lÆ°u phát triển công nghệ thông tin nhÆ° hiện nay, việc ứng dụng công nghệ má»›i và o kho tà ng nghệ thuáºt dân gian của Việt Nam của chúng ta cÅ©ng là việc đáng là m và đáng quan tâm, dù sao thì cÅ©ng phải có má»™t cái gì đó nói lên Hồn ngÆ°á»?i Việt của mình trên chiếc máy tÃnh chứ! Do váºy nên tuy biết rằng mình tà i hèn sức má»?n, chúng tôi vẫn gắng là m, nhá»? đó mà các phông chữ thÆ° pháp ra Ä‘á»?i.
Tiếng Việt của chúng ta khác vá»›i các ngôn ngữ khác, vì chúng ta có dấu. Vá»? mặt mỹ thuáºt thì đây cÅ©ng là má»™t Ä‘iểm để các cụ đồ thá»?i nay trổ tà i hoa mỹ khi viết dấu, tuy nhiên trong máy tÃnh, chỉ có má»—i má»™t cách viết cho má»—i loại ký tá»± hoặc dấu, nên việc diá»…n tả có phần hạn chế, mong ngÆ°á»?i sá» dụng hãy thông cảm cho vì máy tÃnh không thể nà o bằng bút lông được!
Khác vá»›i những chữ thÆ° pháp có trên thị trÆ°á»?ng, đó chỉ là những hình ảnh các chữ đã được viết sẵn, các phông chữ thÆ° pháp của chúng tôi là phông chữ True Type thá»±c sá»±, có kÃch thÆ°á»›c file chỉ và i chục KB mà thôi, bạn có thể Add Font và o thÆ° mục Fonts của Windows bằng cách Install new fonts, phông chữ nà y sẽ có mặt trong List font của Winword, Corel, Photoshop và sá» dụng nhÆ° những phông chữ bình thÆ°á»?ng khác. Xin lÆ°u ý vá»›i các bạn là trong Word, các chữ thÆ° pháp hiển thị trên trang văn bản sẽ không nhìn thấy phần chân của ký tá»± đối vá»›i các chữ g, y, q chẳng hạn, vì nó là dạng phông chữ nghệ thuáºt nên dà i hÆ¡n bình thÆ°á»?ng và vì Word đã ngầm định khoảng cách trong Paragraph, nhÆ°ng khi in ra để chế bản thì hoà n toà n chÃnh xác, xin quý vị và các bạn hãy yên tâm. Ngoà i các phông chữ ThÆ° pháp ra, chúng tôi còn dà nh tặng quý vị các phông chữ Ä‘á»™c đáo và má»›i lạ khác mang tÃnh thẩm mỹ không kém gì chữ thÆ° pháp.
Nói vá»? Hồn Việt qua ThÆ° pháp, chắc chắn còn rất nhiá»?u Ä‘iá»?u để bà n, chúng tôi không dám Ä‘á»? cáºp đến nhiá»?u vì chỉ là háºu sinh mà thôi, mong các vị tiá»?n bối thông cảm cho, nhÆ°ng tóm lại, chúng tôi chỉ muốn tạo các phông chữ thÆ° pháp để Ä‘em đến má»™t chút gì đó gởi đến quý vị và các bạn cho thá»?a niá»?m say mê mà thôi. Chắc chắn sẽ còn rất nhiá»?u Ä‘iá»?u để nói, xin quý vị và các bạn hãy nói lên cảm nghÄ© của mình bằng cách click và o mục Góp ý kiến nháºn xét. Má»™t lần nữa, xin cám Æ¡n quý vị và các bạn.
Ở Việt Nam thuở xÆ°a, và o má»—i dịp Xuân vá»?, ngÆ°á»?i dân hay đến nhà những « Thầy Ã?ồ » hay những ngÆ°á»?i « hay chữ » để xin chữ vá»? treo nhÆ° má»™t bức tranh, vừa là món đồ trang trà nhÆ°ng cÅ©ng vừa là món ăn tinh thần. Thầy đồ hay ngÆ°á»?i hay chữ cho chữ bằng cách viết má»™t hay nhiá»?u chữ trên má»™t tá»? giấy lá»›n, vá»›i ná»™i dung mang tÃnh cách chúc tụng hay giáo dục, nét chữ thÆ°á»?ng được khen là đẹp nhÆ° rồng bay phượng múa. Lối viết nhÆ° váºy được gá»?i là ThÆ° Pháp (Calligraphy). ThÆ° Pháp là phÆ°Æ¡ng pháp viết chữ (đẹp).
ThÆ° pháp là má»™t môn nghệ thuáºt phát xuất từ Trung Hoa và đã được các nÆ°á»›c Nháºt, Triá»?u Tiên, Việt Nam âm thầm chấp nháºn và lặng lẽ duy trì.
�ối với phương Tây, thư pháp được thực hiện bằng nhi�u phương tiện: bút sắt, c�, thước, compa, êke... Con chữ được nắn nót theo chuẩn mực và tỷ lệ. �ó là cái đẹp của các con chữ theo thị giác ngư�i sỠdụng hệ chữ La Tinh.
Ã?ối vá»›i ngÆ°á»?i phÆ°Æ¡ng Ã?ông, nói đến môn ThÆ° pháp, ngÆ°á»?i ta thÆ°á»?ng nghÄ© đến cách viết chữ Hán vá»›i phong cách đặc biệt... Vá»›i cây bút lông, má»±c và giấy ngÆ°á»?i Trung Hoa đã Ä‘Æ°a nghệ thuáºt viết chữ vÆ°Æ¡n lên đỉnh cao vá»›i lý thuyết phong phú, mang tÃnh triết há»?c, thiá»?n há»?c.
Ở Việt-Nam và o th�i điểm nầy, có lẽ ngoại trừ một số ngư�i lớn tuổi thâm Nho mới đ�c được chữ Hán, chữ Nôm, còn hầu hết là không đ�c được.
Bởi váºy tại sao ta không viết thÆ° pháp bằng tiếng Việt? Viết chữ Việt cÅ©ng đẹp váºy, bởi vì sao giải thÃch được: « Sao là đẹp? Sao là không đẹp? » (KTS Nguyá»…n Thanh SÆ¡n)
« Biết đâu cái gá»?i là đẹp đối vá»›i ta, chắc gì gá»?i là đẹp đối vá»›i kẻ khác !... biết đâu cái gá»?i là đẹp đối vá»›i ta bây giá»? chắc gì gá»?i là đẹp đối vá»›i ta sau nầy » (Trang Tá»).
Thư pháp bằng tiếng Việt
Theo các báºc khoa giáp thá»?i xÆ°a, việc chá»?n má»™t câu văn má»™t bà i thÆ¡ để viết lên trang giấy là việc cần hết sức cẩn trá»?ng. Vì ngoà i việc thể hiện nét bút tà i hoa, năng khiếu viết chữ, ná»™i dung má»™t bức thÆ° pháp còn cho thấy tÆ° tưởng, kiến thức, tâm hồn của ngÆ°á»?i viết. Khi cầm bút, ngoà i thể hiện những Ä‘Æ°á»?ng nét rồng bay phượng múa, các thÆ° pháp gia còn phải "nhiếp tâm" vá»›i những gì mình sắp sá»a viết ra.
Phong trà o viết ThÆ° pháp bằng tiếng Việt đã được khôi phục má»™t cách mạnh mẽ từ khoảng 10 năm nay tại Việt Nam, nhiá»?u Câu Lạc Bá»™ viết ThÆ° pháp được thà nh láºp trong các thà nh phố lá»›n, đã có nhiá»?u "ThÆ° pháp gia" tổ chức những cuá»™c triển lãm thÆ° pháp nhÆ° những hoạ sÄ© triển lãm tranh vẽ. Chúng tôi xin giá»›i thiệu vá»›i quý vị và các bạn sÆ¡ lược vá»? bá»™ môn nà y.
Má»›i nhìn qua, chúng ta có thể nghÄ© là bá»™ môn nà y khá dá»…, muốn viết sao cÅ©ng được, miá»…n cho đẹp thì thôi ! Tháºt ra môn ThÆ° pháp cÅ©ng có nhiá»?u qui tắc, sau đây là và i nguyên tắc chÃnh:
Chương pháp: tức là nghiên cứu phương pháp phân bố chữ với chữ, hà ng với hà ng, và các hà ng với toà n bộ bức thư pháp. Một bức thư pháp thà nh công hay không là do ở chương pháp.
- �ầu câu không thụt vô.
- Các hà ng đ�u và dà i bằng nhau
- Một chữ lẻ loi không đứng thà nh một hà ng
- Khoảng trống ở hà ng cuối không dà i hÆ¡n phân ná»a chiá»?u dà i của hà ng
- Không dùng dấu chấm câu.
Hình dạng bức thÆ° pháp: Có bốn hình dạng chÃnh:
- Hình chữ nháºt đứng (Trung Ä‘Æ°á»?ng)
- Hình chữ nháºt ngang (Hoà nh phi)
- Hình vuông (�ấu phương)
- Hình mặt quạt (Phiến diện) (xem các hình bên cạnh)
Ấn chương (hay con dấu, con triện) là một nét văn hóa rất độc đáo của ngư�i Trung Quốc.
Ấn chÆ°Æ¡ng là má»™t yếu tố quan trá»?ng của má»™t bức thÆ° pháp hay má»™t bức há»?a. Ã?ặt đúng vị trÃ, ấn chÆ°Æ¡ng tăng thêm giá trị của tác phẩm, ngược lại sẽ là m há»?ng nó. Nghiên cứu kỹ ấn chÆ°Æ¡ng, ngÆ°á»?i ta có thể giám định má»™t bức thÆ° há»?a là chÃnh bản hay ngụy tạo.
Nguyên tắc khắc ấn triện là khắc chìm hoặc khắc nổi:
Khắc chìm khi in ra có nét chữ trắng trên ná»?n Ä‘áºm.
Khắc nổi, khi in ra có nét chữ Ä‘áºm trên ná»?n lợt.
Loại ná»a chìm ná»a nổi
Vị trà đặt con dấu:
Trong các thư tác của ngư�i Trung Hoa xưa có nhi�u vị trà được qui ước để đóng dấu như:
- Ã?óng ở bên phải, phÃa trên thÆ° tác gá»?i là Nhân chÆ°Æ¡ng
- �óng ở thắt lưng thư tác g�i là Yêu chương
- Ã?óng ở phÃa dÆ°á»›i, bên trái thÆ° tác gá»?i là Danh chÆ°Æ¡ng
Tùy theo thư tác có khổ lớn hay nh�, dà i hay ngắn mà có thể đóng một, hai, hoặc ba dấu triện. Vị trà các dấu triện đ�u có ý nghĩa riêng của nó.
Thư pháp Việt ngữ không hoà n toà n theo qui ước đóng dấu của ngư�i Trung Hoa mà theo cách thực hà nh sau đây:
- Khi tác giả vừa là tác giả ná»™i dung (Ã?) vừa là tác giả hình thức (Hình); hoặc tác giả Hình nhÆ°ng Ã? là các câu văn thÆ¡ cổ (hết bản quyá»?n) thì con dấu ở vị trà dÆ°á»›i, phải. Hoặc có thể thêm má»™t dấu ở trên, trái nhÆ° dấu treo. NhÆ° váºy được gá»?i là Toà n triện.
- Khi tác giả Hình viết � của tác giả khác (văn, thơ...) nhưng chưa có sự đồng ý của tác giả đó thì con dấu của tác giả Hình đặt bên dưới, phải, còn bên trái ghi tên tác giả � và ngư�i viết phải ghi « thủ bút » hoặc « viết ». Vị trà nầy tạm g�i là Bán triện.
- Khi tác giả Hình viết Ã? của tác giả khác (văn, thÆ¡...) có sá»± đồng ý của tác giả Ã? thì được quyá»?n đóng dấu ở dÆ°á»›i, bên phải nhÆ°ng phải Ä‘á»? tên tác giả Ã? phÃa trên cao, bên trái; và ngÆ°á»?i viết phải ghi chữ « thủ bút » hoặc « viết ». Vị trà nầy tạm gá»?i là Ã?ồng triện.
- Trư�ng hợp ngoại lệ: vì lý do bố cục mà ngư�i viết không thể sắp xếp được vị trà nơi đóng dấu thì được đặt dấu ở vị trà khác nhưng phải ghi rõ tác giả v� �. Vị trà nầy tạm g�i là Ngoại triện.
Các kiểu chữ trong Thư pháp:
Trong thÆ° pháp việt ngữ hiện nay xuất hiện 5 kiểu chữ chÃnh:
- Chữ Chân Phương, tạm g�i là Chân Tự, là cách viết rõ rà ng dễ đ�c, rất giống chữ thư�ng.
- Chữ Cách Ä?iệu, tạm gá»?i là Biến Tá»±, là cách viết biến đổi từ chữ Chân PhÆ°Æ¡ng mà ra nhÆ°ng các chữ cái hÆ¡i được biến dạng má»™t chút để tạo ra cái lối viết riêng của mình.
- Chữ Cá Biệt, tạm gá»?i là Cuồng Thảo, là lối viết ThÆ° Pháp mà ngÆ°á»?i phóng bút « nhiếp tâm » giữa tÆ° tưởng và quản bút. Lối viết chữ nầy thể hiện cá tÃnh của ngÆ°á»?i viết, nhìn và o kiểu chữ nầy, ngÆ°á»?i xem dá»… biết tác giả mà không cần phải xem bút ký. Kiểu chữ nầy thÆ°á»?ng viết liá»?n lạc trong má»™t nét nên khó Ä‘á»?c.
- Chữ Mô Phá»?ng là lối viết mô phá»?ng dá»±a theo kiểu chữ của nÆ°á»›c ngoà i. Có ngÆ°á»?i viết chữ Việt nhìn và o ngỡ chữ Tà u, hay chữ Ả Ráºp, chữ Miên, v.v...
- Chữ Mộc bản là kiểu chữ giống như chữ khắc trên mộc hoặc như kiểu thợ sắp chữ của nhà in mà khi viết thì theo một phương pháp đảo lộn, khi xem phải dùng gương phản chiếu. Nhìn và o chữ có dạng Hán-Nôm nhưng đó lại là chữ Việt viết ngược.
Ngoà i ra trong một số tranh Thư Pháp còn có hình ảnh minh h�a v� thiên nhiên, trong đó phần tranh có thể chiếm khoảng không gian lớn hơn phần chữ. Với đặc trưng nầy Thư Pháp trở thà nh Thư H�a.
Trong một số ngư�i viết thư Pháp, có nhi�u ngư�i là h�a sĩ, h� thư�ng biến chữ thà nh tranh, tranh là hình ảnh của chữ. Lối viết nầy rất khó. Thà dụ như:
Ta có thể hình dung ra được khuôn mặt của Ã?ức Pháºt trong chữ "Ngá»™" ở hình bên:
Sau đây là chữ "Pháºt" của Trần Bá Linh:
Chữ "Lệ rơi" của Tuấn Hạ:
Và cuối cùng là chữ "Mẹ" của ChÃnh Văn:
Nếu ta nhìn kỹ thì có thể "thấy" hình dáng ngư�i mẹ tóc dà i xõa lưng, đứng đưa lưng lại và dang tay ra để đỡ một đứa bé, đứa bé nầy nhìn ngang, nằm co lại như còn trong bụng mẹ.
Tham khảo và trÃch lục:
- Sổ tay thư pháp của KTS Nguyễn Thanh Sơn. Nhà xuất bản Văn Nghệ TP HCM.
- Hồn chữ Việt, Vá»? nghệ thuáºt thÆ° pháp của Thiện Duyên, Câu Lạc Bá»™ Yêu ThÃch ThÆ° Pháp Quáºn 1 TP HCM.
- HÆ°á»›ng dẫn viết thÆ° pháp của Phạm Thanh Hiệp. Câu Lạc Bá»™ Yêu ThÃch ThÆ° Pháp Quáºn 1, TP HCM.
- ThÆ° pháp nháºp môn, táºp I và II của Trung Tâm văn hóa quáºn 8, Câu Lạc Bá»™ ThÆ° Pháp, Phạm Công Út biên soạn.
Copyright © 2004 - 2005 HungLanDesign